Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
82
Ya baş girləməli, ya baş olmalı! Cahana arkadaş, qardaş olmalı! Döyüş amansızdır, yoxdur orta yol, Bir azca kişi ol, ürəyim, mərd ol! (“Mərdləş, ürəyim”) Şairin milli istiqlal məfkurəsində hələ qorxu ilə qorxusuzluq məsafəsi vardır. Milli “Mən” həmin qorxu məsafəsini qət etmək, qorxusuzluq mövqeyində dayanmaq istəyir: Mən qorxuyla qorxusuzluq arasında yaşayıram, Sanki bəbir bəbəyində, şir ağzında yaşayıram. Mövcud “Mən”in qorxuları “Azərbaycan çörəyinə, onun dadına, duzuna layiq ola bilməmək qorxusudur”. Belə təzaddan sənətkar fikrinin, idealının psixoloji, hissi-məntiqi halları başlayır. Şair oxucusuna, vətəndaşlara ibrət dərsləri verir:
Naqis, yarımçıq olan mövcud psixologiyanı şüurdan uzaqlaşdırmaq asan deyildir. Sənətkar milli istiqlalı psixoloji- mənəvi olaraq yenidən doğmaq, tərbiyə etmək üçün ciddi məqamlar üzərində dayanır:
Qorxaqlıq, gözüqıpıqlıq şair nəzərində qarasudur, tra-
83
xomadır. Nə qədər ki, milli heysiyyətimizdə, canımızda qorxu yaşayır, o qədər özümüzdən əvvəl mənliyimizi, mərdliyimizi, insanlığımızı öldürürük. No qədər ki, qəzəbimizi, qeyzimizi uduruq, bir o qodər nifrətimizi öldürürük; biganələşirik, arxayınlaşırıq, adiləşirik. Sənətkar həqiqət sərvətini oxucusuna təzad şəklində təqdim edir. Bu təzad əslində şərəfli həyatla şərəfsizliyin barışmazlığıdır:
Şairin milli “Mən”i idealı yolunda ölümdən qorxmur. Buna görə də məfkurə mövqeyi onda obyektiv həsəd qayğısı doğurur: “Müşfiqdənmi artığam, ya Şandor Petefidən?!”. Əlbəttə, onu ölüm yox, ideal təşnəsi düşündürür:
Mövcud “Mən”in istiqlalçılıq şüuru çox güclüdür. 80-ci illərin ədəbi məhsulu olan “Məndən başlanır Vətən” şeirlər kitabının səhifələri həyat eşqi, vətənpərvərlik və mübarizlik, vətəndaşlıq və ziyalılıq baxışları ilə zəngindir. Həyat eşqi, vətənpərvərlik elə bir qüvvədir ki, insan təbiətindəki qorxu hissi onu nə qədər izləyirsə də, həmin səddi keçə bilmir; şair “Mən”i inkarı inkar etmək əzmin-
84
də, qətiyyətində qalır. “Məndən başlanır Vətən” (1983), “Gözəl yaşamaqdan əl çəkmək olmaz” (1984) şeirlərində belədir: Hər insan varlığında uyuyur iki xislət Göz-gözədir elə bil qorxaqlıqla cəsarət Acizliklə dəyanət. Xəsisliklə səxavət. Tərəddüdlə qətiyyət. Qalx ayağa, özünü kəşfet bir do təzədən Əl çəkə bilməzsən mübarizədən. Atılar üstünə bir qırpımdaca Boynunda qalstuk gəzdirən əfi. Süstlük - həyatın kəfi. Odur, yanır dan yeri... Addımla Günəşlə tən. Torpaqdan başlanmır yox, Kişi qanındakı qeyrət selindən, Səndən haşlanır Vətən, Məndən başlanır Vətən! (“Məndən başlanır Vətən”) “Məndən başlanır Vətən”, “Heç bir ehtiyat” (1986), “Heç olmasa bircə nəfər” (1986) şeirlərində tərəddüdlər yox olur; şair “Mən”i qətiyyətli hökmü, andı ilə məqamlaşır. Sənətkarın həyat mövqeyində səbatın, qətiyyətin rəhni özünün dərk etdiyi kimi xalqın gücüdür (“Xalq qüdrəti” /1986/), yalnız həqiqəti dayaq sayan, haqq üçün döyüşlərdə bağrı yanan, hər biri bir dağ, bir ordu, bir Boz qurd olan Kişilərdir (“Kişilərə arxalanaq” /1982/). 80-ci illərin şeirlərində şair “Mən”inin mənəvi-psixoloji məqamları ilk əvvəl daxilə, mövcud mühitə tənqidi, ifşaçı baxışdan müəyyənlik alırsa, həmin tənqid və ifşa bir çox hallarda həcvləşir, daha nifrətli şair mövqeyi ilə reallaşırsa ( “Bilmirsən, deyim öyrən” (1980), “Açıq
Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|