Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nəSİMİ adina diLÇİLİK İnstitutu
Yüklə 212,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- YAQUT SABİR QIZI QULİYEVA MAHMUD KAŞĞARİNİN “DİVANÜ LÜĞAT-İT-TÜRK ”
- A V T O R E F E R A T I
- BAKI – 2011 2 Dissertasiya Bakı Dövlət Universitetinin Türkologiya
- Elmi rəhbər
- Rəsmi opponentlər: Roza Hüseyn qızı Eyvazova
- AMEA-nın Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun Türkdilli əlyazmaların tədqiqi şöbəsi
- D.01.141 Dissertasiya Şurasının elmi katibi, filologiya elmləri doktoru
- İŞİN ÜMUMİ SƏCİYYƏSİ Mövzunun aktuallığı
| AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI NƏSİMİ ADINA DİLÇİLİK İNSTİTUTU
Əlyazması hüququnda
YAQUT SABİR QIZI QULİYEVA MAHMUD KAŞĞARİNİN “DİVANÜ LÜĞAT-İT-TÜRK ” ƏSƏRİNDƏ OĞUZ LEKSİKASI
10.02.06 – Türk dilləri
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün təqdim edilmiş dissertasiyanın
A V T O R E F E R A T I
2
kafedrasında yerinə yetirilmişdir. Elmi rəhbər:
Tofiq İsmayıl oğlu Hacıyev
AMEA-nın müxbir üzvü , filologiya elmləri doktoru, professor
Rəsmi opponentlər: Roza Hüseyn qızı Eyvazova filologiya elmləri doktoru
Ramiz Baxşəli oğlu Əskərov filologiya elmləri doktoru
Müdafiə”_22__” noyabr___ 2011-ci il saat _________-da Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun nəzdində filologiya elmləri doktoru və filologiya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün təqdim olunan dissertasiyaların müdafiəsini keçirən Dissertasiya Şurasının (D.01.141) iclasında keçiriləcəkdir.
Ünvan: Bakı, Az-1143, H.Cavid prospekti 31, V mərtəbə, AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu.
Dissertasiya ilə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Mərkəzi Elmi kitabxanasında tanış olmaq olar.
Avtoreferat __________ _________________ 2011-ci ildə göndərilmişdir.
D.01.141 Dissertasiya Şurasının elmi katibi, filologiya elmləri doktoru, professor : Q.İ.Məşədiyev 3
Mahmud Kaşğarinin “Divanü lüğat-it-türk” əsəri türk xalqlarının ən böyük abidələrindən biridir. Bu abidə türk xalqlarının təkcə etnik, etnoqrafik xüsusiyyətlərini, poetik düşüncə tərzini əks etdirmək, ümumiyyətlə, türk xalqları haqqında ensiklopedik bilik verməklə deyil, onların dil xüsusiyyətlərini dünyaya bəyan etməklə nəhəngdir. Bu dil faktları “Divan”da elə bir incəliklə, elə bir elmiliklə izah olunaraq ipə-sapa düzülür ki, bu kitabla tanış olan hər bir kəs türk dillərinin qüdrətini və ehtişamını aydın şəkildə təsəvvür edir. Təbii ki, əsərini qələmə alarkən məhz türk dillərinin bu vüsətini oxucuya çatdırmaq istəyən Mahmud Kaşğari “türk dilinin ərəb dili ilə atbaşı yürüdüyünü” deyərkən də məhz bu məqsədi, bu amalı izləyir. Mahmud Kaşğari öz əsərində otuza yaxın türk dilinin adını çəkərək, onları nümayiş etdirir. Mahmud Kaşğaridə bu dillərin arealı olduqca böyükdür: Çin sərhədlərindən Ruma qədər. Məhz bu linqvistik genişlik türk xalqlarının geniş ərazidə yaşadıqlarını və bu ərazilərin ən qədim zamanlardan türk torpaqları olduğunu bir daha sübut edir. Təbii ki, Azərbaycan və türk dillərindən biri olan Azərbaycan dili də bu arealın, bu mühitin- ümumtürk dünyasının, oğuz dünyasının tərkib hissəsidir. Mahmud Kaşğari “Divan”da qıpçaq, arğu, toxsı, yağma, çigil və s. dillərlə bərabər, oğuz dilinə də geniş yer ayırır. Və hətta, oğuzlara, oğuz dilinə digər türk dillərinə nisbətən daha artıq diqqət yetirir. Azərbaycan dili oğuz dillərinə, Azərbaycan türkləri də öz etnik xüsusiyyətlərinə görə türk xalqlarının oğuz budağına mənsub olduqları üçün Mahmud Kaşğarinin oğuz dili, oğuzlar haqqında dediyi fikirlər istər-istəməz oğuz kökənli biz azərbaycanlılar üçün də az əhəmiyyət daşımır. Bu mənada, Mahmud Kaşğarinin “Divan”ında olan oğuz leksikasının öyrənilməsi Azərbaycan dilinin istər tarixi, istərsə də müasir leksik qatlarını araşdırmaq baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Mahmud Kaşğarinin “Divanü lüğat-it-türk” əsəri, ümumiyyətlə, türk dillərinə, eyni zamanda, oğuz dilinə aid əlimizə gəlib çatan ilk və olduqca zəngin bir mənbə olduğundan, Azərbaycan dilinin bu əsərlə müəyyən mənada müqayisə edilməsi çox mühümdür. Belə ki, bu müqayisə, araşdırma nəticəsində biz Azərbaycan dilinin tarixən hansı köklərdən su içdiyini, sonralar isə hansı istiqamətdə inkişaf etdiyini görə bilərik. Mahmud Kaşğarinin “Divan”ında olan oğuz sözlərinin öyrənilməsi Azərbaycan dilinin qədim oğuzların və eyni zamanda, oğuz-
Yüklə 212,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|