Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nəSİMİ adına DİLÇİLİK İnstitutu
Yüklə 253,13 Kb. Pdf görüntüsü
|
| idman leksika-
sının fonetik, qrammatik və semantik xüsusiyyətləri ayrı-ayrılıqda təhlil edilmişdir. Diqqəti cəlb edən fonetik xüsusiyyətləri aşağıdakı kimi qruplaşdırılmışdır: Sxem 2. çövkən, atçapma, boks, futbol şahmat, nərd, domino Fiziki və əqli keyfiyyətlərinə görə Fiziki Əqli 11 Dissertasiyada dəyişiklik edilmədən mənimsənilən idman terminlərinin sxemi də göstərilmişdir. İdman leksikasının qrammatik xüsusiyyətləri də maraqlıdır. Azərbaycan dilinin idman sözlərinin bir qismi düzəltmə yolla yaranır. Dilimizin məhsuldar şəkilçiləri bu baxımdan aktiv funksiyanı yerinə yetirir: Sxem 3. İdman sözlərinin başlıca struktur xüsusiyyətlərindən biri də müxtəlif nitq hissələri əsasında yaranmasıdır, məsələn: Saylardan qurulan idman sözləri: VIII tur I tur, II liqa, 100 metrlik qol, 6 medal, 1:2 hesabı ilə və s. Belələrini rəqəmli idman terminləri adlandırmaq olar. 1 m-lik qüllə, 3 m-lik qüllə, 5 m-lik qüllə, 7,5 m-lik qüllə, iki xal, iki dövr irəli, iki cərimə, 23 metrlik xətt, iki xizək izi, 200 metrlik nişan və s. Реформатски А. leksikanın qrammatik quruluşunu araşdırarkən sahə leksikasına aid lüğət fondunun elementi kimi sözlərin tiplərini müəyyənləşdirmişdi. Alim rus dilinin leksik vahidlərini tiplərinə, funksiyalarına, sözü və anlayışı adlandırma, cümlə üzvü olma qabiliyyətinə görə xüsusi cədvəl qurur 1 . Bu problem üzərində düşünərkən idman leksikasında aşağıdakı məsələlərə aydınlıq gətirdik: çı 4 ış 4 lıq 4 keş kar güləşçi,xokkeyçi,futbolçu,şahmatçı yarış, cıxış, atletlik, birincilik, üzgüçülük azarkeş həvəskar 12 Sxem 4 Sözlərin tipləri - Funksiyaları İfadəsi Adlandırma qabiliyyəti Cümlə üzvü olma qabiliyyəti 1 Nitq his- sələri (isim, sifət,zərf, fel) + güləş,cəld,sürətli,qaçmaq + 2 Əvəzliklər + o,özü,bir-birlərinə + 3 Saylar _ IV tur, II Liqa + 4 Xüsusi sözlər _ ən,daha , və,ilə,moto,velo_,çı, lıq _ 5 Hiss- həyəcanla bağlı olan sözlər (nidalar) _ urraa, yuuuuuh, aha, ay ay ay, _ Исхакова Х. yazır, “terminlərin quruluş cəhətdən mürəkkəbliyi nə qədər çətinlik yaradırsa, sadə terminlər bir o qədər də elmi təfəkkür tərzinə (elmi üsluba) aydınlıq, səlislik və dəqiqlik gətirir. Buna görə də terminoloji sistemin quruluş baxımdan təhlili müasir dilçiliyin ən aktual problemlərindən sayılır” 1 Azərbaycan dilində idman terminləri sintetik və analitik yolla yaranır. Buna görə də həmin terminləri quruluşuna görə aşağıdakı qruplara ayırmaq olar: 1. Реформатский А. А. Введение в языковедение. М. 2008. с. 138 2 Исхакова Х. Структуры терминологических систем.\\Тюркские языки. М., 1987, с. 125. 13 Sxem 5. Azərbaycan dilində yuva yaradan idman sözləri çox işləkdir və sadə, düzəltmə və mürəkkəb sözlərlə ifadə olunur. Yuvadaxili bir çox idman terminləri birləşmələrdən ibarətdir və bəzən də mürəkkəb quruluşa malikdir. Sxem 6 Yüklə 253,13 Kb. Dostları ilə paylaş:
|