Azərbaycan mühacirət irsi 1

Azərbaycan  mühacirət irsi 
 
 
48 
       K  sojaleniö,  im  nedolqo  prişlosğ  polğzovatğsə  svobodnoy 
naüionalğnoy jiznğö. Oni sdelalisğ jertvoy voennoqo napadeniə 
sovetskoqo pravitelğstva.  
       Vot  uje  35  let,  kak  narodı  Kavkaza,  vnovğ  podverqşisğ 
russkoy  okkupaüii,  iznıvaöt  v  neslıxannıx  usloviəx  tiranii, 
naüionalğnoqo  uqneteniə  i  nihetı.  No  prodoljaetsə  jestokaə 
borğba, v polnom smısle slova, borğba ne na jiznğ, a na smertğ. 
Borğba  za  naüionalğnoe  suhestvovanie,  za  çeloveçeskie  idealı 
svobodı,    za  üennosti  mirovoy  kulğturı  i  üivilizaüii.  Koroçe 
qovorə, borğba za nezavisimostğ.  
      Ərkie  primerı  povsednevnoy  deystvitelğnosti  pokazıvaöt, 
çto  gta  borğba  kavkazskix  narodov,  nıne  imeöhix  svoi 
opredelennıe  politiçeskie  qraniüı,  xotə  bı  v    urodlivoy  forme, 
vedёtsə    uje  ne  razdroblennımi  silami  otdelğnıx  respublik,  no 
silami obhimi, napravlennımi k osvobojdeniö Kavkaza v üelom 
iz-pod  okkupaüii.  Kajdıy  denğ  prinosili  nam  vse  novıe  faktı, 
podtverjdaöhie  rost  sil  obhekavkazskoqo  soznatelğnoqo 
dvijeniə,  kotoroe  mıslitsə  ne  inaçe,  kak  edinoe  soöznoe 
deystvie. Faktı dokazıvaöt, çto pod vliəniem obhey borğbı pro-
tiv  vraqa,  borğbı,  provodimoy  odnimi  i  temi  je  priemami  i  vo 
imə odnoqo i toqo je ideala, stabilizuetsə spasitelğnoe mnenie, 
tverdəhee,  çto  vne  soöza  i  sovmestnoqo  vıstupleniə  net 
spaseniə  narodam  Kavkaza!  Vesti,  iduhie  ottuda,  v 
kateqoriçeskoy  forme  dokazıvaöt,  çto  boröhiesə  silı  narodov 
Kavkaza vseüelo oxvaçenı ideey Kavkazskoy Konfederaüii. 
       Net  somneniə,  çto  narodam  Kavkaza,  sumevşim  vıyti  iz-
pod ərma üarskoqo imperializma v vide otdelğnıx naüionalğnıx 
respublik,  pri  padenii  krasnoqo  imperializma  udaetsə 
vozroditğsə v vide soöznıx respublik, obcedinёnnıx na osnove 
Konfederaüii.  
       Revolöüionnıy  proüess  raspada  üarskoy  imperii  loqiçeski 
privёl  k  naüionalğnomu  osvobojdeniö  porabohennıx  narodov. 
Pri  padenii  je  sovetskoy  vlasti  narodı,  svəzannıe  obhimi 

---

Azərbaycan  mühacirət irsi 
 
 
49 
interesami,  sumeöt  edinım  frontom  okonçatelğno  dobitğsə 
osuhestvleniə svoix idealov.  
       İdeə  Kavkazskoy  Konfederaüii,  kak  vırajenie  sozi-
datelğnoy  voli  narodov  Kavkaza,  iduhey  snizu  vverx,  pri  per-
vom blaqopriətnom momente istorii privedёt k okonçatelğnomu 
torjestvu  i  voplotitğsə  v  jiznğ  v  formax  postoənnoqo 
politiçeskoqo  uçrejdeniə,  obespeçivaöheqo  materialğnoe  i 
kulğturnoe proüvetanie narodam Kavkaza.  
       İtak, esli umer Zakavkazskiy Seym, to da zdravstvuet Kav-
kazskaə Konfederaüiə!  

---

Azərbaycan  mühacirət irsi 
 
 
50 
 
Mirzə Bala Məmmədzadə 
 (1898-1959) 
 
.B.Məmmədzadə 
1898-ci  ildə  Bakı-
nın    Zirə  kəndində 
anadan olub.  
7-ci  “rus-tatar”  məktəbini  (1908-
1914),  Alekseyev  adına  3-cü  Ali 
ibtidai məktəbi bitirdikdən sonra təh-
silini  Bakı  Texniki    Sənaye  məktə-
bində davam etdirib.  
Eyni  zamanda  “Bəsirət”  jur-
nalında  baş  redaktor  işləyib.  1918-ci 
ildə  “İki  inqilab  arasında”  adlı 
kitabçasını da çap etdirir.  
“Azərbaycan”  qəzetinin  müxbiri 
olub.  1919-cu  ilin  sentyabrında  M.  B.  Məmmədzadə  mövzusu  mart 
qırğınından  bəhs  edən  “Bakı  uğrunda  mübarizə”  əsəri  Azərbaycan 
Dövlət Teatrında A. Şərifzadənin rejissorluğu ilə tamaşaya qoyulub. 
1922-ci ildə Bakıda “Azərbaycan Türk mətbuatı” adlı kitabı nəşr 
olunub.  1923-cü  ildə  o,  məsləkdaşları  ilə  birlikdə  həbs  edilib.  Təsa-
düf nəticəsində həbsdən azad olunur. 
1924-cü ilin mayında M. B. Məmmədzadə İranın Ənzəli şəhərinə 
gələrək  oradakı  mühacirlərin  fəaliyyətinə  başçılıq  edir.  1927-ci  ildə 
İstanbula  köçüb.  1938-ci  ildə  Berlində  “Qurtuluş”  jurnalının  mət-
bəəsində  onun “Milli Azərbaycan hərəkatı”  kitabı nəşr edilib”. 
1954-cü ildən Münhendəki SSRİ-ni Öyrənmə İnstitutu”nda çalış-
mış, burada iki il elmi şuranın sədri, iki il isə sədr müavini vəzifəsini 
icra edib.  
1959-cu  il  mart  ayının  8-də  İstanbulda  vəfat  edib.  Qəbri  Qara-
caəhməd məzarlığındadır.  
 
 M 

---

Azərbaycan  mühacirət irsi 
 
 
51 
 
Mizə Bala Məmmədzadə  
 
AZƏRBAYCANDA AZADLIQ YOXDUR 
 
(Münhendəki Amerikan “Qurtuluş” radiosunda 
yayımlanmışdır) 
 
Əziz Azərbaycanlı yurddaşlarım! 
Bakı radiosunun kolxozçular üçün zaman-zaman tərtib etdikləri 
konsert  proqramlarında  yer  alan  “Sürəyya”  adlı  bir  nəğmə 
vardır  ki,  Azərbaycanda  əməyin  və  diləyin  azad  olduğundan 
bəhs  edir.  Qızıl  yalan  söyləməkdə  və  söylətməkdə  mahir  olan 
bolşeviklər  Cənubi  Azərbaycan  xalqını  da  aldatmaq  istədiklə-
rindən,  yorulmadan  təkrar  etdikləri  “Azadlıq  əfsanəsini”  ərəb 
hərfləri ilə çap edib  İranda da yaymışlar. Vəhşi bir istismar və 
qanlı bir istibdad altında inləyən yurdumuzu əməyin və diləyin 
azad  olduğu  şən  və  xoşbəxt  bir  məmləkət  olaraq  göstərmək 
istəyən bolşeviklərin, əgər dedikləri doğru isə, nədən dəmir pər-
dəni qaldırmırlar ki, hər kəs gəlib o azadlığı yaxından görə bil-
sin? 
Yox  yurddaşlarım,  bolşeviklərin  qızıl  yalanlarına  inan-
mayın.  Yaşadığınız  həyat  azadlıq  həyatı  deyil.  Orada  əmək 
də azad deyil, dilək də azad deyil, insan da azad deyil. Əməyin   
və  diləyin  azad  sayıla  bilməsi  üçün  hər  şeydən  əvvəl  insanın 
özü  azad  olmalıdır.  Insan  bütün  hüquqi,  mədəni,  iqtisadi  və 
başqa insani haqlara malik  olmalıdır. Azərbaycanda bir kəndli 
qızıl  dərəbəylərin  qurduqları  zindan  olan  kolxozlardan  ayrılıb 
özünə  məxsus  ayrı  bir  tarlada  arzuladığı  kimi  əkib  becərirmi? 
Bir kəndli öz alın təri ilə yetişdirdiyi məhsulunu arzuladığı kimi 
arzuladığı  yerdə  və  arzuladığı  qiymətə  sata  bilərmi?  Bunların 
heç  biri  ola  bilməz.  Çünki  sizin  arzu  və  diləyinizin  ziddinə 
olaraq  bolşeviklər  tərəfindən  yazılıb  zorla  tətbiq  olunan 
qanunlara görə orada mülkiyyət haqqı  yoxdur. Yəni bir kəndli 

---