Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 499,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
20
Sana gelmez bu ufuklar, seni almaz bu cihan... Ey şehid oğlu şehid, isteme benden makber, Sana ağuşunu açmış duruyor Peygamber. 1 Bütün sülhpərvər insanlar kimi müharibə əleyhinə olan Mehmet Akif Ersoy “Çanaqqala şəhidlərinə” şeirində müharibəni qətiyyətlə pisləmişdir. Səməd Vurğunun “Adsız qəhrəman”, “Mənə belə söyləyirlər”, “Qəhrəmanın ölümü”, “İslam” şeirləri vətən uğrunda canından keçən qəhrəmanlara ithaf olunmuşdur. “Adsız qəhrəman” şeirində şair vətən uğrunda gedən döyüşlərdə canından keçən igidlərin ümumiləşmiş obrazını canlandırmışdır. Şair adsız qəhrəmanlara müraciətlə yazır: Siz ey, Odlar ölkəsinin adsız ölən ərənləri! İnsan oğlu bu aləmə gözə açdığı gündən bəri Azadlığın məşəlinə qurban olmuş pərvanə tək, Lakin ellər baş endirir qəhrəmanlar güzarına! Adsız ölən igidlərin o pərişan məzarına Çiçək səpir qucaq-qucaq, gül dağıdır ətək-ətək. Siz ey, vətən torpağının vaxtsız ölən övladları! Ey ağ saçlı bir millətin baş şöhrəti, dünya varı!.. 2 Tarixdən bəlli olduğu kimi Birinci Dünya müharibəsinin Osmanlı dövləti üçün ağır nəticələri olmuşdur. Ölkə iqtisadiyyatı tənəzzülə uğramış, Türkiyə ərazisinin “Antanta” dövlətləri tərəfindən işğalı labüd olmuşdu. “Antanta” birliyinə daxil olan dövlətlər Türkiyəni dövlət kimi tamamilə öz aralarında bölüşdürüb xəritədən silmək niyyətində idilər. Bu dövlətlərdən İngiltərə, Fransa, İtaliya və Yunanıstan öz işğalçı niyyətlərini həyata keçirməyi panlaşdırırdılar. İzmir ərazisinin Yunanıstana verilməsi barədə qərar qəbul edilmiş, bundan başqa ingilis qoşunları Kilikiya ərazisini, fransızlar isə Şərqi Trakya və Qara dəniz boğazlarına yaxın əraziləri işğal etmişdilər. Bir sözlə, Mustafa Kamal Atatürk tərəfindən yeni cümhuriyyət qurulana qədər Türkiyənin hərbi-siyasi və iqtisadi vəziyyəti acınacaqlı idi. Həmin dövrdə yadelli işğalçılara qarşı mübarizə aparan igid vətən övladlarını ilhamlandırmaq, ruhlandırmaq üçün Ersoy “Cəng şərqisi” kimi şeir qələmə almışdır. Mehmet Akif Ersoy bu şeirində siyasi motivlərə də toxunur. Tarixdən məlum olduğu kimi, Osmanlı dövləti 1912-1913-cü illərdə dörd dövlətlə müharibə etmişdir. Tarixdə “Balkan müharibələri” adlanan bu savaşa Mehmet Akif Ersoy kimi vətənpərvər bir şair biganə qala bilməzdi.Mehmet Akif Ersoyun vətənpərvərlik duyğularını əks etdirən
1 Qədim dövrdən bu günə qədər Türkiyə türk ədəbiyyatı. Tarix-Adlar-Mətnlər. Ankara: T.C. Ankara Valiliği Ostim Çıraklık Eğitimi Merkezi Müdürlüğü Matbaası, 1999, s. 309 2 Vurğun S. Seçilmiş əsərləri. 5 cilddə. II cild. Bakı: Şərq-Qərb, 2005, s. 110 21
“Cəng şərqisi” şeirində müəllif türk əsgərlərini düşmənlərlə mübarizə aparmağa səsləyir. Hər misrası ilə vətən uğrunda müdafiəyə səslənən şair əsgərləri mətin və dözümlü olmağa çağırır. İgid türk övladlarını bütün maneələri dəf etməyə səsləyən şair bu şeirində türk əsgərinin şücaətindən də bəhs etmişdir. Səməd Vurğunun “Sovqat”, “Qızxanımın hünəri”, “Uşaq bağçası”, “Tarla nəğməsi”, “İlham pərisi”, “Göyərçin” və s. şeirləri də müharibə illərində qələmə alınmışdır. Bu şeirlərdə insanlar vətənpərvərliyə səslənir, qanlı-qadalı illərdə vətən uğrunda əlindən gələni əsirgəməyən insanlar təqdir olunurdu. “Ordunun duası” şeirində M.A.Ersoyun “ənənəvi” vətən sevgisi tərənnüm olunmuşdur. S.Vurğunun “Vətən ordusu” şeirində də M.A.Ersoyun “Ordunun duası” şeirindəki ruh hakimdir. Hər iki şeirdə müəlliflər vətən uğrunda mübarizəyə hazır olan əsgərləri ruhlandırır, onları əzmkarlığa səsləyir. M.A.Ersoy və S.Vurğun öz yaradıcılığında müharibəni qətiyyətlə pisləyən mövqedən çıxış edərək, mübarizə aparan igidləri təqdir edən əsərlər qələmə almışlar. Türk və müsəlman təfəkküründən qaynaqlanan M.A.Ersoyun və S.Vurğunun müharibə ilə bağlı düşüncələri eyniyyət təşkil edir. Hər iki şair müharibəni qətiyyətlə pisləməklə bərabər bu mövzuda yazılmış şeirlərində əzmkarlıq nümayiş etdirərək, mübarizə aparan igidləri daha da ruhlandırır və qələbənin onların tərəfində olacağına inam hissi yaradır. Ümumtürk kontekstindən bəhrələnən vətənpərvərlik, yurd sevgisi, torpaq uğrunda mübarizə əzmi, qəhrəmanlıq öz başlanğıcını hələ qədim zamanlardan – qədim türk qəhrəmanlıq epos və dastanlarından, ümumtürk yazılı abidələrindən götürür və bu baxımdan hər iki ədibin vətən sevgisinin eyni kökdən qidalandığını söyləmək mümkündür. Məlum olduğu kimi, həm Səməd Vurğun, həm də Mehmet Akif Ersoy öz ölkələrinin himnlərinin söz yazarı olmuşlar. Türkiyə Cümhuriyyətinin himninin sözlərinin müəllifi Mehmet Akif Ersoy, 1944-1978-ci illərdə mövcud olmuş Azərbaycan SSR himninin sözlərinin müəllifi isə Səməd Vurğun (Süleyman Rüstəmlə birlikdə) olmuşdur. Səməd Vurğunun sovet ideologiyasına olan inamı himnin sözlərində nəzərə çarpır. 1978-ci ildən etibarən isə şair Hüseyn Arif şeirin müəyyən misralarını ixtisar edərək, sosializm, sovet ideologiyası və himnin digər misralarında öz əksini tapan Stalinlə bağlı olan hissələri dəyişdirmişdir. Mehmet Akif Ersoy da öz növbəsində Türkiyə Cümhuriyyətinin himninin daha dəqiq desək, “İstiqlal marşı”nın müəllifidir. Onun qələmə aldığı “İstiqlal marşı” şeiri ən məşhur şeirlərindən biridir. Azadlığın hər
Yüklə 499,77 Kb. Dostları ilə paylaş:
|