Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı
Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2014
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2014
- Keywords
Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2014
57 Tətbiqə meyillilik 0.61** - 0.26 Adambaşına ÜDM -0.41** -0.37 Nəticə Nağdsız hesablaşmaların inkişaf səviyyəsindən asılı olaraq hər bir ölkədə tam nağdsız hesablaşmalara keçid üçün fərqli məhdudiyyətlər vardır. Hər bir ölkə qrupu üzrə spesifik məhdudlaşdırıcı amillərin aşkarlanması nağdsız hesablaşmaların stimullaşdırılması üzrə daha effektiv hədəflərin müəyyən edilməsinə imkan verə bilər. Hər bir ölkə qrupu ilə bağlı əsas boşluqları müəyyən etmək məqsədi ilə tədqiqatda hesablanmış 4 amil üzrə sub-indekslərdən istifadə etmək mümkündür.
Nağdsız ödənişlər üzrə başlanğıc mərhələdə olan ölkələrdə (4-cü qrup) hər 4 istiqamət üzrə boşluqlar mövcuddur. Bu tip ölkələrdə nağdsız hesablaşmaların artırılması üçün infrastrukturun qurulması, institusional mühitin yaradılması və yeniliklərin tətbiqinə meyilliliyin stimullaşdırılması vacibdir. Bu sahədə dövlətin rolu böyükdür. Belə ki, əhalinin maliyyəyə çıxış imkanlarının artırılması proqramları, dövlət tərəfindən ödəniş xidmətlərinin təklifi ölkənin nağdsız ödənişlər üzrə növbəti inkişaf mərhələsinə keçməsini təmin edə bilər. -2 0
4 İnstitusional mühit İnfrastruktur Təklif və istifadə
Tətbiqə meyillilik I qrup üzrə orta II qrup üzrə orta III qrup üzrə orta IV qrup üzrə orta Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2014
58 3-cü qrup ölkələrdə artıq müəyyən infrastruktur qurulmuş, lakin, bu infrastrukturun istifadə səviyyəsi və ödənişlər sahəsində yeniliklərin tətbiqi aşağı səviyyədədir. Bununla əlaqədar, dövlətin rolu qurulmuş infrastrukturun istifadə səviyyəsinin artırılmasından ibarətdir. Bu məqsədlə dövlət özəl sektorda innovasiyaların tətbiqini stimullaşdırmalı, əhalinin maliyyə savadlığını artırmalı, həmçinin institusional məhdudiyyətləri aradan qaldırmalıdır. Qeyd edək ki, sadalanan tədbirlərin həyata keçirilməsi institusional mühitin təkmilləşdirilməsi fonunda getməlidir. Belə ki, ekonometrik qiymətləndirmə nəticələrinə görə II qrup ölkələrdə institusional boşluqların aradan qaldırılması iqtisadi artıma əhəmiyyətli səviyyədə töhvə verən amildir. Bununla bərabər, ölkə növbəti inkişaf mərhələsinə (2-ci qrupa) keçdikdə, nağdsız ödənişlərin iqtisadi artımda rolu artır. 2-ci qrupda olan ölkələr tamamilə nağdsız hesablaşmalara keçid mərhələsində olan ölkələrdir. Bu ölkələrdə artıq institusional mühit, infrastruktur və tətbiqə meyillilik iqtisadi artımı dəstəkləmək iqtidarındadır. Eyni zamanda, infrastrukturun yeni keyfiyyət səviyyəsinə yüksəldilməsi vacib məsələdir. Belə ki, bu ölkələrdə artıq nağdsız hesablamalar üzrə geniş fiziki infrastruktur qurulmuş və istifadə edilir. Lakin, hesablaşmalar sahəsində yeni texnologiyaların tətbiqi (məsələn, smartfonların pos-terminal kimi istifadəsi, təmassız ödəniş kartları və s.) ölkəni tamamilə nağdsız hesablaşma mərhələsinə gətirib çıxaracaqdır. Qiymətləndirmə nəticələrinə görə, ən yüksək inkişaf mərhələsində (I qrup) və inkişafın başlanğıc mərhələsində (IV qrup) olan ölkələrdə ödəniş sistemlərinin inkişafı amillərinin iqtisadi artıma təsiri məhduddur. Belə ki, inkişafın başlanğıcında olan ölkələrdə nağdsız ödənişlərin həcmi o qədər kiçikdir ki, iqtisadi artımı dəstəkləmir. Ölkələr müəyyən ödəniş infrastrukturu, istifadə bacarıqları, institusional mühit yaratdıqda, nağdsız ödənişlər iqtisadi artıma müsbət təsir etməyə başlayır. Ödənişlər demək olar ki, tam nağdsız formaya keçəndən sonra isə bazar doymuş olduğundan, hər əlavə nağdsız ödənişin iqtisadi artımda rolu məhdudlaşır.
1.
Citi Bank; Imperial College London. (2014). Getting ready for dogotal money: A Roadmap. 2.
Hasan, I., De Renzis, T., & Schmiedel, H. (2012). Retail payment and economic growth. Bank of Finland Research Discussion Paper (No. 19/2012).
Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2014
59 3.
Tomas, H., Jain, A., & Angus, M. (2013). The Global Journey From Cash to Cashless. World beyond cash . 4.
electronic paymentts and economic growth. White Paper . 5.
Zandi, M., & Singh, V. (2010). The impact of electronic payments on economic growth. Economic Analysis Moody's Analytics .
Since independence, currency substitution has drawn considerable attention in the policy circles of the CIS countries, but recently its nature has changed notably. High inflation volatility and fragile economic stability in the early phase of transition induced dollarization as people attempted to avoid rapid devaluation in their assets. However, in the previous decade, the dollarization process reversed its direction in CIS countries, especially in oil rich ones. The de-dollarization observed in Russia and Kazakhstan, and documented by various researchers, was also taking place in another oil rich CIS country, namely, in Azerbaijan. In this paper, we empirically study the existence of currency substitution between Azeri manat and US dollar in the first decade of 2000s, and expose the reverse trend in dollarization observed after the oil boom years. The estimation results reveal the recently new phenomenon of de-dollarization and increasing confidence in national currency, manat, in the post oil boom years. Keywords: Currency substitution; Non-linear system GMM estimation; Oil-rich CIS country JEL classification: E41, E52, F31 Introduction
1 Salman Huseynov - Senior Economist at the Research Department, Centre for Research and Development, Central Bank of Azerbaijan, email: salman_huseynov@cbar.az 2 Vugar Ahmadov - Director of the Research Department, Centre for Research and Development, Central Bank of Azerbaijan, email: vugar_ahmadov@cbar.az Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|