Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Bakı Biznes Universiteti pedaqogika
Yüklə 2,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Ümumtəhsil məktəblərinin tədris planları üçün tədris fənlərinin
seçilməsi Məktəb bəşəriyyətin topladığı çoxsaylı və müxtəlif elmlərin sistemləşdirdiyi heyat haqqında bütün 144 biliklər sistemindən öyrənmək üçün əsası seçir. Bunsuz peşəsindən asılı olmayaraq müasir, hərtərəfli təhsilli insanı təsəvvür etmək olmaz. Hərtərəfli təhsilin məzmununu nə təşkil etməlidir? Müəyyən olunmuşdur ki, elmlərin düzgün metodoloji cəhətdən əsaslandırılmış təsnifatının nəzərdən keçirilməsi belə bir məzmuna xidmət edə bilər. Məlumdur ki, elm sahələri üç şöbəyə aynlır. Cansız təbiəti öyrənən elmlərə riyaziyyat, astronomiya, mexanika, fizika, kimya və s. aiddir. Canlı orqanizmi öyrənən elmlər ikinciyə aiddir. Tarixi varisliyi, insanlann mövcudluq şərtlərini, ictimai münasibətlər, onların ideoloji üstqurumu ilə hüquqi vo dövlət formalarını öyrənən elmlər üçüncüyə aiddir. Bəşər cəmiyyətinin inkişafının müasir mərhələsində yuxarıda göstərilən hər bir elm qrupunda böyük differensasiya mövcuddur. Aydındır ki, ümumtəhsil məktəbləri üçün çoxlu elmlər arasından yalnız daha çox ümumi, cəmiyyətin bütün üzvləri üçün zəruri olan o elmlər seçilir ki, ümumi təhsili başa vurduqdan sonra onlar həmin elmlər üzrə ixtisaslaşsınlar. Bununla belə məktəbin tədris planında bütün adlan çəkilən qruplar təmsil olunmalıdır ki, şagirdlərin hərtərəfli inkişafını məktəb təmin etmiş olsun. Buna görə də məktəbin tədris planında tədris fənləri elə bölünməlidir ki, fizika, riyaziyyat, biologiya və humanitar təyinatlı digər fənlərə kifayət qədər vaxt aynisın. Bu elmlərin əsaslarının öyrənilməsi təhsili davam etdirmək, baş verən hadisələri dərk etmək və ölkənin ictimai həyatında şüurlu iştirak etmək üçün hər bir insana tamamilə zəruridir. Ümumtəhsil məktəbinin tədris planına icrimai elmlərdən etnoqrafiya, arxeologiya, etika, sənətşünaslıq, siyasi iqtisad və bir çox başqaları daxil edilmir. Onlann bir çoxu tədris planına ona görə daxil edilmir ki, həmin elmlər xüsusi xarakter daşıyır və yalnız mütəxəssis üçün zəruridir, digerləri isə ümumtəhsil məktəbində (məsələn, siyasi iqtisad, fəlsəfə) sistemli və dərindən öyrənmək üçün çətin və mürəkkəbdir. Ümumtəhsil məktəblərində tədris planında daha çox 145 saatlann miqdarı ana dilinə ayrılır. Ana dilinin yaxşı öyrənilməsi digər fənləri də mənimsəmək üçün zəruri şərtdir. Dil insanların bir-birilə ünsiyyət saxladığı vasitədir, silahdır. Onun köməyilə fikir mübadiləsi apanlır və qarşılıqlı etimada nail olunur. Fikir reallığı dildə də təzahür edir. Dilsiz cəmiyyətin mövcudluğu mümkün deyildi. Dil insanlann ünsiyyət vasitəsi olaraq cəmiyyətin mübarizə və inkişaf alətidir. Dil özlüyündə obyektiv aləmi dərk etməkdə mühüm vasitədir. Bütün bunlar dilin məktəbdə bir fənn kimi tədrisinin nə qədər əhəmiyyətli olduğunu sübut edir. Politexnik təhsilin məqsədləri üçün xüsusilə, fizika, kimya, biologiya, riyaziyyat və rəsmxətt kimi fənlərin böyük əhəmiyyəti vardır. Lakin onlar zəruri istehsal-texniki bilikləri verə bilməz. Estetik tərbiyə vəzifələrinin həyata keçirilməsi məqsədilə iki tədris fənni-təsviri incəsənət və musiqi tədris planına daxildir. Bundan əlavə, ədəbiyyatın və digər fənlərin tədrisi prosesində estetik tərbiyə vəzifələri də həyata keçirilir. Bədən tərbiyəsi fənni fiziki tərbiyə məqsədinə xidmət edir, Tədris planında fənlərin yerləşdirilməsi sistemu Məktəbdə şagirdlərin müvəffəqiyyətli təlimi üçün tədris fənlərinin siniflər üzrə düzgün bölünməsinin böyük əhəmiyyəti vardır. Bütün fənlər eyni vaxtda öyrənilə bilməz, çünki onlann hər biri başqalanm öyrənmədən mənimsənilə bilməz. Lakin digər tərəfdən, hər hansı bir fənn tam mənim- sənilməyəno qədər bu və ya digər fənnin öyrənilməsini kənara qoymaq da düzgün deyildir. Araşdırdığımız pedaqogika dərsliklərində bu qəbildən olan təkliflərə rast gəlmək olur. Əvvəlcə riyaziyyat kursunu tam öyrənmək, sonra isə fizikaya keçmək təklif olunurdu. Fizikanı başa vurduqdan sonra, kimyaya başlamaq, kimyanı qurtardıqdan sonra isə coğrafiya və tarixi öyrənmək təklif olunurdu. İndiki tədris planlarında ümumi, politexnik və şagirdlərin 146 peşəyönümü arasındakı qarşılıqlı əlaqp öz əksini tapır. Təbiət- riyaziyyat silsiləli fənlər I sinifdən XI sinfə kimi humanitar fənlərlə paralel öyrənilir. Bu pedaqoji cəhətdən daha məqsədəuyğundur. Deməli, təlim illəri üzrə tədris bölgüsü törəmə və təsadüfi ola bilməz. O, müəyyən, pedaqoji tələbləri təmin etməlidir. Təlimin vəzifələri oıiun hər piləsinə uyğun gəlməlidir. Şagirdlərin yaş xüsusiyyətlərinin hesablanması, onların inkişaf səviyyəsi təlimin hər bir pilləsində nəzərə alınmalıdır. Yüklə 2,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|