Azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi memarliq və ĠNCƏSƏNƏT ĠNĠSTĠtutu
Yüklə 2,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III FƏSĠL BƏXTĠYAR VAHABZADƏ PYESLƏRĠNĠN SƏHNƏ COĞRAFĠYASI 3.1. ġair-dramaturqun ilk dram əsərinin Gəncə Teatrında
112 siyasi hadisələrin fonunda əsərin estetik bir hadisə kimi diqqətdən yayınması, repertuarda davam gətirməməsi ilə izah etmək lazımdır. *** Beləliklə, II Fəsildən əldə etdiyimiz qənaətə görə, 1. Bəxtiyar Vahabzadə yalnız müasir mövzulu lirik-psixoloji pyeslər müəllifi olmayıb, eyni zamanda tarixi dramlar da qələmə almışdır. Onun tarixi dramlarının qəhrəmanları da, lirik-psixoloji pyeslərində olduğu kimi, öz hərəkətlərində və düşüncələrində psixoloji əsasa malikdirlər; 2. B.Vahabzadə psixoloji dram ölçülərini uğurla tarixi mövzulu dramlarına da gətirə bilir və bununla milli teatrda tarixi dram ənənələrini inkişaf etdirir. Bir şair kimi yaradıcılığında yüksək zirvələr fəth edən B.Vahabzadə dramaturq kimi eyni məqama tarixi dramlarında çatır. Heç təsadüfi deyil ki, tarixi pyeslərini B.Vahabzadə nəsrlə yanaşı, nəzmlə də yazmış, bununla da milli teatr ənənələrinə sadiq olduğunu nümayiş etdirmişdir; 3. Bəxtiyar Vahabzadə tarixi mövzuda yazılmış üç pyesin: “Fəryad” (24.03.1984), “Özümüzü kəsən qılınc” (10.04.1998), “Dar ağacı” (09.12.2000) əsərlərinin müəllifidir. Onun dramaturgiyasına xas şərtiliklə tarixiliyin üzvi vəhdəti bu tarixi dramlarında da təcəssümünü tapır; 4. “Fəryad” pyesi fəlsəfi dram janrına meyl edir. Dramatik kolliziya əsərdə başlıca olaraq, insanın daxilində, düşüncə və mühakimələrində gedir. Əsərdə saray çirkabına qarşı duranlar həqiqət aşiqləridir. Pyesin səhnə yozumunu vermiş Hüseynağa Atakişiyevin dəqiq, səriştəli quruluşunda, yaxşı seçilmiş aktyor ansamblının oyununda bu qarşıdurma parlaq şəkildə təcəssüm tapır. Tamaşa alçalan və alçaldılan insanlıq fəlsəfəsinə qarşı nəsimiçiliyin qələbəsi ilə bitir. Rejissor təfsiri, aktyor oyunu, bəstəkar musiqisi, rəssam tərtibatı və ümumən teatrın bütün kollektivinin işi vəhdət yaradaraq, uzaq keçmişimizi bu günümüzlə bağlayan gözəl bir tamaşanın ortaya çıxmasına səbəb olmuşdur; 5. Ölkəmiz müstəqillik əldə etdikdən sonra, milli vətəndaşlıq mövqeyi ilə həmişə seçilmiş B.Vahabzadə 113 yaradıcılığında yeni mövzular geniş yer alır. Milli tarixin əvvəllər qadağa qoyulmuş səhifələrinə baş vuran şair-dramaturq Azərbaycan varlığınının dərin qatlarına nüfuz edir. İlk tamaşası 1998-ci il aprelin 10-da rejissor Ağakişi Kazımovun quruluşunda Akademik Milli Dram Teatrında göstərilən “Özümüzü kəsən qılınc” (“Göytürklər”) tarixi pyesi məhz bu yaradıcılıq axtarışlarının bəhrəsi kimi meydana gəlmişdir. Tarixi faktlar əsasında yazılan pyesdə tarixi şəxsiyyət olan Gur Şadın Birinci Göytürk dövlətinin istiqlalı uğrunda mübarizəsindən söz açılır. A.Kazımovun monumental üslubda quruluş verdiyi tamaşanın əsas ideyası özümüzü kəsən gözəgörünməz qılıncların kimlərin əlində olduğunu üzə çıxarmaqdan ibarətdir; 6. B.Vahabzadə müstəqillik illərində tamaşaya qoyulmuş “Dar ağacı” tarixi faciəsində vaxtilə C.Cabbarlının “Od gəlini” pyesində aktuallaşdırdığı Babək mövzusunu yenidən, daha təfərrüatlı işləməyə imkan tapır. O, xüsusən Aqşinlə bağlı süjetin açılmasına pyesin ideyasında mühüm əhəmiyyət verir.Rejissor A.Kazımov “Dar ağacı”nda müəllif fikrinə dəstək olaraq, konkret tarixi şəraitdə insan xarakterlərinin gücü, həqiqəti, ehtiraslı çarpışmalarına diqqət yetirmiş, yaradıcılığına xas monumentallıq nümayiş etdirirmişdir. Tamaşa xalq və Vətən amalına xəyanət edənlərə mənəvi dar ağacı qurur, onları məhşər ayağına çəkirdi. 7. B.Vahabzadənin tarixlə müasirliyi sintez edən “Atamın kitabı” pyesi C.Məmmədquluzadənin “Anamın kitabı” əsərinə nəzirə təsiri bağışlayır. Günün aktual ictimai hadisələrindən mövzu alan pyes eyni zamanda sanki təkrarlanan tarixdən ibrət almağa çağırır. Azərbaycan Dövlət Gənclər Teatrında rejissor Hüseynağa Atakişiyev tərəfindən tamaşaya qoyulmuş pyes dramaturq sözünün müasirlərimizə çatdırılması missiyasını yerinə yetirir. 8. B.Vahabzadənin tarixi mövzulu pyeslərinin səhnə həlli teatrımıza yeni, qəhrəmanlıq və mübarizə ruhu ilə nəfəs alan tamaşalar bəxş etmiş, milli rejissor və aktyorluq məktəbinin əsaslı ənənələr üzərində inkişafına daha da rəvac vermişdir. 114 III FƏSĠL BƏXTĠYAR VAHABZADƏ PYESLƏRĠNĠN SƏHNƏ COĞRAFĠYASI 3.1. ġair-dramaturqun ilk dram əsərinin Gəncə Teatrında səhnə təcəssümü Teatrın inkişafında dramaturgiyanın rolu danılmazdır. Teatr daim tamaşaçıları cəlb edən müasir repertuarla maraqlıdır. Yaradıcılığı sırf dramaturgiya ilə bağlı sənətkarlarla yanaşı, digər şair və yazıçıların da dram janrına müraciəti, yeni-yeni dram əsərlərinin meydana gəlməsi ümumən teatrın xeyrinə olub, inkişafına rəvac verir. Ədəbiyyatın aktuallaşdırdığı bir çox mövzular səhnəyə ayaq açır, müasir tamaşaçı ilə ünsiyyət üçün yeni imkanlar yaradır. Yaradıcılığının çiçəkləndiyi, məşhur şair kimi tanındığı bir dövrdə Bəxtiyar Vahabzadənin dramaturgiyaya üz tutması bütövlükdə uğurlu alınmış, şair-dramaturqun qələmə aldığı, demək olar ki, hər bir əsər səhnəyə qoyularaq, ictimaiyyət arasında marağa səbəb olmuşdur. B.Vahabzadənin ayrı-ayrı dram əsərləri təkcə Bakıda deyil ölkəmizin müxtəlif teatrlarının səhnəsində tamaşaya qoyulmuş, bütövlükdə Azərbaycan teatr sənəti və mədəniyyətinin inkişafında rol oynamışdır. Təbiidir ki, bu uğur birdən-birə əldə edilməmiş, şair-dramaturqun milli teatrlarımızla əməkdaşlığı uzun bir yaradıcılıq prosesinin nəticəsində yaranmış, son halda Azərbaycan teatr repertuarını daim yeni-yeni əsərlərlə zənginləşdirən püxtə bir dramaturq qazanmışdır. Bəxtiyar Vahabzadənin ilk dram əsəri olan “Vicdan” (“Alim olmaq asandır”) pyesi tənqid tərəfindən birmənalı qaşılanmamışdır. Mehdi Məmmədovun bu pyesi “canlı xarakter yaratmağın, onu baş rola çevirməyin gözəl nümunəsi” (80, 59) kimi təqdir etməsinə rəğmən, tənqidçi İlham Rəhimli pyesi şair- dramaturqun ilk qələm təcrübəsi kimi dram sənətinin tələbləri baxımından o qədər də qənaətbəxş hesab etmirdi. Onun fikrincə, “Sənətkarın həll etməyə çalışdığı ideya güclüdür. Həmin ideya məzmun kimi əsərdə əks olunur, ancaq forma hələ tapılmamış, Yüklə 2,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|