Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm məRKƏZİ
Yüklə 6,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
darlığının yüksəldilməsi, kənd təsərrüfatı işlərinin normaları, onlann qiymətləri, əsas və əlavə əmək haqlan verilməsi qaydalan və digər vacib məsələlərin tədqiqi ilə intensiv məşğul olmuşdur. 1955-1956-cı illərdə A.K.Ələsgərov SSRİ EA-nın İqtisadiyyat İnstitutunda ölkənin ən məşhur nəzəriyyəçi və aqrarçı alimləri ilə birlikdə ilk dəfə iqtisadiyyat elmində kolxozlarda maya dəyəri kateqoriyasmm obyektiv olaraq, zəruriliyini və hesablanması üsulunun işlənməsinin müm- künlüyünü isbat etmişdir. O, 1957-ci ildə nəşr etdirdiyi "Kolxozlarda pambığm və taxılm maya dəyərinin hesab- lanması məsələləri" əsərində maya dəyərinin hesablan- masının elmi baxımdan iqtisadi əsasını və prinsiplərini göstərmişdir. Sonra problemin ən ağır və mürəkkəb məsələsi olan əmək haqqı xərclərinin müəyyənləşdirilməsi üçün əmək günlərinin sistemlə dəqiq hesablanması və onlann qiymətləndirilməsini işləmişdir. M üəllif problemin həllinə nail olmaq üçün istehlak edilmiş istehsal vasitələrinə çəkilən xərcləri müəyyənləşdirmək məqsədilə təsərrüfatm özünün istehsal etdiyi məhsullardan sərf edilən hissənin qiymət- ləndirilməsi üsulunu tədqiq edərək, maşm-traktor stansiya- lannın gördüyü işlər üçün sərf edilən xərcləri aydmlaşdırmış, toxum, iş heyvanlarına yem xərcləri, pul məsrəfləri, amortizasiya fondunun hesablanması və yaradılması yollarmı göstərməklə yanaşı, təsərrüfatlarda başa çatdınlmış istehsalı müəyyənləşdirdikdən sonra kolxozlarda maya dəyərinin hesablanması metodikasının respublikada ilk dəfə işlənməsini başa çatdıraraq, bu vacib iqtisadi kateqoriyanm (göstəricinin) tərkibi və kalkulyasiyasım vermişdir. 44 1960-cı ildə onun "Kolxozlarda pambığın maya dəyə- rinin aşağı salmması yolları", 1963-cü ildə "Kənd təsərrüfatı məhsullarınm maya dəyəri və onun aşağı salmması yolları" və başqa kitablan nəşr edilmişdir. A.K.Ələsgərov respublikada ilk dəfə kolxozlarda istehsal vahidlərinə (briqadalarda, fermalarda, yardımçı müəssisələr- də və digər təsərrüfat bölmələrində) daxili təsərrüfat hesabınm tətbiqi üçün göstərilən sahədə tədqiqat işləri apanr və bir sıra elmi əsərlər çap etdirir. Onlardan "Kolxozlarda təsərrüfat hesabının tətbiq edilməsi və maddi maraq prinsipinin bəzi məsələləri", "Azərbaycan SSR kolxozlarmda daxili təsərrüfat hesabına dair nümunəvi əsasnamə və onun tətbiq edilməsi üzrə metodiki göstərişlər" və başqalannı göstərmək olar. Müəllif müəssisədaxili təsərrüfat hesabınm konkret vəzifələrini müəyyənləşdirmiş, təsərrüfat hesablı bölmələrin tərkibini vermiş, təsərrüfat hesablı istehsal vahidlərinin qarşılıqlı münasibət qaydaları və kolxozun idarə heyəti ilə onlann əlaqəsi, məhsul çıxımınm artırılması üzrə əsas təşkilat-texniki tədbirlər planınm tərtibi qaydalarmı və istehsalat vahidlərinə məsariflərin limitinə dair təsərrüfat hesabı tapşırıqlarmm verilməsi metodikasmı işləmişdir. İstehsal vahidlərində daxili təsərrüfat hesabının konkret olaraq tədqiq edilməsinin tam təmin edilməsi məqsədilə A.K.Ələsgərov respublikanm bir sıra aqrar sahədə çalışan alimləri ilə birlikdə "Azərbaycan SSR kolxozlarmda əsas kənd təsərrüfatı işlərinin təxmini normaları, onların qiymətləri, əsas və əlavə əmək haqqı verilməsi qaydaları"nı işləyib təsərrüfatlarda tətbiq etmişlər. (Bu əsər Azərbaycan 45 KP MK-nın kənd təsərrüfatı istehsalına rəhbərlik üzrə bürosunun 1963-cü il fevralın 25-də keçirilmiş iclasmda bəyənilmiş və 1963-cü ildən tətbiq olunması kolxozlara tövsiyə edilmişdir). Müəllifın bu problemə həsr etmiş olduğu "Kolxozlarda təsərrüfat hesabmm tətbiq edilməsi və maddi maraq prinsipinin bəzi məsələləri" adlı digər kitabında isə prob- lemin elmi tərəfləri ətraflı açıqlanmışdır. A.K.Ələsgərovun 60-70-ci illərdə diqqətini cəlb edən məsələlərdən biri də respublikamızda pambıqçılığın iqtisadi səmərəliliyinin yüksəldilməsi idi. Belə ki, "Azərbaycan SSR-də pambığın tədarük qiymətinin yaxşılaşdınlması məsələləri" adlı elmi əsaslandmlmış tövsiyə 1962-ci ildə Azərbaycan KP MK və Nazirlər Sovetinə təqdim edilmişdir. Həmin il Daşkənd şəhərində pambığın dövlət tədarükü qiymətlərinə həsr edilmiş Ümumittifaq müşavirəsində bu məsələ müəllif tərəfmdən yenidən əsaslandınlmış və SSRİ hökuməti tərəfındən nəzərə alınmışdır. 1963-cü ildə ilk dəfə respub- likada nəşr edilmiş "Azərbaycan SSR-in pambıqçılıq təsərrüfatlarmda əmək məhsuldarlığı və onun yüksəldilməsi yolları"na həsr edilmiş kollektiv monoqrafıyada "Canlı və əşyalaşmış əməyə qənaət və əmək məhsuldarlığı" adlı mürəkkəb fəsildə istehsal xərclərinin formalaşmasının anatomiyasını tədqiq edərək, ayn-ayrı maddələr üzrə zəruri proporsiyaları göstərməklə onların səmərəli aşağı salınması yolları və bu prosesin əmək məhsuldarlığınm yüksəldil- məsinə təsiri səviyyəsinin mexanizmi verilmişdir. 1965-ci ildə Azərbaycanda A.Ə.Ələsgərovun iştirakı ilə ilk dəfə müəlliflər kollektivi tərəfmdən "Kolxoz və sovxoz 46 iqtisadçısının məlumat kitabı"nm nəşr edilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb etmişdir. İqtisadi biliyin və qabaqcıl təcrübənin yayılması üçün A.K.Ələsgərov Azərbaycanm görkəmli iqtisadçı alimləri ilə birlikdə bir sıra mühüm əhəmiyyətə malik əsərlər hazırlayıb nəşr etdirmişdir. Bunlann arasmda "İqtisadi bilik sosialist təsərrüfatçılığmda mühüm vasitədir", "Qabaqcıl təcrübə bol və ucuz məhsulun mənbəyidir" və başqalannı göstərmək olar. "Azərbaycan SSR iqtisadiyyatmm çiçəklənməsi" monoqrafıyasında kənd təsərrüfatı bölməsini işləyərək, müəllif ən vacib sahədə baş vermiş müsbət kəmiyyət və keyfıyyət dəyişikliklərinin dinamikasını kompleks təhlil edərək göstərməklə yanaşı, həll edilməsinə çox böyük ehtiyac olan təxirəsalınmaz problemlərə də diqqəti cəlb edir. Həmin illərdə məsələlərin bu formada qoyulmasına rəhbərlik tərəfındən heç də müsbət münasibət bəslənilmədiyi bir şəraitdə A.K.Ələsgərov obyektivliyi ön plana çəkir. Onun elmi rəhbərliyi və bilavasitə iştirakı ilə çap edilmiş "Müasir dövrdə Azərbaycan sovet kəndində ictimai-iqtisadi irəliləmələr" monoqrafıyası respublikada bu problem üzrə ilk əsər idi. Əsərdə şəhərlə kənd arasındakı əkslik və fərqlərin mahiyyəti, onların aradan qaldırılması yolları tədqiq edilmişdir. "Kənd təsərrüfatı istehsalının səmərəli ixtisaslaşdırılması məsələləri", "Azərbaycan SSR-nin Qərb zonasında kənd təsərrüfatının ixtisaslaşdınlması" və 1969-cu ildə nəşr edilmiş "Kənd təsərrüfatının ixtisaslaşması və onun iqtisadi effektivliyi" əsərlərində bu problemin metodoloji, metodik və konkret məsələlərini kompleks işləmişdir. 47 Yüklə 6,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|