Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ

Ona görə də  exp

(

  * 

e

'

  j

dt

\

\

i  Vl

 (O

< У

Buradan çıxır ki, 

M  (r

k) > exp

V 

dt

\

, 

V/ \ O

)

m

 ('i,)

J

Əgər 

< 

r <  i)

  olarsa,  onda maksimum  prinsipindən 

çıxır ki, 

M

 (rM) < 

M

 (r) < 

M

 (/-), və ona görə də alarıq:

M (r) > 

e p'k M

 (r0) > exp 

Beləliklə,  teorem isbat olundu.

'  

r

 

N

Г  £&

İ  

W\

 u )

V

C

У

1.

9

Ədəbiyyat:

E.M.Ландис.  Уравнения  второго  порядка  эллиптического  и 

параболического типа, М. Наука,  1971, 287 с.

Агаев  Э.В.  О  поведении  решения,  полулинейного  эллип­

тического  уравнения  второго  порядка  в  неограниченной 

области, Вестник МГУ, Мех. -мат.,  1991, №4, с.  16-17.

A Z A D   N O V R U Z O V  

S A H İ B   Ə L İ Y E V  

N a x ç ı v a n   D ö v l ə t   U n iversiteti

RİYAZt  ANALİZDƏN  PRAKTİK  MƏŞĞƏLƏLƏR 

ÜÇÜN ÇALIŞMALARIN SEÇİLMƏSİ 

PRİNSİPİ  VƏ ONUN DİDAKTİK  ƏHƏMİYYƏTİ

Ali  məktəb  təlimi 

sistemində  riyaziyyatdan  praktik 

məşğələlərin müxtəlif  formaları  tətbiq  olunur.Pedaqoji  instiıut 

və  universitetlərin  bakalavr  təhsil  sistemində  riyazi  analiz 

kursu 

üzrə 

praktik 

məşğələlərin 

düzgün 

təşkili 

və 

keçirilməsi-həmin  fənnin  dərindən  öyrənilməsi  üçün  mühüm 

əhəmiyyət  kəsb  edir.  Ayrı-ayrı  riyazi  fənlərə  aid  praktik 

məşğələ  dedikdə  «müəllimin  rəhbərliyi  altında  elmi-nəzəri

608

---

biliklərin  dərinləşdirilməsinə,tədris  planındakı  bu  və  ya digər 

fənlərə  aid  müəyyən  iş  metlodlarinin  mənim-sənilməsinə 

yönəlmiş məşğələ  növü nəzərdə  tııtulur»(  1, s.230)

Riyaziyyat 

fakültəsində 

riyazi 

analizdən 

praktik 

məşğələlərdə  məsələ  və  misalların  həll  edilməsi,qrafıklərin 

qurulması və s.  işlər  yerinə  yetirilir.  Belə  məşğələlərdə  əsas 

məqsəd  aşağıdakılardan  ibarətdir:

-nəzəri  materialın  dərindən  mənimsənilməsi,

-nəzəri  biliklərin 

praktikada,  məsələ 

və 

misalların 

həllində tətbiq  edilməsi,

-təlimin  tərbiyəvi  və  ümumi  inkişafetdirici  məqsədinin 

həyata  keçirilməsi.

Riyazi  analizdən  mühazirə  aparan  müəllimin  həm  də 

praktik  məşğələni  aparması  da.ha  çox  səmərə  verir.  Çünki 

mühazirə  məşğələsində  elə  məsələlər  ola  bilər  ki,  onların 

daha  geniş  işıqlandırılması  praktik  məşğələdə  əlverişli  olur. 

Nəzəri  biliklərin  təkrar  edilməsi,  hansı  misalların  həllində 

onların  tətbiq  edilməsi 

mühazirədə  toxunulmayan,  lakin 

tələbələr  üçün  zəruri  olan  biliklə-rin,  təkliflərin 

bilavasitə 

praktik  məşğələdə  aşkar  edilməsi-müəllimin  səmərəli  fəaliy­

yətinin  müxtəlif  cəhətlərini  təşkil  edir.  Belə  olan  hallarda 

mühazirə 

və 

praktik 

məşğələlər 

bir-birini  tamamlayır. 

Müəllim  mühazirəyə  hazırlaşarkən,  praktik  məşğələnin  də 

həmin  mövzuya  dair «payını»  müəyyən  edir,tələbələrin  müs­

təqil  işi  üçün  materialların  perespektiv  planını  müəyyən 

edir.

ф

Ali  məktəb  təcrübəsi  göstərir  ki,tələbələri təlim  fəaliy­

yətinə  cəlb  etmək,onlara  öyrənmə  yollarını  öyrətmək  üçün 

«müəllim-tələbə»  münasibətində 

fərdi  yanaşma 

priyomu 

mühüm  rol  oynayır.  Bu  şərtlə  ki,  praktik  məşğələ  aparan 

müəllimin  pedaqoji  və  elmi  hazırlığı  yüksək  olmalıdır.  Çox 

vaxt  ali 

məktəblərdə 

riyaziyyatdan 

praktik 

məşğələlər, 

pedaqoji  təcrübəsi  olmayan,  metodiki  hazırlığı(və  bəzən  elmi 

hazırlığı) zəif  olan  cavan  müəllimlərə  həvalə  edilir.  Nəticədə 

tələbələrin  nəzəri  hazırlığı,  praktik  bacarıq  və  vərdişləri 

aşağı  səviyyədə  olur.

609

---

Daha  bir  cəhəti  qeyd 

etmək 

lazımdır:  mühazirə  və 

praktik  məşğələ  aparan  müəllimlər  təqvim  planlarını  tərtib 

edərkən,  bir  sıra məsələlərin  həllində,  mövzuların  seçilməsin­

də,  praktik  məşğələ  mövzularının  müəyyənləş-dirilməsində 

razılığa  gəlməlidirlər.

Riyazi  analizdən  praktik  məşğələlərin  özünəməxsus 

xüsusiyyətlərini  nəzərə  alaraq,  problem  xarakterli  məsələlərə, 

həlli  nəticəsində  yeni  biliklər  aşkar olunan  məsələlərə xüsusi 

diqqət  yetirilməli  və  müstəqil 

işlərin  məzmununda  bunu 

nəzərə  almaq lazımdır.

Biz  təcrübəmizdə  müəyyənləşdirimişik  ki,  riyazi  analiz­

dən  praktik  məşğələlərin  strukturu  aşağıdakı  kimi  olduqda, 

təlimin  səmərəsi  yüksək olur:

1.  Təşkilatı  mərhələ-bu  zaman  tələbə  fəaliyyət  planı  ilə 

tanış  olur.

2.  Müstəqil  işin  (ev  tapşırığı)  nəticəsini  yoxlanması, 

nəzəri  materialın  təkrarı.

3.  Məsələ  və  misalların həlli(parktik  mərhələ)

4.  Yekun  mərhələ-tələbələrin  fəaliyyətinin  differensial- 

laşdırılması, ev tapşırığının  verilməsi.

Riyaziyyat 

fakültəsində 

riyazi 

analizdən 

praktik 

məşğələlər  həcminə  görə  mühazirə  məşğələsindən  çoxdur. 

Bu,  o  məqsədlə 

edilmişdir 

ki,  mühazirə 

məşğələsində 

mövzunun  mahiyyəti,  məzmunu,  zəruri  ədəbiyyat  haqqında 

ümumi  xarakterli  fəaliyyət  planı  verilir.  Prkatik  məşğələdə 

isə  ayn-ayrı  məsələlər  konkret  halda  araşdırılır,dar  mənada 

tədqiqat  aparılır.  Çünki,  riyazi  analizdən  hər  bir çalışma  bir 

neçə  didaktik  funksiyaya cavab  verir.

Praktik  məşğələlərin  qarşısında 

aşağıdakı 

tələbləri 

qoymaq olar:

1) 

məşğələnin  mövzusu  tədris  proqramına  uyğun olmaq­

la ,mühazirə  məşğələsini  müşayət  etməlidir;

2

)  praktik  məşğələ-tələbələri  fərdi  yaradıcılığa,müstəqil 

fəaliyyətə sövq  etməlidir;

610

---