Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Aqrar Elm Mərkəzi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- А.И.Асадова ВИЛЯНИЕ МЕТЕОРОЛОГИЧЕСКИХ ФАКТОРОВ НА ПРОХОЖДЕННИЕ ФАЗ РАЗВИТИЯ И УРАЖОЙНОСТЬ БОБОВЫХ
113 alınmış yerli və xaricdən introduksiya olunmuş sort və formalar götürülmüşdür.Tədqiqat AMEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutunun AETB-da aparılmışdır. Səpin metodikaya uyğun olaraq 5x5 m ləklərdə cərgəarası 45-60 sm, bitkilərarası 10 sm olmaqla toxumların ölçüsündən və torpağın qurluşundan aslı olaraq və 2-5 sm dərinlikdə xırda toxumların tez və yaxşı cücərdiyi halda iri və orta ölçülü toxumların cücərtilərinin çox zəif olduğunu nəzərə alaraq müxtəlif dərinlikdə aparılmışdır. Tədqiqat işində nümunələr üzərində biomorfoloji müşahidələr aparılmış meteoroloji faktorların bitkilərin inkişaf fazalarına təsiri öyrənilmişdir. Bizim tədqiqatlarımızda da lobya bitkisinə meteoroloji faktorların təsiri ilə vegetasiya müddətinin müxtəlif illərdə müxtəlif olması müşahidə edilmişdir. Üç illik (2010-2012) göstəriciyə görə (cədvəl 1) Abşeron şəraitində "Yerli Qalibiyyət" sortunun inkişaf fazalarında: əkin-çıxışda 11, çiçək-yeyişmədə 13, əkin-yetişmədə isə 17 gün fərq olmuşdur. " Yerli Piyada" sortunda isə müvafiq olaraq əkin-çıxışda 12, çiçək-yetişmədə 2,əkin-yetişmədə isə 15 gün fərq olmuşdur. "YERLİ QALİBİYYƏT"və"YERLİ PİYADA"sortlarının inkişaf fazalarına və məhsuldarlığına meteoroloji faktorların təsiri Cədvəl 1 A.İ.Rudenkonun məlumatına görə müxtəlif sortlarda vegetasiya müddəti havanın orta temperaturu nə qədər yüksək olarsa bir o qədər də qısa olur. Belə ki, 2012-ci il də havanın temperaturunun yüksək olması nəticəsində (çiçək-yetişmə mərhələsində) lobya və digər paxlalılarda yetişmə keçən illərə nisbətən 10-12 gün tezləşmişdir. Lobyanın kol (piyada) formalarında çiçəkləmə 2-3 həftə ərzində başa çatır və 30-45 gündə kütləvi yetişir. Bizim təcrübəmizdə "Yerli Piyada" sortunda çiçək- yetişmə fazası 31-33 gün arasında dəyişmişdir. AT PAXLASININ-Vicia Faba L.-toxumları 1-2 0 C-də cücərir. Bu temperaturda sortdan aslı olaraq 18-24 gündən sonra cücərti alınır. Temperatur yüksək olduqda (7-10 o C-də) kütləvi olaraq 7-10 gün sonra cücərti verir. Bizim təcrübəmizdə bu müddət 9-26 gün arasında dəyişmışdir. Bu da müxtəlif illərdə nümunənin müxtəlif tarixlərdə əkilməsi ilə izah olunur. Məsələn 2010-cu il 16.11-da 9, 2011-ci il 19.11-da 17, 2012-ci il 30.11-da isə 26 gündən sonra çıxış alınmışdır. At paxlası adi lobya və əkin göy noxudundan gec cücərti verir. Bu da onların toxumlarının qabığının qalın olması və suyu yavaş ötürməsi ilə izah olunur. S /s Nümunə- lər 2010 2011 2012 Ə ki n tar ixi Ə ki n- çiçək Ç iç ək -ye ti şmə Ə ki n- ye ti şmə M əh su ld ar lıq Ə ki n tar ixi Ə ki n- çiçək Ç iç ək -ye ti şmə Ə ki n- ye ti şmə M əh su ld ar -lıq Ə ki n tar ixi Ə ki n- çiçək Ç iç ək -ye ti şmə Ə ki n- ye ti şmə M əh su ld ar -lıq 1 "Yerli Qalibiyyət " 20/ıv 17 43 92 220 15/ıv 19 37 87 500 19/ıv 8 30 75 300 2 "Yerli Piyada" 20/Iv 17 31 82 102 15/Iv 20 33 89 390 19/Iv 8 33 77 150 114 R.B.Deminanın müşahidələrinə görə kifayət qədər istiliyin olmadığı yağışlı havada paxlanın yetişməsi çox güclü dərəcədə gecikir, amma vegetativ kütlə artır. Aşağı temperatur və güclü yağışda paxla gec yetişir, amma bitkilərin hündürlüyü 200-250 sm-ə çatır. Normal temperaturda və az yağıntılı havada paxla yetişir, amma bitkinin hündürlüyü 150 sm-dən yüksək olmur. Quru isti havada bitki alçaq boylu (80-100 sm), vegetasiya müddəti qısa olur. Quraqlıqda at paxlasının vegetasiya müddətinin qısalması başlıca olaraq çiçək-yetişmə fazasının qısalması hesabına baş verir. Bu adətən gec yetişənlərdə daha çox rast gəlinir. Bu bitkilərdə hündürlüyün qısalması ilə məhsuldarlığın aşağı düşməsi müşahidə olunmuşdur. Başlıca olaraq 1000 dənin kütləsində azalmalar olmuş və bu xüsusən iri toxumlularda daha çox hiss olunmuşdur. Əlverişsiz meteoroloji şəraitdə paxlada qönçə, çiçək və bığıcıqlar tökülməyə qarşı güclü myqavimət göstərir. Bizim təcrübəmizdə də at paxlasının yerli forma nümunələrinə meteoroloji faktorların təsiri müşahidə olunmuşdur. Bu 3 illik (2010-2012) göstəricilər cədvəl 2-də öz əksini tapmışdır. Cədvəl 2 "AT PAXLASININ" yerli formalarının inkişaf fazalarına və məhsuldarlığına meteoroloji faktorların təsiri ƏDƏBİYYAT 1.A.İ.Əsəsdova, R.A.Qafarova "Lobya bitkisinin bioloji xüsusiyyətləri və tədqiqi". AMEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutu. Elmi əsərləri III cild. Bakı-2011 2.Г.В.Бадина" Возделывание бобовых культур и погода". Ленинград-1974 3.Asadova A.I. "Botanizing and study of Legumes." INTERNATIONAL CONFRENCE. "Diversity, characterization and utilzation of plant genetik resorces for nehanced resiliense to climate change." Oktober 3-4, 2011. BAKU, AZERBAIJAN А.И.Асадова ВИЛЯНИЕ МЕТЕОРОЛОГИЧЕСКИХ ФАКТОРОВ НА ПРОХОЖДЕННИЕ ФАЗ РАЗВИТИЯ И УРАЖОЙНОСТЬ БОБОВЫХ Институт Генетических Ресурсов НАНА S/ № -s i Nümunələr 2010 2011 2012 Ə ki n- çiçək Ç iç ək -ye ti şmə Ə ki n- ye ti şmə M əh su ld ar lıq Ə ki n- çiçək Ç iç ək -ye ti şmə Ə ki n- ye ti şmə M əh su ld ar lıq Ə ki n- çiçək Ç iç ək -ye ti şmə ək in -ye ti şmə M əh su ld ar lıq 1 VİFA-2-93 143 65 208 700 145 60 205 520 137 57 194 1148 2 VİFA-5-94 143 65 208 550 147 60 207 1000 137 57 194 612 3 VİFA-6-99 137 71 208 300 145 60 205 1100 137 57 194 634 4 VİFA-8-98 143 65 208 320 145 60 205 1000 137 57 194 830 5 VİFA-59 143 65 208 550 145 60 205 820 137 57 194 620 Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|