EKOLOJİ SİYASӘT
Azərbaycan üzrə əlaqələndirici təşkilat Xəzər dənizi Gəmiçilik İdarəsidir. Bu təşkilatın
bir neçə Konvensiyası dənizdə neftlə çirklənmələrin qarşısının alınması ilə bağlıdır.
Gəmilərdən Neftlə Çirklənmənin Qarşısının alınması üzrə Beynəlxalq Konvensiya
(MARPOL 73/78).
Konvensiyanın məqsədi gəmilərlə daşımada neftin və neft
məhsullarının, istismar prosesində yaranan bütün maye, qaz və bərk tullantıların üzv
ölkələr tərəfindən dənizə atılmasının qarşısının tamamilə alınmasıdır. Azərbaycan
1997‐ci ildən bu Konvensiyanın üzvüdür.
Neftlə gözlənilməz çirklənmə hallarına hazırlığın təmin edilməsi, bunlara qarşı
mübarizə və əməkdaşlıq haqqında Beynəlxalq Konvensiyaya (OPRC, 90 Konvensiyası)
Azərbaycan 2004‐cü ildə qoşulmuşdur. Bu Konvensiyada «Neftlə çirklənmələr zamanı
hazırlıqların görülməsi və çirklənmənin qarşısının alınması ilə əlaqədar beynəlxalq əməkdaşlığa
yardım və mövcud milli, regional və qlobal imkanların artırılması…» nəzərdə tutulur.
Konvensiyaya görə milli səviyyədə aşağıdakılar həyata keçirilməlidir:
•
Gəmi göyərtələrində və dənizdə, dəniz limanlarında və neft istehsal edən
sahələrdə avadanlıqlar, boru kəmərləri və s. ilə bağlı gözlənilməz hallar zamanı
fövqəladə tədbirlər planlarının olması və uyğun hazırlıq sisteminin
yaradılması;
•
Neftlə çirklənmə və ona qarşı fəaliyyət proseduraları üzrə hesabatlar;
•
Hazırlıq və təyin etmə üzrə milli və regional sistemlərə inteqrasiya;
•
Çirklənmənin təyin edilməsində beynəlxalq əməkdaşlığı həyata keçirmək;
•
Tədqiqat, inkişaf və texniki əməkdaşlığı yerinə yetirmək.
Azərbaycan
CLC 92 Konvensiyasına (Neftlə çirkləndirmələrdən vurulan zərərə görə
mülki məsuliyyət haqqında Konvensiya)
2004‐cü ildə qoşulmuşdur və onun qarşıya
qoyduğu məsələlər aşağıdakılardır:
•
Gəmilərlə 2000 tondan artıq neft daşımaların sığortalanması;
•
Müqavilə bağlayan ölkənin dəniz üzrə çirklənmənin vurduğu ziyanın müəyyən
edilməsi;
•
Belə zərərlərin qarşısının alınması və onların minimuma endirilməsi üçün
tədbirlərin görülməsi;
•
Öhdəliyin müəyyən edilməsi və məhdudlaşdırılması.
Xəzər dənizinin Su Mühitinin Qorunması üzrə Çərçivə Konvensiyası
2006‐cı ildə
ratifikasiya edilmişdir. Konvensiya Xəzər dənizinin bioloji ehtiyatlarını qorumaqla
yanaşı sahilyanı ölkələr üçün çirklənmələrlə bağlı aşağıdakı vəzifələri müəyyən
etmişdir:
•
Çirklənməyə qarşı mübarizə aparmaq məqsədilə milli sistemlər və gözlənilməz
hallar üçün fövqəladə tədbirlər planlarının olması;
•
İnformasiya mübadiləsi və məlumatların yayılmasının təmin olunması;
•
Təcili əməliyyat tədbirlərinin görülməsi;
19
EKOLOJİ SİYASӘT
•
Birgə maraq zonaların müəyyən edilməsi;
•
Çirklənmənin nəticələrinə dair hesabatların aparılması;
•
Gəmilər, dənizdəki qurğular, dəniz limanları və neft istehsal edən qurğular üzrə
fövqəladə tədbirlər planlarının olması;
•
Çirklənmələr baş verən zaman qarşılıqlı yardımın göstərilməsi;
•
Yardıma görə xərclərin ödənilməsi;
•
Dəniz gəmiçiliyində ətraf mühitin təhlükəsizliyinin təmin olunması.
Bu konvensiyaların müddəalarının təhlili göstərir ki, dənizdə fəaliyyət göstərən hər
bir təşkilatın gəmilərindən, avadanlıqlarından, qurğularından, limanlarından dənizə
tullantıların atılması minimuma və hətta “sıfıra” endirilməli, gözlənilməz neft
dağılmaları və başqa çirklənmə halları üçün fəaliyyət planları, müvafiq texniki
avadanlıqlarla və heyətlə təchiz olunmuş gəmiləri olmalıdır.
Xəzər dənizində fəaliyyət göstərən beynəlxalq konsorsiumun neft çıxardığı Azəri‐
Çiraq‐Günəşli yataqları, dəniz boru kəmərləri sistemi və Səngəçal terminalı üçün “Neft
dağılmaları üzrə fəaliyyət Planları” vardır və bu planlara uyğun real texniki sistem
yaradılmışdır. Neft dağılmalarının qarşısının alınması, ballast sularının və başqa
tullantıların qarşısının alınması məqsədi ilə Xəzər dənizində fəaliyyət göstərən Rusiya,
Qazaxıstan, Türkmənistan kompaniyaları da müvafiq planlara və tədbirlər sistemlərinə
malikdirlər.
Quruda çəkilmiş Bakı‐Novorossiysk, Bakı‐Supsa və Bakı‐Tbilisi‐Ceyhan neft
kəmərləri və neft terminalları üçün fəaliyyət planları və uyğun texniki sistemlər
mövcuddur.
Xəzər dənizinin ölkəmiz, digər Xəzəryanı ölkələr və bəşəriyyət üçün əhəmiyyətini,
onun ekosistemlərinin həssas və relikt olmasını, bütün sahilyanı ölkələrin dənizdə
getdikcə artan fəaliyyətlərinin (neft‐qaz yataqlarının istismarı, dəniz gəmi və boru
kəmərləri daşımaları və s.) aktivləşməsini nəzərə alaraq ARDNŞ öz Ekoloji Siyasətində
Xəzər dənizinin gələcək nəsillər üçün qorunub saxlanılmasını ən prioritet vəzifə hesab
edir.
Yuxarıda sadalanan Konvensiyalardan irəli gələn öhdəliklərin həllindən ötrü
ARDNŞ aşağıdakı məsələlərin həllini öz Ekoloji Siyasətində prioritet vəzifələr hesab
edir:
•
ARDNŞ‐nin Xəzər dənizində və quru ərazilərdə neft dağılmalarının ləğv
edilməsi üzrə Fəaliyyət Planı;
•
Neft dağılmalarının qarşısının alınması üçün istehsalat idarələrinin müasir
texniki avadanlıqlarla təmin edilməsi;
•
ARDNŞ‐nə məxsus gəmilərdə formalaşan tullantı sularının, neft və neft
məhsulları tullantılarının toplanması və sahildə zərərsizləşdirilməsi
sisteminin təkmilləşdirilməsi;
20