14
- yoluxucu xəstəliklər – parotit, malyariya, vərəm,
bruselyoz, yatalaq və sairə;
- mərkəzi və periferik sinir sisteminin xəstəlikləri,
travmaları, endokrin xəstəliklər, cinsiyyət orqanlarının
funksiyasının pozulması ilə müşayiət olunan cinsiyyət
orqanlarının və çanaq sümüklərinin travmaları;
- narkotiklərin və onların surroqatlarının, trankvlizatorların,
hormonal preparatların alkoqolun, siqaretin, radiasiya
şüalanmasının çox qəbulu, qurğuşunla, civə ilə, arsenlə, zəhərli
kimyəvi birləşmələrlə zəhərlənmə və sairə.
Cinsiyyət orqanlarının vəziyyətinin qiymətləndirilməsi
zamanı aşağıdakı hallar nəzərə alınır:
- keçirilmiş iltihabi və ya travma nəticəsində yaranan
ikitərəfli xaya və xaya artımlarının zədələnməsi (bərkimə və
qabarıqlarının olması), toxumçıxarıcı yolların keçməməzliyi və
ya spermatogenezin pozulması nəticəsində mayalandırma
qabiliyyətinin itirilməsinin obyektiv əlaməti hesab edilir;
- yalnız bir xayanın epi və ya hipostadiyası mayalandırma
qabiliyyətinin olmamasının şərtsiz əlaməti hesab olunmur;
- prostat vəzi və toxum kisəsi nahiyəsində çapıq
dəyişiklikləri, mayalan-dırma qabiliyyətinin itirilməsinin tez-tez
rast gəlinən səbəbidir.
Toxum mayesinin (eyakulyatın) müayinəsi –
mayalandırma qabiliyyətinin təyininin əsas metodudur.
Normada eyakulyatın həcmi 2-5 ml-dir. Eyakulyatın
həcminin azalması prostat vəzinin, xaya artımlarının və ya
toxum kisəsinin funksional pozulma-sını göstərir. Eyakulyatın
artıq miqdarı isə (7-8 ml-dən çox) adətən sperma-tozoidlərin
konsentrasiyasının azalması ilə müşayiət olunur.
Eyakulyatın alınması və onun Birliyin məhkəmə-biologiya
şöbəsinə çatdırılması zamanı, spermanın biokimyəvi
xüsusiyyətlərinə və spermatozoidlərin hərəkətliliyinə mənfi
təsir göstərə biləcək hallardan, havanın temperatur
15
dəyişkənliyindən və mexaniki təsirlərdən qorumaq zəruridir.
Belə təsirləri istisna etmək üçün eyakulyat yalnız bədən
temperaturuna qədər qızdırılmış təmiz və quru şüşə qablara
yığılır. Analiz üçün bütün eyakulyat götürülür. Eyakulyat
alındığı vaxtdan üç saatdan gec olmayaraq, müayinə
olunmalıdır.
Müayinə olunan şəxsin mayalandırma qabiliyyəti barədə
nəticə sorğu zamanı, obyektiv müayinə və toxum mayesinin
müayinəsi zamanı alınmış bütün məlumatların toplusuna
əsaslanır.
Bir çox tibb alimlərinin fikrincə kişilərin mayalandırma
qabiliyyətinin olmaması aşağıdakı hallardan asılıdır:
-
toxum mayesinin olmaması (aspermatizm);
-
hərəkətsiz spermatozoidlərin olması
(nekrospermiya);
-
xəstəlikdən dəyişmiş spermatozoidlərin olması
(astenospermiya);
-
az miqdarda normal spermatozoidlərin olması
(oliqospermiya).
16
4. CİNSİ TOXUNULMAZLIĞIN TƏYİNİNİN
MƏHKƏMƏ-TİBBİ EKSPERTİZASI.
Cinsi toxunulmazlıq dedikdə, cinsi həyatın olmaması başa
düşülür. Kişi və qadınların cinsi toxunulmazlığının təyininin öz
xüsusiyyətləri vardır.
Qadınlarda cinsi toxunulmazlığın əsas əlaməti qızlıq
pərdəsinin tamlığıdır. İlk cinsi əlaqə zamanı, adətən, onun
tamlığı pozulur (deflorasiya) və bu cırılmalarla özünü büruzə
verir. Bəzi hallarda qızlıq pərdəsində olan təbii oymalar, səhvən
cırılma kimi qiymətləndirilə bilər. Qızlıq pərdəsinin tamlığı
bəzən cinsi əlaqə ilə bağlı pozulmur. Əxlaqsız hərəkətlər
zamanı, barmaq, tibbi alətlər, digər əşyaların təsirindən və sair
hallarda da qızlıq pərdəsinin tamlığında pozulma ola bilər. Bəzi
qızlıq pərdələrinin anatomik xüsusiyyətləri, onların tamlığını
pozmadan da cinsi əlaqədə olmağa imkan verir.
Qızlığın və cinsi əlaqənin əlamətlərinin təyini bir çox cinsi
cinayətlər, əxlaqsız hərəkətlər, zorlamaya cəhd, azyaşlılarla
cinsi əlaqə və digər hallarda təyin edilə bilər.
Qadınlarda keçmiş cinsi əlaqənin əlamətlərinə aşağıdakı
hallar aiddir:
- qızlıq pərdəsinin cırılmaları qanayır, qan laxtaları ilə
örtülür, cırılma nahiyəsində selikli qişa qızartılı, şişkin olur
(cinsi aktdan sonrakı ilk 2-3 gündə), həftənin sonlarına iltihabi
əlamətlər azalır, 10-15 gündə qızlıq pərdəsinin cırılmaları
adətən çapıqlaşır (bundan sonra tamlığın pozulma müddətini
dəqiq təyin etmək mümkün olmur);
- uşaqlıqda spermanın aşkar olunması (spermatozoidlər
uşaqlıqda cinsi aktdan sonra 3-5 gün müddətində qalır). Sperma
mütləq götürülməli və onun qrup xüsusiyyətlərini təyin etmək
üçün müayinəyə göndərilməlidir;
- hamiləlik;
- zöhrəvi xəstəliklə yoluxma.
17
Məhkəmə-tibbi mama-ginekoloji müayinələri yalnız
müvafiq xüsusi hazırlığı olan, məhkəmə-tibb ekspertləri apara
bilər. Əgər, müayinənin aparılması üçün digər xüsusi tibbi
biliklər tələb olunarsa, onda müayinə zəruri mütəxəssislərin
iştirakı ilə komission qaydada aparılır.
Ekspertiza aparılmazdan əvvəl, onu təyin edən şəxs
müayinədə iştirak etmirsə, ekspert, təqdim olunmuş pasport və
ya digər şəkili olan sənədə əsasən zərərçəkmişin şəxsiyyətini
təyin etməlidir.
Məhkəmə-tibbi mama-ginekoloji ekspertiza zamanı əsas
obyekt qızlıq pərdəsidir. Cinsi toxunulmazlığın pozulması
(qızlıq pərdəsinin zədələnməsi və ya zədələnməməsi ilə) cinsi
akt və ya əxlaqsız hərəkətlər nəticəsində baş verə bilər.
Əvvəllər cinsi əlaqədə olmamış zərərçəkmişin qızlıq
pərdəsinin tamlığı pozulduğu zaman, ekspert aşağıda
göstərilənləri əks etdirməyə borcludur:
- qızlıq pərdəsini təsvir etmək;
- zərərçəkmişdə olan xəsarətlərin xarakterini, yetirilmə
mexanizmini (gərginləşmiş cinsiyyət üzvü ilə, barmaqla, bərk
və ya deşici-kəsici əşya ilə və s.) təyin etmək;
-bu xəsarətlərin ehtimal yaranma müddətini göstərmək.
Bundan başqa, qızlıq pərdəsində olan xəsarətin sayı,
dəqiq lokalizasiyası, forma və morfoloji əlamətləri mütləq
təyin edilməlidir:
- kənarlarının xarakteri (qanayan, çapıqlaşan, çapıqlaşmış);
- kənarlarının dərinliyi (cırılma, qızlıq pərdəsinin
hündürlüyünün yarısına çatır və ya əsasına qədərdir və s.);
- səthinin rəngi və kənarlarının bərkliyi;
- qızlıq pərdəsi nahiyəsində qansızmanın olması.
Qızlıq pərdəsinin zədələnməsinin sağalma müddəti, onun
anatomik quruluşundan, zədənin ölçüsündən, bu prosesi artıran
digər faktorlardan (təkrar travmatizasiyası, infeksiyanın
qoşulması və s.) asılıdır.
Dostları ilə paylaş: | 
