11
- ağır və üzücü xəstəliklər, baş beynin və onurğa beynin
travmatik zədələnməsi və xəstəlikləri, endokrin pozğunluqlar.
Cinsi əlaqədə ola bilmə qabiliyyətinin olmamasının
funksional səbəblərinə bir qayda olaraq mərkəzi sinir
sisteminin xəstəlikləri aiddir.
Kişi cinsli şəxslərin cinsi əlaqədə ola bilmə qabiliyyəti,
cinsiyyət orqanlarının normal anatomik quruluşundan, onların,
o cümlədən orqanizminin sağlamlıq vəziyyətindən (üzvi və ya
funksional) çox asılıdır.
Kişilərdə cinsi əlaqədə olma və mayalandırma qabiliyyətinin
təyini bir çox çətinliklərlə bağlıdır və müayinə olunan şəxsin
ixtisaslaşdırılmış müalicə müəssisəsinə yerləşdirilməsini tələb
edir. Belə hallarda ekspertizalar daima komission qaydada
uroloqun, endokrinoloqun, nevropatoloqun, bəzi hallarda isə
psixiatrın iştirakı ilə aparılır.
Qeyd olunan müayinələrin aparılması zamanı müayinə
olunan şəxsdən sorğu yolu ilə aşağıdakı hallar
aydınlaşdırılır:
- anamnezində cinsiyyət orqanlarının funksiyasının
pozulması ilə müşayiət olunan zöhrəvi, infeksion, endokrin
xəstəliklər, mərkəzi sinir və periferik sinir sisteminin, cinsiyyət
orqanlarının xəstəliklərinin, çanaq sümüklərinin və cinsiyyət
orqanlarının travmasının olmasını.
Alınmış məlumatları dəqiqləşdirmək məqsədilə, şəxsin
müalicə olunduğu və ya müalicədə olduğu səhiyyə
müəssisələrindən aşağıdakı hallar barədə olan sənədlər
ekspertizaya təqdim olunması üçün müstəntiq tərəfindən
tələb edilir:
- peşə zərərlərinin və zərərli adətlərin olması (radioaktiv
şüalanma, qurğuşunla, civə ilə uzun müddətli kontakt,
narkotiklərin, trankvlizatorların, hormonal preparatların,
alkoqolun, siqaretin qəbulu və s.);
12
- cinsi inkişaf, nigaha qədər və nigah dövrlərində cinsi həyat
barədə məlumatlar;
- pollyusiyanın başlama vaxtı, onun tezliyi, onanizmlə
məşğul olma (müddəti, fəallığı);
- cinsi həyatın başlama vaxtı, cinsi əlaqədə olmanın
müntəzəmliyi və tezliyi, seksualpatologiyanın olması (həkim
məlumatlarına və müayinə olunanın fikrinə görə), nigahda cinsi
həyatın xarakterli (nigahın sayı, uşaqların olması, cinsi həyat
zəminində ailə mübahisələrinin olması və s.).
Əgər sorğu zamanı müayinə olunan şəxs özünün
impotensiyası barədə bildirirsə və müayinə zamanı bunu təsdiq
edən obyektiv səbəblər aşkar olunmursa, bu zaman tibbi
sənədlərlə (analizlərlə) yanaşı, həmçinin, onun həyat yoldaşının
və zərərçəkmişin dindirmə protokolları da öyrənilməli, zərurət
yaranan hallarda isə müvafiq ixtisas həkimləri məsləhətə cəlb
olunmalıdır.
Kişi cinsli şəxslərin cinsi əlaqədə olma qabiliyyətinin
təyini ilə bağlı məhkəmə-tibbi ekspertizanın gedişatında
aşağıdakı halların müəyyən edilməsini müstəntiqin bilməsi
məqsədəuyğundur:
- ümumi fiziki inkişaf – bədən quruluşu, qidalanma (onun
xüsusiyyətləri), oturaq və ayaqüstə boy, döş qəfəsinin dairəsi,
daimi və ağıl dişlərinin olması və sayı;
- ikincili cinsi əlamətlərin biruzə olunması (sifətdə,
qoltuqaltı nahiyədə və qasıq nahiyəsində tüklənmə dərəcəsi və
xarakteri, qalxanvari qığırdağın forması, səsin tembri);
- reflekslərin vəziyyəti (qarın, sağrı, anal);
- xarici cinsiyyət orqanlarının inkişafı – gərginləşməmiş
cinsiyyət üzvünün dairəsi və eni (ereksiya yarandığı zamanı
gərginləşmiş cinsiyyət üzvünün ölçürləri);
- mağaralı cismin vəziyyəti, pülüyün görünüşü, onun
hərəkəti, yüyənin görünüşü;
- sidikçıxarıcı kanalın xarici dəliyinin yerləşməsi və s.;
13
- xayalığın forması və görünüşü (qırışlılığı, piqmentasiyası),
xayaların öz yerində olması, onların konsistensiyası (yumşaq,
yumşaq-elastikli, elastiki), əllə müayinə zamanı ikinci-beşinci
barmaqlar arasında səthinin xarakteri və s.
Əgər cinsi əlaqədə olma qabiliyyətinin təyini ekspertizasının
gedişatında, müayinə olunanın cinsi mənsubluğunun təyini ilə
bağlı suallar yaranarsa, bu zaman müayinəyə həkim-
seksopatoloqlar, lazım gələrsə digər ixtisas həkimləri cəlb
olunur.
Mayalandırma qabiliyyətinin məhkəmə-tibbi
ekspertizasının təyininə aşağıdakı cinayət işlərinin istintaqı
zamanı zərurətin olduğunu müstəntiqin bilməsi vacibdir:
- zorlamada;
- qadın cinsli şəxslərlə cinsi əlaqədə olma;
- əxlaqsız hərəkətlərdə;
- uşaqların saxlanması üçün aliment ödəməkdən yayınma
hallarında;
- nəslartırma qabiliyyətinin itirilməsi ilə müşayiət olunan
xəsarətin yetiril-məsi zamanı, sağlamlığa zərərvurma
dərəcəsinin təyini zamanı;
- mübahisəli atalıqla bağlı mülki işlərə baxılanda.
Belə hallarda ekspert müayinələri, mayalandırma
qabiliyyətinin saxlanılması və pozulması barədə fikir yürütmək
üçün obyektiv məlumatlar və göstəricilər əldə etmək məqsədilə
aparılır. Sorğu yolu ilə cinsi inkişaf, cinsi həyat, əvvəllər
keçirdiyi və hazırda da olan xəstəliklər, travma, mayalandırma
qabiliyyətinə mənfi təsir göstərən zərərli adətlər və peşə
zərərləri barədə məlmatlar aydınlaşdırılır.
Bunlara aşağıdakı xəstəliklər və patoloji hallar aiddir:
- prostat vəzinin, toxum kisəsinin, xayaların, onların
artımlarının və sidikçıxarıcı kanalın zöhrəvi və digər iltihabi
xəstəlikləri;
Dostları ilə paylaş: | 
