Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ

(9)

Yı  = ~ ( 2 С ,

0

Г ( Л

,2

  + Л22} ' ;  

у

,2

  = ~ (4С „Л 2Г ;

Гг  = -'(2С10 Г  {Л2 + 

у

2 2

 У

;  у,™  = 

.

[2]-dəki 

bəzi 

kəmiyyətləri 

Treloar 

potensialı 

hesablayırıq:

М

2

У

2

1

<2) 

- M ı M

2

ı(2)

= 

. { Л У + Л У Ч - А Л Х   .

2/t, яДя,  + Я

(2)  _  . 

/

1

ц

.Л."

  + А,

(D

2 Л

г\ 

1

  _  „  „ 

•'М'\У'П 

— 

1

  я 

2

 

О

  2  *

2Я, Я2

Я /+ Я 2

• • 

• •

UÇU11

(

10

)

• •  

• •

Həmçinin  А,  В,  С,  D,  Aı,  А

2

,  Bı .B^Cı.C^Dı,  D

2

 

uçun 

qiymətləri  tapırıq.  Onları  [2]-də  yerinə  yazaraq 

ö n >

Q n

»

Л°{

və 

Л

°2

 

([2]-dəki 

Я,  və 

Л

2

 -ləri 

Я?  və 

Л

2

  ilə  işarə  edirik)

kəmiyyətləri üçün alırıq:

Яо  _  о A 

( A + A ) _ 4 A  

o

.

Äll  ”” 

, o 

„o . 

. 

.3

 

P

q

>

Л

2

  ( %   + Л

г2 ) 2

  - 4 Л , 4

в , °

  = 2

_ 0

( л 2 + Л \ )

  - 4

2

7------- ---------

— ^<Х*

  .

(Я~  + Я2)  — 4Я, Ят

(10)  və  Al,  А2,  B

1

.B

2

.C

1

.C

2

,D

i

 

v ə

 

D2 

istifadə edilərək tapılır:

(3")

nin  qiymətlərindən

(я? +

А  Ь п  

+ 1

 “ L'oT1' (л2  + A )  -  4A> ]

ö

12

A  =

2 Я;

(я? + Я2 )2 - 4Я^Я2J 

U   + Л

22 )2

  - 4Л

)4

"2

1

(4")

4 U 2 + 4 )

;>9б

---

öl,  və  Ö

12

  gərginliklərinin  komponentlərinin  sonsuzluqda 

qiymətləri üçün  almır:

O»

  _  

2 ^   +   Я ;

)

л

2

(Я ,  -   Я 2 ) 

p

( л

2{

  + 

Л

22   ) 2  

-

 4/1, 

Д

 

1

я*  _ 

+ ^2 К  (Л  ~ Л )

(Я;*  +   Д ?  ) 2  -  4 Д , Д ^ 

^

%

Ədəbiyyat:

1. Брилла И.Периодические  смешанные задачи для анизотропных 

упругих  плас  тинок-приоложения  теории  функций  в  механике 

сплошной среды 1том, Наука,1965.

2.  Гасанов  Р.А.Алиев  С.А.Периодическая  задача  для  упругой

преднапряженной 

иолуплоскости-Труды 

ИММ 

АН

Азербайджана, 1997,томVII (XV) стр.156-161

3.  Гузъ  А.Н.Механика  хрупкого  разрушения  материалов  с  на­

чальными напряже ниями-Киев,”Наук думка”, 1983,296с

4.  Лехницкий  С.Г.Теория 

упругости  анизотропного  тела.- 

М:Наука,1977,416 с.

597

---

I B R A H I M   R Ü S T Ə M O V  

F A T M A   H A C I Y E V  A 

N a x ç ı v a n   D ö v lə t   U n iversiteti

İBTİDAİ SİNİFLƏRDƏ  TƏNLİK QURMAQLA 

MƏSƏLƏLƏR HƏLLİNİN TƏDRİSİNƏ DAİR

ibtidai  məktəb  riyaziyyat  təlimində 

mübahisəli 

məsələlərdən  biri  də  tənlik  qurmaqla  məsələlər  həllinin 

öyrədilməsi  ilə  bağlıdır.  Bir  çox  mütəxəssislər  ibtidai  məktəb 

riyaziyyat  kursunda  məsələlərin  təntik  qurmaqla  həll 

edilməsinin  əlehinədirlər.  Onlar  bunu  onunla  izah  edirlər  ki, 

tənlik  qurmaqla  məsələlər  həlli  zamanı  şagirdlərin  təfəkkür 

inkişafına  zəmin  yaranmır,  ona  görə  də  məsələləri  hesabi 

üsulla  həll  etdirmək  daha  səmərəlidir.  Əslində  tənlik 

qurmaqla  məsələlər  həl  etdirmək  həm  şagirdləri  fəallaşdırır, 

həm  də  onların  gələcək  təlim  fəaliyyətlərinə  hazırlanmalarına 

geniş imkan yaradır.

Tənlik  qurmaqla  məsələlər  həlli  3-cü  sinifdən 

başlayaraq  öyrədilir.  Məsələnin  tənlik  qurmaqla  həll  edilməsi 

üçün  şagird  onu  dərk  etməli,  verilənlərlə  axtarılanlar 

arasındakı 

əlaqəni 

müəyyənləşdirməyi 

bacarmalı 

və 

məsələnin  şərtinə  uyğun  əsas  məchulu  (buna  bəzən  giriş 

məchul da deyilir)  təyin etməyi bilməlidir.

Üçüncü  sinifdə  əvvəlcə  sadə  məsələlərin  tənlik 

qurmaqla  həlli  verilir.  Məsələn,  seçmə  üsulu  ilə  sadə 

tənliklərin  həlli  mövzusu  öyrədildikdən  sonra  aşağıdakı 

məsələnin həlli təklif olunur:

Məsələnin şətinə görə tənlik qur və həll  et:

Məsələ  1. 

Avtobusdan 

16  sərnişin  düşdii  və 

avtobusda  17  sərnişin  qaldı.  Əvvəlcə  avtobusda  neçə  sərnişin 

vardı?

Əvvəla  məsələnin  şərtinin  bu  cür  ifadə  oluması 

qüsurludur.  Zənnimizcə  o,  dil-üslub  cəhətcə  aşağıdakı  kimi 

verilsə daha yaxşı olar:

598

---