Azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi memarliq və ĠNCƏSƏNƏT ĠNĠSTĠtutu
Yüklə 2,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
121 kədərlə həmahəng səslənməklə əsərin ideyası ilə canlı surətdə əlaqələndirilmişdir. Əsərdə tez-tez səslənən “Könül təranəsi, Fəxrəddinin mahnısı” adlı musiqini eşitdikdə tamaşaçı istər- istəməz həyəcan keçirir” (116). Tamaşanın bədii tərtibatını verən rəssam Bəhram Əfəndiyev teatrda səhnə tərtibatı üçün texniki və maddi imkanların son dərəcə zəif olmasına baxmayaraq, gözəl səhnə tərtibatına müvəffəq olmuşdu. Həm bədii tərtibat, həm də geyim esgizləri əsərin məzmunu ilə uyğunlaşdırılmış və tamaşanı xeyli dolğunlaşdırmışdı. Xalq artistləri R.Veysəlovanın (Xalidə), S.Orlinskayanın (Bahar), əməkdar artistlər Ə.Yusifzadə (Sultan), S.Həsənzadənin (Qulam), S.Mustafayevanın (Pakizə), Ə.Seyfinin (Abdulla), M.Avşarovun (Əşrəf), artistlərdən K.Sultanovun (Fəxrəddin), F.Bədirbəylinin (Tükəz), A.Ələsgərovanın (Şəlalə), M.Cəfərin (Atobba), F.Əliyevanın (Mirəstə) oyunları razılıq hissi doğursa da, tamaşanın bəzi qüsurları da vardı. Tənqidin fikrincə, xüsusilə Əşrəf (M.Avşarov) obrazının son şəkillərdəki vəziyyəti və onun inkişafı bir qədər zəif verilmişdi. Dördüncü şəkildə Əşrəfin elmi işinin müzakirə edilməsinə həm müəllif, həm rejissor tərəfindən az diqqət verildiyindən müzakirə sönük çıxmışdı. Əsərdə mühasib Abdulla (Ə.Seyfi) əsərin ana xətti ilə bağlı olsa da, onun arvadı Mirəstə (F.Əliyeva) bir o qədər bayağı çıxmışdı. Tənqidçi A.Şərifov yazırdı: “Əşrəf obrazı birinci şəkildə olduğu kimi, sonrakı şəkillərdə lazımi səviyyəyə qaldırılmamışdır. Buna baxmayaraq aktyor Muxtar Avşarov tərəfindən bu obrazın daxili aləmi, gözəl insani duyğuya malik olduğu, həyata, insanlara, əməyə, yaşamağa və yoldaşlığa ən səmimi münasibət bəslədiyi sənətkar bacarığı ilə tamaşaçılara çatdırılır” (116). “Vicdan” dramının sonunda tamaşaçı xoş əhval-ruhiyyə ilə teatrdan ayrılırdı. Cəmiyyətin birgə yaşayış və davranış qaydaları, humanist insanların tərbiyəvi mövqeyi qələbə çalır, Qulamı da, Sultan Zöhrabovu da yumşaldırdılar. Qulam faydalı əməyə başalyırdı. Sultan Zöhrabov isə ananın müqəddəs, balanın şirin olduğunu anlayır və öz eyiblərini dərk edirdi. 1961-ci ilin iyun ayında Bakıya qastrola gələn C.Cabbarlı adına Kirovabad (Gəncə) Dövlət Dram Teatrı repertuarında olan 122 “Nəsrəddin şah” (C.Cabbarlı), “Əliqulu evlənir” (S.Rəhman), “Bahar suları” (İ.Əfəndiyev), “Həmyerlilər” (A.Məmmədov), “Böyük ürək» (İ.Qasımov və H.Seyidbəyli), “Ürək sevərsə” (Ə.Yusifli), “Xəyanət” (H.Bicari və Q.Cəmşidi), “Qaynana” (M.Şamxalov), “Tülkü və üzüm” (Q.Fiqreyredo), “Kələkbaz sevgili” (Lope-de Veqa) tamaşaları ilə yanaşı, “Vicdan” tamaşasını da paytaxt sakinlərinə təqdim etmişdi. Bakı qastrolunda teatrın müasir mövzuda yazılan əsərlərə geniş yer verməsi müsbət hal kimi təqdir olunmuşdu. Mətbuat bu vacib cəhətə xüsusi diqqət yetirərək, teatrın əməyini layiqincə qiymətləndirmişdi. Çünki “repertuar zənginliyi ilk növbədə teatrın dramaturqlarla yaradıcı dostluğundan, səmərəli əməkdaşlığından yaranır. Teatr öz ətrafına nə qədər çox dramaturq toplayırsa, onun qovluğu bir o qədər dolu, mövzu dairəsi bir o qədər geniş, səhnəsi bir o qədər təravətli olur” (119). Gəncə teatrının Bakı tamaşaları yaradıcılıq hesabatı olub, teatrın öz repertuarı, öz dəsti-xətti, öz yaradıcılıq üslubu olduğunu nümayiş etdirirdi. O cümlədən “Vicdan” tamaşası barədə də teatr ictimaiyyətinin rəyi mətbuatda dərc olunmuşdu. Qeybulla Rəsulov ümumən tamaşadan razı qaldığını bildirməklə iradlara da diqqət cəlb etmişdi: “Pərdələrin və şəkillərin sonluqları əksər hallarda sönük və təsirsizdir. Səhnə əsərlərində daha çox tələb olunan intizar, hadisələrin kəskin və gözlənilməz dönüşləri, ümumiyyətlə hərəkətlərin dinamikliyi az nəzərə çarpır. Bəzi əlavə xətlər, məsələn, mühasib Abdulla və Mirəstə xətti pyesin əsas konflikti ilə yaxşı bağlanmamışdır” (107). Gəncə teatrının Bakı qastrolu onun yaradıcılıq nailiyyəti üçün fərəhli bir yekun hesab olundu. “Görkəmli elm və sənət adamlarının mətbuatda çap olunmuş məqalələrində teatrın nöqsan və çatışmamazlıqları doğru göstərilməklə bərabər, belə bir yekdil fikir irəli sürüldü ki, Kirovabad (Gəncə) teatrı öz yaradıcılıq məsələlərinin həllində müstəqilliyə meyl edir, öz repertuarını yeni əsərlər hesabına zənginləşdirir” (53, 67). Bu qastrol səfəri teatra yeni şöhrət gətirməklə bərabər, onda yaradıcılıq məsələlərinə diqqəti artırmağı, repertuar rəngarəngliyinə nail olmağı, geniş tamaşaçı kütləsinin istək və 123 arzusuna müvafiq yüksək ideyalı, bədii cəhətdən mükəmməl əsərlərin səhnəyə hazırlanmasına səy göstərməyi bir vəzifə kimi qarşısına məqsəd qoydu. “Vicdan” pyesi B.Vahabzadənin ilk dram əsəri olsa da, XX əsrin ortalarında Azərbaycanda teatr hərəkatının dirçəlişində məxsusi yeri vardır. Azərbaycan əyalətlərində məhz bu əsərə müraciətin məntiqini B.Vahabzadənin bir şair kimi məşhurluğu ilə yanaşı, pyesin toxunduğu problemlərin aktuallığı ilə də izah etmək olar. Belə ki, Gəncədən sonra “Vicdan” pyesi Şəkidə (1960) və Ağdamda da səhnəyə qoyulmuş, tamaşaçı marağı qazanmışdır. *** Ə.Haqverdiyev adına Ağdam Dövlət Dram Teatrı “Vicdan” pyesini teatrın açılışı günündə - 1969-cu il martın 26-da tamaşaçılara təqdim etmişdir. Odur ki, bu tamaşada tanınan yaşlı aktyorlarla yanaşı, gənc istedadlar - Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunu (hazırda Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti) bitirən aktyorlar da iştirak etmişdi. Tamaşanın quruluşunu əməkdar artist, rejissor Heydər Şəmsizadə vermiş, musiqisini isə bəstəkar X.Fərəcov yazmışdı. Artistlərdən Q.Qasımov (Zöhrabov), R.Qasımoğlu (Fəxrəddin), M.Məhərrəmova (Xalidə), F.Mahmudova (Pakizə), F.Abbasova (Tükəz) və başqaları tutarlı səhnə obrazları yaratmışdı. Tamaşa düşünülmüş rejissor işi, aktyor ifası ilə diqqəti cəlb etmişdi. Əməkdar artist Narınc Məlikova Bahar müəllimə rolunda çox güclü təsir bağışlamışdı: o, öz səmimi, düşünülmüş ifası ilə seçilmişdi. Tənqidçi İnqilab Kərimov “Şuşa-Ağdam teatrı” adlı kitabında N.Məlikovanın oyunu haqqında yazır: “Əlbəttə, heç də təsadüfi deyil ki, 40 ilə yaxın teatr və bədii özfəaliyyət səhnəsində fəaliyyət göstərən Narınc Məlikova bir sıra çətin psixoloji rolları, həm mənəvi, həm də fiziki qüvvə tələb edən obrazları məharətlə yaradaraq artistlik istedadını aşkarlaşdırmış, getdikcə təkmilləşdirmişdir” (55, 87). Bu tamaşa böyük tamaşaçı marağına səbəb olmuş və Ə.Haqverdiyev adına Ağdam Dövlət Dram Teatrının tarixində dəyərli, yaddaqalan bir hadisə kimi qiymətləndirilmişdir. Yüklə 2,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|