Azərbaycan respublikasi iQTİsadiyyat və SƏnaye naziRLİYİ
Yüklə 218,37 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Kompyuterlərin yaranma və inkişaf tarixi
5
Kompyuterlər müvafiq proqram təminatı vasitəsilə rəqəmli informasiyanın yaradılmasını, emal edilməsini, etibarlı saxlanılmasını və operativ mübadiləsini təmin edən universal qurğudur. Başqa sözlə, kompyuterlər informasiya ilə işləmək üçün nəzərdə tutulmuş proqramla idarə olunan elektron qurğulardır.
3. Kompyuterlərin yaranma və inkişaf tarixi
Kompyuterlər sürətli təkamül yolu keçmişlər və bu gün də təkmilləşməkdə davam etməkdədirlər. İlk həqiqi “Kompyuter” İngilis riyaziyyatçısı Charles Babbage (1792- 1871)
tərəfindən hazırlanmışdır. Ancaq onun yaşadığı illərdə texnologiya çatışmazlıqlarından, hazırladığı maşınlarda əməliyyat sistemləri mövcud deyildi. Bu səbəbdən də Charles Babbagenin hazırladığı elektron maşınlar müvəffəqiyyətsizliyə uğradı. Babbagenin müvəffəqiyyətsizliklə nəticələnən işlərindən sonra II Dünya müharibəsinə qədər olan dövrdə electron maşınlarda demək olar ki, az inkişaf olmuşdur. 1940-cı illərdə isə, Harvard Universitetində Howard Aiken, Princeton Universitetində John Von Neumann və Amerika ilə Almaniyadakı bəzi digər araşdırmaçıların işləri nəticəsində vakuum balonları (lampalar) istifadə edilərək bəzi elektron maşınların inkişaf etdirilməsi mümkün oldu. Ancaq bu inkişaf etdirilən maşınlar son dərəcə böyük və on minlərlə lampalardan təşkil edilmiş və bu gün evlərdə istifadə edilən kompyuterlərdən daha yavaş işləyirdilər.
6
1946-cı ildə ABŞ-ın Pensilvaniya ştatında ENIAC adlı universal kompyuter Con Mokli və Presper Ekkertin rəhbərliyi altında yaradılmışdır. Məhz həmin tarix kompyuterlərin yaranma tarixi hesab olunur. Lakin, qeyd etmək lazımdır ki, bir sıra ədəbiyyatlarda ilk kompyuterin 1943-cü ildə məhşur alim Allan Turinqin rəhbərliyi altında Böyük Britaniyada yaradıldığı və ikinci dünya müharibəsində alman məxfi məlumatlarının “oxunması” üçün istifadə edilən «Collos» kompyuterinin olması iddia olunur. Lakin əksər alimlər «Collos» kompyuterinin texniki imkanlarının zəif olması səbəbindən onu yalnız kompyuter yaradılmasında atılan önəmli addımlardan biri hesab edərək, “kompyuter erasının” məhz ENIAC kompyuteri ilə başlandığını qəbul edirlər. Hesablama texnikasının əsas inkşaf mərhələləri aşagıdakılardır:
İlk dəfə Blez Paskal (Fransa) 1642-ci ildə cəmləyici maşın hazırlamışdır;
1673-cü ildə Vilhelm Leybnis (Almaniya) hesab əməllərini yerinə yetirən mexaniki arifmometr yaratmışdır;
1830-cu ildə Çarlz Bebic (İngiltərə) proqramla işləyən hesablama maşını (analitik maşın) yaratmağa cəhd göstərmişdir. Bebicin ideyaları sonralar universal kompyuterlərin yaradılmasının əsasını qoymuşdur;
1930-cu ildə A.Turinq (İngiltərə) və E. Post (ABŞ) tərəfindən universal kompyuterlərin yaradılmasının nəzəri əsasları inkişaf etdirilmişdir;
bəzi nümayəndələrini çıxmaqla bütün nəsil kompyuterin arxitekturasında məşhur Amerika alimi Con Fon Neyman tərəfindən 40-cı illərdə təklif edilən prinsiplər əsas götürülür. Başqa sözlə desək indiki kompyuter Neyman arxitekturası ilə qurulur. Fon Neyman arxitekturasının əsas prinsipləri bunlardır: 1) Kompyuter proqramla idarə olunan avtomat maşındır, yəni kompyuterin işləməsi üçün proqram lazımdır. Proqram bir tərəfdən kompyuterin işini idarə edir, digər tərəfdən isə qoyulmuş məsələni həll edir; 7
2) Kompyuter ardıcıl ünvanlanan vahid yaddaşa malik olmalıdır. Yaddaş birölçülü və xəttidir, yəni sözlər vektor şəklindədir. Həmin yaddaşda müəyyən üsulla kodlaşdırılan həm proqram, həm də verilənlər saxlanılır; 3) Əmrlərlə verilənlər arasında aşkar şəkildə heç bir fərq yoxdur, yəni əmrlərə verilənlər kimi baxmaq olar və onlar üzərində əməliyyatlar aparıla bilər; 4) Verilənlərin təyin edilməsi aparat səviyyəsində yox, proqram səviyyəsində aparılır. Məsələn, maşın sözündəki bitlər yığımının hər hansı ədəd və ya simvollar sətri olmasını proqram müəyyənləşdirir. Kompyuter texnikasının inkişaf mərhələlərində Neyman arxitekturası xeyli təkmilləşdirilmiş və kompyuterə qoyulan tələblərin böyük hissəsi proqram vasitələrinə istiqamətləndirilmişdir. Bu kompyuterin aparat vasitələri ilə proqram vasitələri arasında qarşılıqlı əlaqələri yeni səviyyədə təşkil olunan arxitekturaya gətirib çıxartdı. Kompyuterin ümumiləşdirilmiş məntiqi struktura malikdir. Neyman arxitekturalı hər bir kompyuter iki hissədən: mərkəzi və periferiyadan (xaric hissə) ibarətdir. Mərkəzi hissə hesab məntiq qurğusundan (HMQ), idarəetmə qurğusundan (İQ) və daxili yaddaş qurğusundan (DYQ) ibarətdir. Müasir kompyuterdə HMQ və İQ prosessor adlanan bir qurğuda birləşdirilir. Periferiya hissəsinə xarici yaddaş qurğuları (XYQ), daxiletmə və xaric etmə qurğuları (DXQ) və idarə pultu (İP) daxildir. Köhnə kompyuterdə (I və II nəsil) mərkəzi hissə ilə periferiya hissəsi sərt (dəyişdirilə bilməyən) sxemlə əlaqələndirilirdi. Bu isə periferiya qurğularının tərkibini və sayını istifadəçilərin tələblərinə uyğun quraşdırmağa imkan vermirdi. Müasir kompyuterdə mərkəzi hissə ilə periferiya hissəsi sistem interfeysi adlanan aparat proqram vasitəsilə əlaqələndirilir. Bu isə periferiya qurğularının sayını və tərkibini dəyişdirməyə imkan verir.
Yüklə 218,37 Kb. Dostları ilə paylaş:
|