Azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi a. A. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
85 bu cür inkişafı Cənubi Qafqazın yerli hakimiyyət orqanlarını narahat etməyə bilməzdi və 1823-cü ildə general Yermolov 25 dekabr 1806-cı il qanununu əsas tutaraq missionerlərə milliyyətindən və dini mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, Rusiya təbəələri arasında dini təbliğatın aparılmasını qadağan etdi. 260 Nəticədə, alman missionerlərinə yalnız xarici ölkə təbəəliyində olan qaçqın erməni əhalisi, rus sektantları və alman separatçıları arasında yevangelizmin təbliğinə icazə verilirdi. Separatistlərlə eyni etnik mənsubiyyətə malik olan missionerlərin yevangelizm təlimini təbliğ etməsi separatçı — kolonistlərin yevangelist-lüteran kilsəsinə müqavimətini daha da gücləndirirdi. Separatçıların ümumi yaşayış qaydalarına və dini qaydalara tabe etdirilməsi vəzifəsində israrlı olan Velyaminov 1824-cü ildə yeni Daxili İşlər Naziri V.S.Lanskoya müraciət etdi və Cənubi Qafqaz separatçılarına yevangelist pastorun təyin olunmasını xahiş etdi. 1825-ci ildə Daxili İşlər Naziri general Yermolova separatizmin nəzəriyyəçilərindən biri, Sarepta koloniyasında yaşayan Pastor Qannın Gürcüstana göndərilməsi haqqında məlumat verdi. 261 Kənardan pastorun təyin olunması Cənubi Qafqaz separatçılarının narazılığına səbəb oldu. Qann Bazel missionerləri ilə birlikdə Cənubi Qafqazın kolonist dini icmalarının daxili idarəedilməsinin proyektini hazırladı və bu sənədin əsasını lüteran kilsələrinin Kilsə nizamnaməsi təşkil edirdi. Ober — pastor vəzifəsinə başqa bir namizəd Tiflis və Aleksandersdorf koloniyalarının pastoru Zaltet idi. Separatçıların fikrincə, Zaltet «ikiüzlülərə rəğbət bəsləyir və müdrikləri təqib edirdi». Bunlara baxmayaraq, Cənubi Qafqaz koloniyalarının dini idarəetmə məsələsində Zaltet daha çox Ausburq kilsə ayinlərinə əməl olunmasını əsas tuturdu ki, bu amil, Qannla müqayisədə, separatçılar arasında onun nüfuzunu daha da gücləndirirdi. Pastor Qann separatizmin mərkəzi sayılan Yekaterinenfeld koloniyasında fəaliyyətə başlamalı idi. Lakin naməlum səbəblərdən Pastor Qannın qəflətən vəfat etməsi çar hökumət dairələrinin separatçıları nəzarətə almaq planlarını pozdu. Çar hökumətinin əsas məqsədi bütün alman kolonistlərini vahid Lüteran kilsəsi ətrafında birləşdirmək və bununla müxtəlif protestant konfessiyaları arasındakı ziddiyyətlərə son qoymaq, onların yerli əhaliyə təsir gücünü zəiflətməkdən, kolonist icmasının rolunun azadılması və onların daha çox kilsə tərəfindən nəzarətdə saxlanılmasına nail olmaqdan ibarət idi. Tarixi mənbələrdən göründüyü kimi, 1820-ci illərdə rəsmi dövlət orqanlarını ən çox narahat edən məsələ separatçı kolonistlərin çoxluq təşkil etdiyi koloniyalara pastorların təyin olunması idi ki, «onlar kolonistlərə Allahın kəlamını çatdıralar, mövhumatı dağıdalar, mənəvilik və mütiliyə ibrətamiz nümunə göstərələr». 1826-cı ildən başlayaraq Cənubi Qafqazda separatizmin dayaqları zəiflədi. Fikrimizcə, bu 1826—1828-ci illərin II rus-iran müharibəsinin başlanması, müharibə dövründə alman koloniyalarının və ilk növbədə separatçıların daha çox 86 məskunlaşdığı Yekaterinenfeld koloniyasının fəlakətə məruz qalması ilə bağlı idi. Belə ki, 26 avqust 1826-cı il tarixdə Yekaterinenfeld koloniyası 1000 nəfərlik kürd hərbi dəstələrinin hücumuna məruz qaldı, nəticədə 70 nəfər öldürüldü, 140 nəfər əsir götürüldü. Hücumdan sonra koloniyada cəmi 240 sakin sağ qalmışdı ki, «onların da evləri yandırılmış, əmlakları məhv edilmişdi.» 262 Separatçıların ağır sosial vəziyyətindən istifadə edən missionerlər fəaliyyətlərini daha da optimallaşdırdılar. Qeyd edək ki, Bazel yevangelist missionerləri qonaq adı ilə bir çox alman koloniyalarında məskunlaşmışdılar və Yekaterinenfelddə onların sayı daha çox idi. Missionerlərin təbliğatı nəticəsində separatizmdən lüteranlığa keçənlərin sayı durmadan artırdı və artıq 1827-ci ildə koloniyada lüteranlığı qəbul edənlər sayca separatçıları üstələməyə başladılar. Separatçılar arasında parçalanma yenidən kolonist cəmiyyətlərində ictimai stabilliyin pozulmasına gətirdi. Problemi həll etmək üçün general-qubernator Sipyaqinin təklifi ilə Tiflisdə alman koloniyalarının vəziyyətinin yaxşılaşdırılması və bunun üçün vəsait axtarışı ilə məşğul olacaq komitə yaradıldı. Komitə qərara aldı ki, Gürcüstandakı koloniyalara pastorun təyin olunması konfessional birliyin əldə edilməsində mühüm rol oynaya bilər. Komitənin təklifi ilə keçmiş missioner Zaltet Gürcüstan koloniyalarına ober — pastor təyin olundu və bu təyinat separatçıların narazılığına səbəb oldu. Separatçıların fikrincə, missionerlər «imansızlar arasında xristianlığı təbliğ etmək əvəzinə xristianlar arasında qarışıqlıq yaradırlar». 263 Qeyd edək ki, qonaq kimi separatçılar arasında məskunlaşan missionerlər istər mənəvi cəhətdən, istərsə də dini lider kimi separatçılara nümunə olmağı bacarmırdılar. Müxtəlif manipulyasiyalar yolu ilə separatçıları yevangelist-lüteran kilsəsinə cəlb etmək istəyən 20 yaşlı missionerlərin varlığı separatçıları qıcıqlandıran, «onlar arasında paxıllıq, ixtilaflar və düşmənçilik yayan» amil kimi səciyyələndirilirdi. Ancaq adı çəkilən komitə öz qərarında israrlı idi və 1827-ci ildə separatçılar arasında heç bir nüfuza malik olmayan, keçmiş missioner Zaltet Gürcüstandakı alman koloniyalarının ober — pastoru təyin edildi. Gürcüstan separatçılarının kilsə idarə təşkilatını təkmilləşdirmək məqsədilə o, yeni kilsə Nizamnaməsinin hazırlanmasına başladı və Nizamnamə 1829-cu ildə təsdiq edildi. 264 Bundan savayı, Zaltet Gürcüstandakı separatçıların nümayəndələrinin də daxil olduğu Kolonist sinodunun yaradılmasına nail oldu: Sinod koloniyalarda dini — əxlaqi durumla bağlı məsələlərin müzakirəsi və həlli ilə məşğul olmalı idi. Çar hökuməti yevangelist-lüteran təliminin separatçılar arasında təbliği məqsədilə o dövr üçün böyük məbləğdə vəsait ayırdı. Məsələn, ober — pastor Zaltetə Bazel missionerlər məktəbindən yeni pastorlar dəvət etmək hüququ verilmişdi və hər pastora dövlət büdcəsindən illik 1000 rubl gümüş pul ayrılmışdı. Ober — pastor eyni zamanda Tiflis və Aleksandersdorf koloniyalarının pastoru vəzifəsini də yerinə yetirirdi və onun illik məvacibi 1500 gümüş rubl təşkil edirdi. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|