26
- anal dəliyə və düz bağırsağın selikli qişasının
görünən
hissəsinə baxılır;
- sfinktorun tonusu və prostat vəzinin vəziyyəti müəyyən
edilir.
Düz bağırsağın müayinəsi, onun xarici və daxili
sfinktorlarının vəziyyətinin müayinəsindən başlanılır. Düz
bağırsağın müayinəsi sfinktorometriya instrumental metodunun
köməyi ilə aparırlar, onun tətbiqi mümkün olmadıqda isə əl
üsulu ilə təyin edilir.
Cədvəl 4.
Sfinktorometriya instrumental metodu
1. Kişilərdə düz bağırsağın tonusunun sfinktorometrik
göstəriciləri (İ.Q.Blyumin və L.S.Qelfenbeynə görə)
Düz bağırsağın sfinktorunun
tonusu
-24+\-1,3 mm civə süt
«İradi» yığılmalar -12+\-1,2
mm
c.süt.
Qapayıcı sfinktorun
maksimal gücü (sfinktorun
tonusu ilə «iradi» yığılmaların
cəmi)
-36+\-1,2 mm c.süt.
2.Passiv partnyor qismində sistematik uşaqbazlıqla
məşğul
olan şəxslər üçün xarakterik olan sfinktor tonusunun funksional
ölçülərinin orta göstəriciləri.
Düz bağırsağın sfinktorunun
tonusu
-13+\-2,3 mm c. süt.
«İradi» yığılmalar
-18+\-1,9 mm c. süt.
Qapayıcı sfinktorun
maksimal gücü (sfinktorun
tonusu ilə «iradi» yığılmaların
cəmi)
-28+\-2,6 mm c. süt.
27
Düz bağırsağın vəziyyətini müayinə edən zaman onun
rəngini qeyd edirlər (solğun, çəhrayımtıl, qırmızımtıl, qırmızı,
tünd-qırmızı, qonur-göyümtül). Arxa keçəcək dəliyi vasitəsilə
cinsi əlaqənin xarakterik əlaməti düz bağırsağın selikli qişasının
qıcıqlanmasıdır. Bunun intensivliyi isə əlaqənin tezliyindən və
mütəmadiliyindən, həmçinin passiv uşaqbazlıqla bağlı (selikli
qişanın zədələnməsi, infeksiyanın keçməsi və s.) digər bir sıra
səbəblərdən asılıdır.
Zərərçəkmişdə (passiv partnyorda) düz bağırsağın selikli
qişasının qıcıqlanması ilə yanaşı qançır, çat, sıyrıq və yara
formasında təzə zədələr də müşahidə oluna bilər. Belə
zədələnmələr olduqda onların xarakteri, forması və
lokalizasiyası qeyd olunur.
Selikli qişanın büküşlərinin zirvəsində yerləşən sıyrıqlar ucu
tinli olan bərk əşyanın təsirindən törənməsi üçün xarakterikdir.
Belə əşya düz bağırsağa yeridildikdə sanki onun selikli
qişasının büküşlərini qaşıyır: cinsiyyət üzvü selikli qişada belə
zədələr əmələ gətirmir. Bəzi hallarda, xüsusən uşaqbazlıq aktı
yerinə yetirilmiş uşaqlarda, büküşlərin zirvəsində və onlar
arasındakı sahədə oval formalı sıyrıqlar müşahidə olunur.
Düz bağırsağın selikli qişasında kənarları daxilə qatlanmış,
bir tərəfi düz bağırsağa münasibətdə köndələn, digər tərəfi isə
boylama istiqamətli olan düz bucaq formalı cırılmalara da rast
gəlmək olar. Belə zədələnmələr sürtülməni azaldan maddələrlə
(vazelin və s.) əvvəlcədən yağlanmış cinsiyyət üzvünün zorla
düz bağırsağa yeridilməsindən yaranmağa xarakterdir.
Tək-tək hallarda olmuş uşaqbazlıq aktları, bir qayda olaraq,
arxa keçəcək nahiyəsində və düz bağırsaqda davamlı
dəyişikliklər saxlamır (sağaldıqdan sonra çapıq əmələ gətirən
dərin, böyük zədələnmələr istisna olmaqla). Bu zaman yaranan
arxa keçəcək dəliyi nahiyəsində, dəri örtüyündə və düz
bağırsağın selikli qişasında səthi zədələnmələr adətən izsiz itir.
28
Əgər düz bağırsağın vizual olaraq təyin olunmayan
hissəsində zədə olmasına şübhə yaranarsa, onda müayinə
rektoskopik müayinəni bilən həkim-mütəxəssis tərəfindən
apaılmalıdır.
Təzə
uşaqbazlıq hallarında, zərərçəkmişin (passiv
partnyorun) arxa keçəcək dəliyi və aralıq nahiyəsində aktiv
partnyorun qasıq tükləri və qurumuş sperma izləri ola bilər
(onlar götürülür və məhkəmə-biologiya şöbəsinə göndərilir).
Zərərçəkmişə (passiv partnyora) baxış və müayinə
zamanı aşağıdakı hallar təyin olunur:
- bədəndə hər hansı bir zədənin olması (sağrı nahiyələrində
barmaqların təzyiqindən yaranan qançırlar və s.);
- sağrılararası yarığın vəziyyəti (dərin, səthi);
- şüavari büküşlərin vəziyyəti (yaxşı büruzə olunan, yaxşı
büruzə olunmayan, hamarlaşmış, yumşaq, kobud), onların
rəngi;
- arxa keçəcək dəliyi nahiyəsində və düz bağırsaqda zədənin
olub-olmaması (sıyrıqlar, qançırlar, selikli qişanın cırılmaları və
s.), onların lokalizasiyası;
- çapıqların olması və onların xarakteri (xətti, qeyri-düzgün
oval formalı, dartılmış, dartılmamış, bərk, yumşaq və s.) və
lokalizasiyası (baxış zamanı müayinə olunanın vəziyyətini
nəzərə alaraq saat siferblatı üzrə);
- arxa keçəcək dəliyi nahiyəsinin vəziyyəti (azca çökəkli,
enli və ya dartılmış qıf şəkilli, aralanmış, az aralanmış,
əhəmiyyətli aralanmış).
Zərərçəkmişin və ya passiv partnyorun geyim əşyasında
sperma, nəcis izləri qala bilər. Əgər izlərin uşaqbazlıq aktı
zamanı yaranmasına
əsas varsa, spermanın qrup
mənsubluğunun və sperma ləkələrində nəcis hissəciklərinin
aşkar olunması məqsədilə, geyim əşyalarının məhkəmə-bioloji
tədqiqatı aparılır.
29
Yetkinlik yaşına çatmayan şəxslərə qarşı əxlaqsız
hərəkətlərlə bağlı müayinələr zamanı cinsiyyət orqanları və
arxa keçəcək dəliyi nahiyəsində zədələrin və dəyişikliklərin
olmasına fikir verilir.