Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 5,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
Dünya iqtisadiyyatının tarixi
49
prosesə sistemli və dinamik proses kimi yanaşmanın aradan qaldırılması tələb olunur.” 50
cəmiyyəti öyrənən digər elmlər, konsepsiyalar və hipotezlər üçün açıq olmalı, metodlar və ümumiyyətlə, problemlərin qoyuluş tərzi əhəmiyyətli dərəcədə yeniləşməlidir 51 . Iqtisad elminin metdologiyasi ilə bağlı da analoji situasiya müşahidə edilməkdədir. Dünya iqtisadiyyatında gedən qloballaşma prosesi iqtisadi mahiyyət daşiyan hadisələrin daxili təbiətində binar məntiqə sığmayan yeni keyfiyyət çalarları əmələ gətirmişdir. qtisadi inkişafın paradiqmasının yeni tələblərə uyğun şəkildə formalaşdırıla bilməməsi iqtisad elminin mövqelərini əməlli-başlı sarsıtmış, hətta bəzi məqamlarda onun elmi statusu belə şübhə altına düşmüşdür. Böhranın təzahür formaları onun mahiyyətindən daha kəskin xarakter almışdır. XX əsrin sonu XXI əsrin əvvəllərində yaranmış situasiyanı bir sıra amillərlə izah etmək olar: 1. Sırf praktiki səciyyə daşıyan problemlərin həllində iqtisadçıların gücsüzlüyünü; 2. qtisadi nəzəriyyənin real dünyadan təcridi; 52
3. Pozitivizmdən gözlənilənlərin alına bilməməsi; 4. Tarixi və əxlaqi-etik dəyişənlərin nəzərə alınmasına nail ola bilməmək; 5. Ekoloji problemlər və gələcək nəsillərlə bağlı narahatçılığın kəskinləşməsi. Bütün bunlar yekun olaraq, iqtisadi nəzəriyyənin metodoloji prinsiplərinə inamsız münasibətin ortaya çıxmasına, ümumiyyətlə, çıxılmazlıq sindromunun yaranmasına səbəb olmuşdur. qtisad elminin xeyli müddətdir ki, davam edən böhranı müxtəlif səpgili baxışların ortalığa çıxarmasına ( daha doğrusu - güclənməsinə) səbəb olmuşdur. D.Xausman iqtisadiyyatı əlahiddə elm kimi qəbul edir.
53 F. Mirovskinin fikrincə isə iqtisad elmi – dəqiq elm deyil və “....
50 Yenə orada; c.43. 51 Эмар М. Образование и научная работа в профессии историка: Современные подходы // Исторические записки. Вып. 1. (119). М., 1995.- С.15. 52 Ананьин О.И. Одинцова М.И. Методология экономической науки: современные тенденции и проблемы// Истоки. Вып. Ч.М. 2000 53 Hansman D.M. The inexact and separate science of economics. Cambridge University Press., 1992. Dünya iqtisadiyyatının tarixi
50
işıqdan çox istilik buraxır.” 54 Bir sıra tədqiqatçılar isə, ümumiyyətlə çox dərinə gedir və iqtisadiyyatı (neoklassik) elm hesab etmirlər. 55 Sözsüz ki, qeyd edilən yanaşmaların meydana çıxmasında neoklassizmin (meynstrim) və yeni klassik iqtisad nəzəriyyəsinin “rolu” danılmazdır. Əslində, hər şey Valrasdan başlayır. XIX əsrin sonunda L.Valras siyasi iqtisadi sosial riyaziyyata “dəyişdi”. O, təbiətşünaslığın metodlarından yararlanmaqla ümid edirdi ki, alınacaq normativ elmi nəticələr iqtisadçıların “obyektivliyini” tam şəkildə təmin edəcəkdir. Problemin kökündə siyasi təsirin neytrallaşdırılması dayanırdı ( ctimai seçimin iqtisadiyyatından). Bunun üçün isə yalnız bir tezisi: istənilən halda yeganə optimal həllini tapmağın mümkünlüyünü – sübut etmək tələb olunurdu. J.Sapir 56 bu anlamda qeyd edir ki, müasir meynstrimin (neoklassizm) antidemokratik “davranış”ları məhz Valrasdan qaynaqlanır. Faydalılıq funksiyasının inteqrasiya imkanlarının (Q.Loran) təhlilinin nəticələri neoklassik iqtisadiyyatın Valras-Pareto “sübut”unun əsassız olduğunu üzə çıxardı. Sonuncular sübut edirdilər ki, tarazlıq – “təbii” yolla gəlinən situasiyadır. Bu gün bütün çılpaqlığı ilə aydındır ki, ümumiqtisadi tarazlıq nəzəriyyəsinin həm keçmiş, indi, həm də gələcək zamanda təsvir etdiyi şey real iqtisadiyyatdan mahiyyətcə, kənardadır. Məsələn, bu nəzəriyyə tələb əyrisinin qabarıq olduğunu deyir. Əslində isə, bu istisnadan başqa bir şey deyildir. Ziddiyyətli, yaxud ziddiyyətlər məqamı da elə buradan başlayır. Belə ki, qeyd edilən müqəddəm şərtsiz hər hansı bir tarazlığın dayanıqlılığını nümayiş etdirmək yaxud yalnız bir tarazlıq mövcud deyiminin həqiqiliyini sübut etmək mümkünsüzdür. Digər tərəfdən, iqtisadi seçim – sözün geniş mənasında siyasi kontekst daşıyır. .Stiqlisin 57 gerçəkliyə adekvat yanaşması çərçivəsində ümumi tarazlıq nəzəriyyəsinin bir çox müddəaları ümumiyyətlə mənasızlaşır. Məsələn, “işsizliyin təbii səviyyəsi” – mövcudluğu haqqında deyilənlər çılpaq yanılmadır. Yaxud azad ticarət və maliyyə liberallaşdırılması, eləcə də dövriyyədə olan pul kütləsinin azaldılması, yaxud infliyasiyanın
54 Mirovski P. More heat than light. Cambridge University Press., 1989. 55 Elchner A.W hy economics is not yet a science// New York., M.E. Sharpe, Armank, 1983, p.205-241. 56 Sapir J. les economists contre la democrate. Paris, 2002 57 Stiqlitz J.E. nformation and the change in the paradigm in economics// American Economic Review. Vol.92, 2002, N3. p.460-501
Yüklə 5,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|