EKOLOJİ SİYASӘT
inkişaf etdirilməsidir. Proqram çərçivəsində neft‐qaz sənayesinin Xəzər dənizinin
ekologiyasına təsirlərinin araşdırılması, ətraf mühitin monitorinqi və neft dağılmaları
üzrə fəaliyyət planları; ƏMTQ sənədləri, çoxlu layihələr, o cümlədən neftlə çirklənmiş
torpaqların təmizlənməsi üzrə lokal layihələr yerinə yetirilmişdir.
Son dövrdə qəbul olunmuş milli proqramlar aşağıdakılardır:
1.
Ətraf mühit üzrə Milli Fəaliyyət Planı. Bu plan 1998 ‐1999‐cu illərdə QEF/UNDP‐
in köməyi ilə işlənilmişdir. Planda neft sənayesi ilə bağlı çirkab suların və
torpaqların təmizlənməsi, ekoloji təmiz texnologiyaların tətbiqi və s. öz əksini
tapmışdır. Plan konseptual xarakter daşıyır və Azərbaycanda mövcud olan
ekoloji problemləri beynəlxalq səviyyəyə çıxaran ilk rəsmi sənəddir.
2.
Ekoloji Milli Proqram. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 18 fevral 2003‐cü
il Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş və icrası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinə
tapşırılmışdır. Proqram ətraf mühit sahəsində mövcud olan bütün problemləri
əhatə edir. Proqramda tədbirlər planı təsdiq edilmiş və onların icrası 2003 ‐ 2010‐
cu illərdə nəzərdə tutulur.
3.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 28 sentyabr 2006‐cı il tarixli Sərəncamı
ilə “Azərbaycan Respublikasında ekoloji vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına dair
2006 ‐2010‐cu illər üçün Kompleks Tədbirlər Planı” daha əhatəlidir. Proqramın
çox hissəsi Abşeron yarımadasında neftlə çirklənmiş torpaqların təmizlənməsi və
bərpasına həsr olunub. Proqramın icrası ARDNŞ və müxtəlif nazirliklərin
iştirakını nəzərdə tutur. Həmin sərəncama uyğun olaraq ARDNŞ rəhbərliyi neft‐
qaz çıxarma yataqları ərazisində ətraf mühitin vəziyyətinin yaxşılaşdırılması
məqsədi ilə 2006 ‐ 2010‐cu illər üçün tədbirlər planı hazırlamışdır. Planda hava,
torpaq, su mühitlərinin vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasından ötrü konkret texniki
tədbirlər və maliyyə vəsaiti nəzərdə tutulmuşdur. Planın yerinə yetirilməsi
istiqamətində ARDNŞ konkret işlər görür və bu sahədə beynəlxalq maliyyə
institutları ilə birgə layihələri həyata keçirir.
3.4. ARDNŞ‐nin EKOLOJİ SIYASƏTININ HÜQUQİ PRİNSİPLƏRİ
ARDNŞ bu günkü və gələcək fəaliyyətində aşağıdakı prinsipləri rəhbər
tutacaqdır:
1.
Fəaliyyətin bütün sahələrində ətraf mühitin mühafizəsi, ekoloji təhlükəsizlik,
təbii ehtiyatlardan istifadə üzrə Azərbaycan Respublikasının qanunlarını rəhbər
tutmaq;
2.
Azərbaycan Hökumətinin ekologiya üzrə neft‐qaz çıxarma və emal sənayesinə
aid olan qərarlarının icrasını təmin etmək və struktur bölmələrdə onların yerinə
yetirilməsini daimi nəzarətdə saxlamaq;
14
EKOLOJİ SİYASӘT
3.
Fəaliyyətində ekoloji təhlükəsizliyi milli təhlükəsizliyin tərkib hissəsi kimi
nəzərə almaq;
4.
Azərbaycan Respublikasında neft‐qaz sənayesinin yaratdığı ekoloji problemlərin
həll edilməsinin məsuliyyətini qəbul edərək keçmiş fəaliyyətdən miras qalmış bu
problemləri aradan qaldırmaq;
5.
İdarəetmə və investisiya qərarları qəbul edərkən ekoloji prioritetlərə üstünlük
vermək;
6.
Köhnə texnologiyaların ən müasir texnologiyalarla əvəz edilməsini həyata
keçirmək;
7.
Mənfi ekoloji təsirlərə səbəb ola bilən hadisələrin nəticələrinin aradan
qaldırılması tədbirlərinə deyil, xəbərdarlıq və qəzalara hazırlıq tədbirlərinin
yerinə yetirilməsinə daha çox üstünlük vermək;
8.
Ekoloji cəhətdən həssas ərazilərdə fəaliyyəti minimuma endirmək, Xəzər
dənizinə və başqa su hövzələrində çirklənməni qiymətləndirmək, yumşaldılma
tədbirlərini hazırlamaq, tullantıların atılmasını “0” səviyyəsinə endirmək;
9.
Ekoloji cəhətdən təmiz və
enerjiyə qənaət edən texnologiyalardan istifadə
sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığı həyata keçirmək;
10.
ARDNŞ‐nin və onun struktur təşkilatlarının ətraf mühitin qorunması və
ekologiya üzrə yerli, milli və regional proqramlarda aktiv iştirakını təmin etmək;
11. Ekoloji məlumatların aşkarlığını təmin etmək, qəza hadisələri və onların ekoloji
nəticələrinin aradan qaldırılması barədə bütün maraqlı tərəfləri təcili
məlumatlandırmaq.
15
EKOLOJİ SİYASӘT
4.
EKOLOGİYA SAHƏSİNDƏ BEYNƏLXALQ HÜQUQİ PRİNSİPLƏR VƏ
ONLARIN ARDNŞ‐nin EKOLOJİ SİYASƏTİNDƏ YERİ
Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu təbiətdən istifadə və ətraf mühitin
mühafizəsi üzrə Konvensiyalar, sazişlər, müqavilələr milli ekoloji qanunvericiliyin
ayrılmaz hissəsi hesab olunurlar. Azərbaycan Respublikasının hər bir qanununda
xüsusi fəsil və ya maddə vardır, orada bəyan edilir ki, əgər beynəlxalq müqavilələrdə
milli qanunvericilikdən fərqli qaydalar nəzərdə tutulmuşdursa, bu zaman beynəlxalq
sənədlərin qaydaları tətbiq edilir. Ətraf mühit sahəsində Azərbaycan Respublikasının
qəbul etdiyi beynəlxalq qanunvericilik aktları cədvəl 2‐də verilmişdir.
Cədvəl 2.
Azərbaycan Respublikası
Milli Məclisinin ratifikasiya etdiyi Ekoloji Konvensiyalar
Ümumdünya mədəni və təbii irsinin qorunması haqqında Konvensiya – 1972–ci
il
1993
BMT–nin Iqlim dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyası – 1992–ci il
1995
Beynəlxalq Dəniz Təşkilatı Konvensiyası
1995
Ozon qatının qorunması üzrə Konvensiya – 1985–ci il
1996
Səhralaşmaya qarşı mübarizə Konvensiyası – 1994 – cü il
1998
Kökü kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan vəhşi fauna və yabani flora növləri ilə
beynəlxalq ticarət haqqında Konvensiya (CITES) – 1973–cü il
1998
Avropanın vəhşi təbiəti, yabani florası və təbii yaşayış mühitinin qorunması
Konvensiyası ‐ 1979–cu il
1999
Ətraf mühitə dair məsələlər üzrə qərarların qəbul edilməsində ictimaiyyətin
iştirakı və informasiyaların alınması barədə Orxus Konvensiyası – 1998–ci il
1999
Sərhədlərarası konteksdə ətraf mühitə təsirin qiymətlərdirilməsinə dair
Konvensiya ‐ 1991–ci il
1999
Gəmilərdən çirklənmənin qarşısının alınması haqqında Konvensiya (MARPOL)
(1973/78).
1999
Bioloji müxtəliflik üzrə Konvensiya – 1992–ci il
2000
Kioto Protokolu‐1997‐ci il
2000
Bitkilərin qorunması üzrə Roma Konvensiyası – 1951–ci il
2000
Sərhəddən keçən su axınlarının və beynəlxalq göllərin mühafizəsi və istifadəsi
Konvensiyası – 1992–ci il
2000
Təhlükəli tullantıların sərhədlərarası daşınmasına və zərərsizləşdirilməsinə
nəzarət haqqında Bazel Konvensiyası – 1989–cu il
2001
Su quşlarının yaşama yerləri kimi beynəlxalq əhəmiyyəti olan sulu–bataqlıq
yerlər haqqında Ramsar Konvensiyası – 1971–ci il
2001
Böyük məsafələrdə havanın transsərhəd çirkləndirilməsi haqqında 1979–cu il
2002
Davamlı üzvü birləşmələr üzrə Stokholm Konvensiyası – 2001–ci il
2003
Sənaye qəzalarının transsərhəd təsiri haqqında Konvensiya – 1992–ci il
2004
OPRC, 90 Konvensiyası
2004
Xəzər dənizinin su mühitinin qorunması üzrə Çərçivə Konvensiyası
2006
16