Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi
Yüklə 65,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
249 nələrlə müqayisədə uzaq genetik məsafədə yerləşmişlər. Bu qrupda lokallaşmış №li Seçmə və №79/1-2 nümunələri eyni zolaqlara malik olmaqla monomer prolaminlərin müxtəlif- liyinin analizi əsasında bir-birlərindən fərqlənə bilməmişlər. Ağdam zonasının Arpa 44 nümunəsi ilə Qusar zonasının pa- lindum 69/91 nümunəsi arasındakı genetik oxşarlıq indeksi 0.387-yə bərabər olmuşdur. Yevlax zonasına aid Arpa 59 və Ağdam zonasına aid Arpa 77 nümunələri üçüncü qrupu təşkil etmişlər. Bu iki ge- notip ikicərgəli olmaqla Pα 11 zolaqlara malik olmuşlar. Bu genotiplərin oxşarlıq indeksi 0.368-ə bərabər olmuşdur. Dördüncü qrupu Yevlax zonasına aid 6№-li Seçmə və Qusar zonasına aid Arpa 40 nümunələri təşkil edir. Bu iki nümunə cərgə formasından fərqli olaraq, ω-, β- və α- zonala- rında oxşar zolaqlara malik olmamışlar. Bu iki genotipin bir qrupda yerləşmələrinin səbəbi oxşar spektrlərə malik olmala- rıdır. Bu nümunələrin Jaccard oxşarlıq indeksi qiymətlərinin 0.4-ə bərabər olduğu müəyyən edilmişdir. 250 Şəkil 5.6. Monomer prolaminlərin spektrləri əsasında arpa genotipləri arasında genetik oxşarlığı əks etdirən dendroqram Beşinci qrupda Ağdam zonasının 84 № li Seçmə və Arpa 31, Fizuli zonasının Naxçıvan dəni nümunələri qruplaşmışlar. Arpa 31 və Naxçıvan dənli nümunələri Pω 3 zolağına, Arpa 31 və 84 №-li Seçmə genotipləri isə Pβ 10 müştərək zolağı ilə səciyyələnmişlər. Bu qrupda yerləşmiş nümunələr α-zona- 251 sında Pα 9 zolağına malik olmuşlar. Arpa 31 və Naxçıvan dənli nümunələri palindum növmüxtəlifliyinə, 84№li Seçmə nümu- nəsi paralleum növmüxtəlifliyinə aid olsa da, bu nümunələrin hamısının altıcərgəli olması müəyyənləşdirilmişdir. Arpa 39, Arpa 29 və Hüseyn 1 genotipləri, uyğun olaraq, altı, yeddi və səkkizinci qrupda qruplaşmışlar. Bu nümunə- lərin fərqli qrupda yerləşmələri onların digər nümunələrdən uzaq genetik məsafədə olmalarının nəticəsidir. Hibridləşmə bitkilərin seleksiyasında istifadə olunan ən əhəmiyyətli metodlardandır. Başqa sözlə, hibridləşmə əsaslı metodlar digər seleksiya metodları ilə müqayisədə bitkilərin seleksiyasında daha yüksək paya malikdirlər. Seçilmiş vali- deynlər arasındakı genetik məsafədən asılı olaraq, yaradılacaq hibridlərdə maksimum heterozisə nail olmaq olar. Monomer prolaminlərin müxtəliflikləri əsasında qurulmuş dendroqram hibridləşmə proqramları üçün münasib valideynlərin seçimin- də ən effektiv metodlardan sayılır. Belə ki, fərqli qrupda yer- ləşmiş genotiplərin genetik xüsusiyyətlərini, o cümlədən aqro- nomik xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, onların çarpazlaşması ilə məhsuldar və keyfiyyətli nümunələrin yaradılması mümkündür. Lerik rayonu bölgəsindən yığılmış arpa nümunələri yal- nız birinci qrupda cəmlənmiş olsalar da, digər bölgələrə məx- sus nümunələr bütün qruplar üzrə paylanmışlar. Deməli, mo- nomer prolaminlər əsasında təyin olunmuş genetik müxtəlif- liyin coğrafi müxtəlifliyə uyğun olmadığını tam qətiyyətlə söyləmək mümkün deyil və bu məqsədlə hər bir bölgəyə məx- sus olmaqla təsadüfi yolla seçilmiş eyni və çoxsaylı nümunə- lərdən istifadə etmək labüddür. Lakin monomer prolaminlərin analizi arpa nümunələrində iki cərgəli və çox cərgəli geno- tipləri ayırmaqda münasib olmuşdur. 252 Beləliklə, analizlər zamanı 4 zona: , , və -zonaları təyin olunmuş, cəmi 36 spektr və 56 zolaq müəyyən edilmiş- dir. ω-zonasında 16 spektr və 22 zolaq müşahidə olunmaqla, ən yüksək spektr və pattern müxtəlifliyi aşkar edilmişdir. β- və α-zonalarında, uyğun olaraq, 12 və 6 spektr, həmçinin 20 və 14 zolaq qeydə alınmışdır. γ-zonasında isə spektr aşkar olunmamışdır. Nei genetik müxtəliflik indeksinin hesablanmış qiymətinə görə daha çox genetik müxtəliflik β-zonasında (H=0.929), bir qədər az ω-zonasında (H= 0.917), ən az isə α- zonasında (H=0.831) təyin olunmuşdur. Klaster analizi Jac- card oxşarlıq indeksinin 0.36-ya bərabər qiyməti əsasında ge- notipləri 8 əsas qrupa bölmüşdür. Klaster analizi ikicərgəli və altıcərgəli genotipləri bir-birlərindən effektiv surətdə ayırmış- dır. Bu metod genotiplərarası genetik məsafəni təyin etməklə aralarındakı genetik məsafə uzaq olan nümunələrin gələcəkdə çarpazlaşdırılması ilə heterozis effektinə malik hibridlərin ya- radılmasında istiqamətləndirici rola malikdir. Monomer pro- laminlərin elektroforetik tədqiqi ilə arpa nümunələri arasında yüksək genetik müxtəlifliyin aşkar olunması zəminində arpa nümunələrinin genetik müxtəlifliyinin monomer prolaminlər əsasında tədqiqi məsləhət görülür [23, 24]. Tədqiqatımızda əldə olunmuş nəticələr toxumların cücər- mə qabiliyyəti və xlorofil (a+b)-nin miqdarında baş verən dəyişmələrə görə stresə davamlılıq göstəriciləri ilə müqayisə olunmuşdur. Bu indekslərlə monomer prolaminlədə müşahidə edilən zolaqlar arasında korrelyasiyalar öyrənilərək, monomer prolamin zolaqları ilə quraqlıq və duzluluq stresləri indeksləri arasında heç bir asılılığın olmadığı müəyyən olunmuşdur. Bu nəticəni, xarici mühit amillərinin ehtiyat zülallarının qurulu- şuna təsir göstərməməsi ilə izah etmək olar. Yüklə 65,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|