Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 499,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sosial-siyasi gerçəkliyin poetik mənzərəsi və ifadə üsulları”
22
zaman Türkiyənin tərəfində olacağına inanan şair bu şeirində bir vətən fədaisi kimi çıxış edir. Dissertasiyanın III fəslinin II yarımfəsli “Sosial-siyasi gerçəkliyin
gerçəkliyin ifadə şəkillərinə aydınlıq gətirilmiş, M.A.Ersoy və S.Vurğun poeziyası müqayisəli şəkildə araşdırılmışdır. XX əsr həm Azərbaycan, həm də Türkiyə tarixi üçün bir sıra tarixi, ictimai-siyasi proseslərlə yadda qalmışdır. Azərbaycanda 1918-ci ildə ilk olaraq Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti qurulmuşdu, təəssüf ki, ömrü az oldu və Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti quruldu. Eləcə də qardaş ölkə olan Türkiyə tarixində də bir sıra hadisələr baş verdi, bir imperiya süquta uğrayaraq, yeni bir cümhuriyyət yaradıldı. Bu tarixi proseslər, əlbəttə ki, çətin və gərgin mübarizə şəraitində baş vermişdi. Birinci Dünya müharibəsinin başlanması ilə Osmanlı imperiyası daha gərgin bir dövrünü yaşadı. Baş verən hücumların qarşısını almaq üçün türklər milli-azadlıq hərəkatına qoşuldular. Bu milli-azadlıq hərəkatına türkün böyük öndəri Mustafa Kamal Atatürk rəhbərlik edirdi. Türkiyə müstəqil cümhuriyyət olanadək bir sıra müharibələrin savaş meydanına çevrilmişdi. 1923-cü il oktyabrın 29-da Türkiyə Böyük Millət Məclisi Türkiyə Cümhuriyyəti yarandığını elan etdi. Mustafa Kamal Atatürk isə bu cümhuriyyətin ilk prezidenti seçildi. Mehmet Akif Ersoyun müəllifi olduğu “İstiqlal marşı” şeiri isə bu Cümhuriyyətin rəsmi himni olaraq qəbul edildi. Böyük şairimiz Səməd Vurğun yaradıcılığının mühüm bir qismi sovet dövrünə təsadüf edir. Sovet dövrünün təlqin elədiyi ideologiyaya inanan şairimizin əsərlərinin bir qismində kommunist yönümlü, kollektiv təsərrüfata rəğbət, yeni yaranan sovet cəmiyyəti uğrunda mübarizə və s. leytmotivlər öz bədii əksini tapmışdır. Buna görə biz şairimizi nə qınaya, nə də ittiham edə bilərik. Hər bir yaradıcı şəxsiyyət öz dövrünün övladıdır və quruluşun təlqin elədiyi şəkildə yazmağa məcburdur. Doğrudur, bu gün bəzi əsərlər dövrümüzlə səsləşmir, zamanla ayaqlaşmır, çünki sovetin “iç üzünü”, “mənfur siyasətini” zamanla görmüş olduq, ancaq bütün bu əsərlər Səməd Vurğun kimi bir dühanın qələminin bədii məhsuludur. Bizlər istər- istəməz, bu əsərləri şairin yaradıcılıq külliyyatından çıxarıb kənarlaşdıra bilmərik. O dövrdə şair məhz sovet ideologiyasını özünə rəhbər tutmuşdu, kim bilir, bəlkə də Səməd Vurğun xalqımızın müstəqillik qazanmaq uğrunda etdiyi mücadilənin şahidi olsaydı, sovetin xalqımızın başına açdığı müsibətləri görmüş olsaydı, yaradıcılıq istiqamətini dəyişmiş olardı. Sovet ideologiyasına olan aludəçilik hətta şairin bir sıra qələm dostları ilə arasında narazılığa səbəb olmuşdur. Bütün bunlara baxmayaraq, şairin 23
sovet ideologiyasına xidmət edən əsərləri o illərin ideologiyasına inamından irəli gəlirdi. Həm Səməd Vurğun, həm də Mehmet Akif Ersoy öz yaradıcılığında qadın hüquqsuzluğuna qarşı tənqidi münasibət bəsləmişlər. Hər iki sənətkar qadının cəmiyyətdəki mövqeyini yüksək qiymətləndirir və onların nüfuzunu təqdir edirdi. Şairlərimiz üçün qadın-ana məfhumu eyniyyət təşkil edir və hər ikisi hörmətə layiq şəxsiyyət kimi təqdir olunur. Böyük şairimiz Səməd Vurğunun əsərləri zamanın tələbinə uyğun olaraq yazılmışdır. Şair öz əsərlərində milliliyə və xəlqiliyə böyük üstünlük verirdi. Bəzi tənqidçilər Səməd Vurğunun əsərlərində dinin əleyhinə olan məqamlara rast gəlindiyini bildirməklə şairin İslam dini əleyhinə olduğunu göstərməyə çalışmışlar. Lakin bu, əslində belə deyildi. İslam dininə sitayiş edən böyük şairimiz ola bilməzdi ki, dinin əleyhinə olsun. Sadəcə sovet dövrünün tələbi ilə şair bəzi məqamları üstüörtülü, dolayı yolla təqdim etməyə çalışmışdır. Məsələn, şair “Komsomol poeması”nda məscidə it bağlanması əhvalatını təsvir etməklə insanların dini inanclarına xələl gətirənləri əslində tənqid etmişdir. Mirpaşanın məscidə it bağlamasını pisləyən Bəxtiyar yoldaşını bu yalnış addımı atdığı üçün danlayır. Xalqın əsrlərdən bəri olan inancına xələl gətirməyi Bəxtiyar əslində düzgün hesab etmir.
Səməd Vurğun həmişə Allaha inanan, İslama sitayiş edən bir şəxsiyyət olmuşdur. Lakin şair dövr və zamanın, eləcə də, quruluşun tələbinə uyğun olaraq, öz hisslərini sətiraltı mənada büruzə verməyə çalışmışdır. Səməd Vurğunun poeziyasının mühüm tərkib hissəsini isə onun cənub mövzusunda yazdığı əsərləri təşkil edir. Səməd Vurğunun güney mövzusunda yazdığı əsərlər sırasında “Körpünün həsrəti”, “20 bahar”, “Təbriz gözəlinə”, “Yandırılan kitablar” şeirləri mühüm yer tutur. Həm Səməd Vurğun, həm də Mehmet Akif Ersoy xalqın milli-mənəvi dəyərlərini yaşadanlar sırasında olmuşlar. Hər iki ədib yaşadığı illər boyunca millətini sevən bir ziyalı kimi xalqını tərənnüm etmiş və vətənpərvərlik mövqeyi nümayiş etdirmişlər. Dissertasiyanın “Nəticə” hissəsində tədqiqat işindən əldə olunan nəticə və qənaətlər öz əksini tapmışdır. Burada M.A.Ersoy və S.Vurğun peoziyasındakı milli-mənəvi ideal məsələləri ümumiləşdirilmiş şəkildə təsvir edilmişdir: - Hər iki şair öz yaradıcılığında bir sıra mühüm və o dövr üçün aktual olan məsələlərə toxunmuşdur. - Həm Mehmet Akif Ersoyun, həm də Səməd Vurğunun yaradı- cılığında mənəviyyat məsələləri olduqca güclüdür.
Yüklə 499,77 Kb. Dostları ilə paylaş:
|