Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Lənkəran Dövlət Universiteti

67 
 
5 
Nitq ifadəliliyinin vasitələri 
Plan: 1.Məntiqi ifadəlilik və onun elementləri 2.Məntiqi fasilə 3.Məntiqi vurğu 
4.Məntiqi melodiya 
Mənbə: [1,3,6,7,8] 
2 
 
6 
Bədii əsərin oxuya hazırlanması  
Plan:1.Bədii  əsərin  oxuya  hazırlanmasında    ifaçılıq  təhlilin  rolu    2.Mətnin 
məzmununun 
öyrənilməsi 
oxuya 
hazırlığın 
başlanğıcı 
 
kimi 
3.Ədəbiyyatşünaslıq təhlili oxuya hazırlığın bir mərhələsi kimi 4.Xüsusi təhlil 
və mətnin səslənən sözlə ifadəsi 
Mənbə: [1,2,,5,7,8]  
2 
 
7 
Bədii əsərin oxuya hazırlanması, mətnin məzmunun təhlili 
Plan:1.Konkret nümunələr əsasında çalışmalar icra etmək 
Mənbə: [1,2,3,5,7,8,9] 
2 
 
8 
Əsərlərin ifadəli oxusunda janr xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması 
Plan:  1.Nağılların  oxusu  2.Təmsillərin  oxu  xüsusiyyətləri  3.Şeirlərin  oxusu 
4.Tapmacaların oxusu 
 Mənbə: [1,2,5,7,9,10,12] 
2 
 
9 
İfadəli oxu zamanı sait və samitlərin tələffüz xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması 
Plan: 1.Saitlərin tələffüzü 2.Samitlərin tələffüzü 
Mənbə: [1,2,3,4,5,6,7] 
2 
 
10 
Ədəbi əsərlərin ifaçılıq təhlili 
Plan:1.Ədəbi  əsərlərin  janr  xüsusiyyətlərini  nəzərə  almaq  2.Konkret  nəsr 
əsərlərinin ifadəli oxusu 
Mənbə: [1,2,3,4,7] 
2 
 
11 
Heca vəznli lirik şeirlərin oxu xüsusiyyətləri 
Plan:1.Azərbaycan  şeirinin  vəznləri  haqqında  məlumat  2.Şamanlar  və  ozanlar 
ilk ifaçılar kimi 3.Bir neçə heca vəznli şeirlərin ifadəli oxusunu təşkil etmək 
Mənbə: (1,2,3,4,5,9) 
2 
 
12 
Nəsr əsərlərinin oxu xüsusiyyətləri 
Plan:1.Nəsr  haqqında  geniş  məlumat  2.İfadəli  oxu  zamanı  nəsrin  janr 
xüsusiyyətlərini nəzərə almaq 3.Kiçik nəsr parçalarının ifadəli oxusunun təşkil 
etmək 
Mənbə: [1,2,3,4,5,6,9] 
2 
 
13 
Dramatik əsərlərin oxu xüsusiyyətləri. 
Plan:1.Dramatik  əsərlərin  tarixi  haqqında  məlumat  vermək  2.  Oxunacaq 
hissənin  təsəvvürdə  canlanması  3.S.Vurğunun  “Vaqif”  pyesindən  ifadəli  oxu 
(rolları üzrə) 
Mənbə: [1,2,3,4.5,6,7,8,9] 
2 
 
14 
Əruz vəznində yazılmış lirik şeirlərin ifadəli oxusu 
Plan:  1.Əruz vəzninin tarixi  haqqında  məlumat 2.Əruz vəznli şeirlərin  ifadəli 
oxusu zamanı qarşıya çıxan çətinliklər 3.Lirik şeirlərin ifası zamanı emosional 
ovqata köklənmək 
Mənbə:  [1,2,3,4.5,6,7,8,9] 
2 
 
15 
 
 
 
Satirik şeirlərin ifadəli oxusu 
Plan:  1.Azərbaycan  satirik  şeirinin  tarixi  haqqında  geniş  məlumat  vermək  
2.Satirik şeirlərdə sözün çoxqatlılığını nəzərə çatdırmaq 
Mənbə:  [1,2,3,4.5,6,7,8,9] 
2 
 
 
 
 

---

68 
 
 
 
N 
Keçirilən seminar məşğələlərinin məzmunu 
saat 
 tarix 
 
 
1 
İfadəli oxu, onun mahiyyəti.  məzmun və  xüsusiyyətləri 
2 
 
2 
İfadəli oxunun tarixi 
2 
 
3 
Nitq texnikası və onun elementləri 
2 
 
4 
Nitq ifadəliliyinin vasitələri 
2 
 
5 
Bədii əsərin oxuya hazırlanması  
2 
 
6 
 Əsərlərin ifadəli oxusunda janr xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması 
2 
 
7 
İfadəli oxuda vəzn xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması 
2 
 
8 
Ədəbi əsərlərin ifaçılıq təhlili 
1 
 
 
 
Tələbələrin sərbəst iş iüçün verilən tapşırıqlar 
Referat tipli işlər – (0-5 bal) 
1 
Folklor və ifadəli oxu sənəti 
2 
M.Füzulinin “Söz” qəzəlinin təhlili 
3 
Ədəbi məclislər  və ifadəli oxu 
4 
Aşıq yaradıcılığı və ifadəli oxu 
5 
Stanislavskinin teatr təlimi haqqında 
6 
Qoşa saitlərin tələffüzü və ifadəli oxu 
7 
Qoşa samitlərin tələffüzü və ifadəli oxu 
8 
İxtiyari və qeyri-ixtiyari tənəffüz 
9 
C.Cabbarlının “Ana” şeirinin ifadəli oxusu 
10. 
Nitq texnikası anlayışı 
11 
İfadəli oxu və dilçilik 
12 
İfadəli oxu və ədəbiyyatşünaslıq 
13 
İfadəli oxu və digər elm sahələri 
14 
Emosional-obrazlı ifadəlilik 
15 
İfadəli oxunun təlim-tərbiyədə rolu 
16 
Əmək nəğmələrinin ifadəli oxusu. Holavarlar və sayaşı sözləri 
17 
B.Vahabzadənin “Bayraq” şeirinin ifadəli oxusu 
18 
C.Cabbarlının “Ölkəm” şeirinin ifadəli oxusu 
19 
Q.Zakirin “Sədaqətli dotlar haqqında” təmsilinin ifadəli oxusu 
20 
C.Məmmədquluzadənin“Poçt qutusu” hekayəsinin ifadəli oxusu 
21 
İ.Şıxlının “Sənə “aslanım” deyən...” hekayəsinin ifadəli oxusu 
22 
Səsin akustik keyfiyyəti 
23 
a, ı, o, u saitlərinin yazılışı və tələffüzü 
24 
e, ə, i, ö,ü saitlərinin yazılışı və tələffüzü 
25 
Qoşasaitli sözlərin yazılışı və tələffüzü 
26 
Samitlərin tələffüzü 
27 
M.Aslanın “Ağla, qərənfil, ağla” şeirinin ifadəli oxusu 
28 
M.Müşfiqin “Yağış” şeirinin ifadəli oxusu 
29 
Məntiqi ifadəlilik 
30 
Məntiqi fasilə 
Çalışmalar və ya praktik işlər (0-5 bal) 
1 
İfadəli oxunun məzmunu və xüsusiyyətləri 
2 
İfadəli oxunun tarixi 
3 
Nitq texnikasının əsas xüsusiyyətləri.Tənəffüs 

---

69 
 
4 
Səs və tələffüzün ifadəli oxu prosesində rolu 
5 
Nitq ifadəliliyinin vasitələri.Məntiqi fasilə və vurğu 
6 
Əədbi əsərlərin ifaçılıq təhlili 
7 
Əsərlərin ifadəli oxusunda janr xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması 
8 
Lirik əsərlərin ifadəli oxu xüsusiyyətləri 
9 
Epik əsərlərin ifadəli oxu xüsusiyyətləri 
10  Dramatik əsərlərin ifadəli oxu xüsusiyyətləri 
11  İfadəli oxunu tədqiqi 
12  İfadəli oxunun əhəmiyyəti 
13  Məişət dialoqlarının tərtibi və icra edilməsi nümunələri 
14  Sait və samitlərin tələffüz xüsusiyyətləri 
15  Məntiqi melodiya və durğu işarələri (Məntiq nümunəsi) 
16  Emosional-obrazlı ifadəlilik 
17  C.Məmmədquluzadənin “Anamın kitabı” əsərinin ifadəli oxusu  
18  M.Füzulinin “Leyli və Məcnun” poemasının təhlili 
19  Q.Bürhanəddinin tuyuq və rübailərinin ifadəli oxusu  
20  N.Gəncəvinin “Xosrov və Şirin” əsərinin təhlili və ifadəli oxuya hazırlıq 
21  S.Vurğunun “Vaqif” pyesinin təhlili və ifadəli oxuya hazırlıq 
22  M.Füzulinin alleqorik poemalarının təhlili 
23  Lirik şeirlərin təhlili və ifadəli oxu 
24  Təmsillərin tədrisi və ifadəli oxu 
25  Nağılların ifadəli oxu xüsusiyyətləri 
26  İfadəli oxuda diksiya və görmə xüsusiyyətləri 
27  Məntiqi qiraət və məntiqi vurğu 
28  İfadəli oxu tədrisində durğu işarələrinin rolu 
29  İfadəli oxu təlimində bədii sual və nidaların rolu 
30  Ədəbiyyat dərslərində ifadəli oxunun təşkili yolları 
IX.Fənn üzrə tələblər, tapşırıqlar: 
-İfadəli  oxunun  məzmunu  və  xüsusiyyətləri  bilməlidirlər-İfadəli  oxunun  tarixini 
bilməlidirlər-İfadəli oxunun tədqiq tarixini bilməlidirlər-İfadəli oxunun nitq texnikasının 
xüsusiyyətlərini  bilməlidirlər-İfadəli  oxu  zamanı  janr  xüsusiyyətlərinin  nəzərə 
alınmasını bilməlidirlər-İfadəli oxuda məntiqi vurğu və intonasiyanı bilməlidirlər-İfadəli 
oxu zamanı ədəbiyyatşünaslıq təhlilini bilməlidirlər 
X.Tələbələr aşağıdakıları bilməlidirlər: 
XI.İmtahan sualları: 
 1.İfadəli oxu və onun mahiyyəti.   
 2.Ana dilinin təlimində ifadəli oxunun rolu  
 3.İfadəli oxunun  digər elm və sənət sahələri ilə əlaqəsi.  
 4.İfadəli oxunun vəzifəsi  
5. İfadəli oxunun stukturu və onların səciyyəsi 
6.İfadəli oxunun məzmunu və  xüsusiyyətləri  
7.İfadəli oxuya hazırlıqda məzmunun rolu  
8.İfadəli oxu və oxu sənəti   
9.Sənətşünaslıqda ifadəli oxu məsələləri   
10.İfadəli oxunun əhəmiyyəti 
11.İfadəli oxunun tarixi 
12.Xalq ədəbiyyatı oxu sənətinin hərəkətverici qüvvəsi kimi  
13.Oxu sənətinin inkişafında klassik poeziyanın rolu. 
 14.Ədəbi məclislər və söz sənəti. 

---