Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nəSİMİ adına DİLÇİLİK İnstitutu
Yüklə 253,13 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 1.1 yarımfəslində idman leksikasının
tədqiqinə dair mülahizələr nəzərdən keçirilmişdir. Məlum olur ki, bu sahədə xeyli iş görülmüşdür. Bir sıra tədqiqatçılar idman terminlərinin mənşəyi, yaranması və inkişaf tarixini, ayrı-ayrı sözlərin terminə çevrilməsi prosesini və elmi nitqə inteqrasiyasını araşdırmışlar. İdman terminlərinin istifadəsinin xüsusiyyətlərini öyrənməklə yanaşı, idman müəllimlərinin nitq mədəniyyətinə dair monoqrafiyalar yazmışlar. Bir sıra dillərdə idman terminlərinin yaranması tarixi, idman terminologiyasının inkişaf problemləri xüsusi tədqiqat obyekti olmuşdur. Aвакова A., Джонур В., Гайсина Р., Молдатаев Е., Карибаева А., Шалгин Ф., Mustafa Ö və başqalarının əsərlərində bu məsələlərdən bəhs olunur. Terminologiya sahəsində zəngin təcrübəsi olan Azərbaycan dilçiliyində müxtəlif sahələrin terminlərinə dair çox qiymətli əsərlər yazılmasına baxmayaraq, idman sözləri və terminləri xüsusi araşdirma mövzusu olmamışdır. Bir sıra kitablarda təsadüf etdiyimiz elmi mülahizələri və bir neçə məsələni nəzərə almasaq, idman terminlərinin tədqiqi haqqında xüsusi monoqrafiya, dissertasiya və dilçilik əsərləri yaranmamışdır. Doğrudur, ayrı-ayrı idman sahələri haqqında həmin sahənin öz mütəxəssisləri müəyyən tədqiqatlar aparmış, sözlər, terminlər haqqında fikirlər söyləmiş, lüğətlər tərtib etmişlər ki, bu da özlüyündə mövzunun tədqiqatında ilkin mənbə rolunu oynamışdır. Azərbaycan dilində işlənən idman leksikası 8 haqqında məqalələr yazılmış, bəzi xalq oyunları tədqiq edilmiş, bir sıra lüğətlərdə idman terminləri tam əhatə olunmasa da, onların mənası izah olunmuşdur. İdman sözləri, oyun adlarının yaranma tarixinə ilk dəfə “Kitabi - Dədə Qorqud “ dastanında 1 rast gəlsək də, dissertasiyamızın sonrakı bölümündə Mahmud Kaşğarinin “Divani-lüğət-it-türk” 2 əsərində idman leksikasına dair verdiyi bilgiləri ətraflı şərh etməyə çalışmışıq. Professor İ.Məmmədli oyun adlarını etnoqrafik leksikanın tərkib hissəsi kimi araşdırmış 3 , “Qəzet dilinin leksikası” 4 monoqrafiyasının “Qəzet leksikasında idman və bədən tərbiyəsinə aid terminlər” bölməsində müasir dövrdə idmanın inkişaf etdiyindən bəhs etmişdir. Dilimizin leksik quruluşundan bəhs edən tədqiqatçı H.Həsənov bu məsələyə dair “Müasir Azərbaycan dilinin leksikası” kitabında yazmışdır. 5 Müəllif idmanla əlaqədar terminləri müvafiq tematika üzrə müəyyən qruplara ayırır, buraya idmanın növləri, onun keçirildiyi yerlər, idman maşınları, alətləri, yarış növləri, həvəsləndirici amillərlə bağlı sözləri aid edir. V.Balayevanın “Azərbaycan dilində olan bədən tərbiyəsi və idman terminləri haqqında” 6 məqaləsini də qeyd etmək lazımdır. Müəllif idman terminoloji vahidlərini bir neçə leksik qrupa ayırır. İdman leksikasında terminlərin başqa dillərdən alınması prosesini araşdırarkən bu sahədə tədqiqatçı prof. S. Sadiqovanın tədqiqatlarına diqqət yetirilmişdir. S.Sadiqova milli dillərin terminologiyasında terminin başqa dillərdən alınmasının fasiləsiz olduğunu qeyd edir.... 7 S.Hüseynovun “İzahlı idman terminləri lüğəti” 8 kitabı da diqqəti cəlb edir. Dissertasiyanın bu bölümündə həmin müəlliflərin əsərlərinə müəyyən münasibət bildirilmişdir. Dissertasiyanın Yüklə 253,13 Kb. Dostları ilə paylaş:
|