Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı

Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2014 

 

46 

 

Faiz  riski  faiz  dərəcələri  üzrə  volatilliyin  böyük  olmasından  irəli  gəlir  (xüsusilə  B 

bankında).  Qiymətləndirmələr  göstərir  ki,  95%-lik  ehtimal  səviyyəsində  1  günlük 

faiz riski üzrə RMD-nin kapitala nisbəti A bankında 2% - 5%, B bankında isə 5% - 

8%  arasında

1

 dəyişir.  B  bankında  faiz  riskinin  A  bankı  ilə  müqayisədə  yüksək 

olması haqqında mülahizə hesablamalarda da öz təsdiqini tapdı. 

Hər  iki  bankın  mövqelərinə  hansı  müddətin  daha  çox  təsir  etdiyini 

müəyyənləşdirmək  üçün  əlavə  RMD  (incremental  VaR)  hesablanmışdır

2

.  Məlum 

olmuşdur  ki,  A  bankının  portfelində  riskə  ən  çox  təsir  edən  mövqe  1-3  ay,  B 

bankında isə 12 aydan yuxarı olan mövqe olmuşdur.  Hesablanmış RMD nəticələri 

kapital adekvatlığı əmsalında

3

 bazar risklərini nəzərə almağa imkan verir. Cədvəl 9-

dan  göründüyü  kimi,  bank  portfelində  faiz  riski  nəzərə  alındıqda  belə,  kapital 

adekvatlığı şərti norma daxilində olmuşdur.  

C

Ə

DVƏL 

9.

 

K

APITAL ADEKVATLIĞI

4

 

Bankın adı

  

A bankı

 

B bankı

 

Faktiki kapital adekvatlığı, % 

15 

20 

Faiz riski nəzərə alındıqda kapital adekvatlığı, %  

12.6 

12.5 

Valyuta və faiz riski nəzərə alındıqda kapital adekvatlığı, %  

12.7 

12.2 

 

Nəticə 

Şərti bank sektoru üzrə seçilmiş reprezentativ iki hipotetik bank misalında faiz riski 

üzrə qəp təhlili, durasiya qəpi və RMD vasitəsi ilə qiymətləndirilmişdir.  

Sadə qəp təhlili  göstərir ki,  faiz dərəcələri  1  f.b azaldığı  halda,  A bankında kapital 

2%,  B  bankında  isə  0.2%-ni  azala  bilər.  Lakin,  bu  metodla  alınmış  nəticələr 

statikdir  və  mövqelər  üzrə  faizə  həssaslıqdakı  fərqləri  nəzərə  almır.  Bu  səbəbdən 

durasiya  qəpi  təhlilindən  istifadə  daha  məqbul  hesab  edilir.  Durasiya  təhlilinə 

əsasən  bazarda  faiz  dərəcələri  1  f.b  azaldıqda,  A  bankının  əldə  edəcəyi  mənfəət 

kapitalının  1.6%-ni,  B bankının  qarşılaşacağı zərər  isə kapitalının 1.8% təşkil edir. 

Faiz riski üzrə RMD qiymətləndirmələri göstərir ki, 95%-lik ehtimal səviyyəsində 1 

günlük  faiz  riski  üzrə  RMD-nin  kapitala  nisbəti  A  bankında  2%  -  5%,  B  bankında 

                                                             

1

 Faiz riski üzrə RMD modelini yoxlamaq üçün "geriyə yoxlama" testindən istifadə edilməlidir. Lakin, müşahidələrin 

sayı məhdud olduğundan modeli yoxlamaq mümkün olmamışdır.  

2

 Bazel komitəsi bir neçə aktivi olan portfel üzrə risklər hesablanarkən, hər mövqe üzrə olan riskləri cəmi portfel üzrə 

olan risklərlə müqayisə etmək üçün “Əlavə RMD”-dən (İncremental VaR) istifadəni təklif etmişdir (Jorion, 2000).  

3

 Hesablamalar Monte-Karlo simulyasiyası əsasında aparılmışdır 

4

 Burada valyuta və faiz riski üzrə RMD 95%-lik ehtimal ilə 10 günlük götürülmüşdür (Bazel komitəsinin tövsiyəsi) 

---

Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2014 

 

47 

 

isə 5% - 8% arasında dəyişir. Beləliklə, sadə qəp təhlili B bankının faiz riskinin az 

olduğunu  göstərsə  də,  durasiya  qəpi  və  RMD  B  bankının  faiz  riskinə  daha  həssas 

olduğunu deməyə imkan verir. 

Bundan  əlavə  RMD  nəticələri  kapital  adekvatlığı  əmsalında  faiz  və  valyuta  riskini 

də  nəzərə  almağa  imkan  vermişdir.  Faiz  və  valyuta  riski  nəzərə  alındıqda,  kapital 

adekvatlığı  əmsalında  azalma  müşahidə  olunsa  da,  bu  əmsal  tələb  edilən  şərti 

minimal həddən aşağı olmamışdır.  

Ə

dəbiyyat 

1.

 

Aasen, M. R. (2011). Applying  Altman’s Z-Score to the  Financial Crisis An 

Empirical Study of Financial Distress on Oslo Stock Exchange. 

2.

 

Altman, E. (1977). “Zeta Analysis. A new model to identify bankruptcy risk 

of corporation”. Journal of banking and finance 1(1977)29-54 . 

3.

 

Altman,  E.  I.  (Sep.,  1968).  Financial  Ratios,  Discriminant  Analysis  and  the 

Prediction of Corporate Bankruptcy. The Journal of Finance (Vol. 23, No. 4), 

pp. 589-609. 

4.

 

Altman,  E.  I.  (2000).  PREDICTING  FINANCIAL  DISTRESS  OF 

COMPANIES:REVISITING THE Z-SCORE AND ZETA® MODELS. 

5.

 

Bank, D. N. (2005). Guidelines on interest rate risk in the banking book.  

6.

 

BCBS. (2011). Basel III: Enhancing risk coverage. 3. 

7.

 

BCBS. (2012). Fundamental review of the trading book.  

8.

 

BCBS.  (2005).  International  Convergence  of  Capital  Measurement  and 

Capital Standards. BIS. 

9.

 

BCBS. (1996). Market Risk Amendment. 

10.

 

Becker, L. (2013). Basel Committee has work out on interest rate risk charge. 

Risk magazine . 

11.

 

Becker, L. (2013). Basel Committee has work out on interest rate risk charge. 

Risk magazine . 

12.

 

Berry,  R.  (2008  b).  An  Overview  of  Value-at-Risk:  Part  II  -  Historical 

Simulations VaR. Investment Analytics and Consulting , 8-11. 

13.

 

Berry, R. (2008 a). Value-at-Risk: an overview of analytical VaR. Investment 

Analytics and Consulting . 

---