Azərbaycan respublikasi səHİYYƏ naziRLİYİ azərbaycan tibb universiteti

 
 
 
32 
ması  ehtimalı  yarandıqda alloplasika üsullarına üstünlük  vermək  zəruridir.  Bud  yır-
tıqlarının  laparoskopik  plastikası  texniki  çətinliklərinə  görə  məqsədəuyğun  deyildir 
[62, 99, 136, 209]. 
Göbək, ağ xətt və əməliyyatdan sonrakı kiçik yırtıqların yerli toxumalarla, orta 
və  böyük  ölçülü  yırtıqların  allo-  və  ya  laparoskopik  plastikası  ön  plana  çıxmalıdır. 
Lakin sonuncu üsullardan hansının daha effektli olması haqqında ədəbiyyat məlumat-
ları kifayət qədər azdır [33, 37, 112, 183, 195]. 
Qasıq yırtıqlarının ön plastikası arxa divarın antomik qazanılmış qüsurlarını (da-
xili dəliyin geniş olmasını, köndələn əzələ və fassiyanın zəifliyini) aradan qaldıra bil-
mir.  Bud  kanalının ifrat gərginlikli plastikası qasıq kanalının xarici  dəliyinin geniş-
lənməsinə, sonradan qasıq yırtığının formalaşmasına,  əməliyyatdan sonrakı yırtıqlar, 
böyük  (giqant)  göbək  və  ağ  xətt  yırtıqları  zamanı  yerli  toxumalar  hesabına  ənənəvi 
plastika qarının ön divarının digər zəif sahələrinin daha da zəifləməsinə və residivlə-
rin inkişafına səbəb olur. Hətta residiv yırtıqlardan sonra təkrar residiv baş verməsi 
hallarına çox rast gəlir: 13,3-15,2%-dən (residiv qasıq yırtıqları); 15,7-34,1% hədlə-
rinə qədər (əməliyyatdan sonrakı residiv yırtıqlar) [119, 189, 210, 217].  
Son 5-10 ilin ədəbiyyat məlumatlarına görə Lichtenstein İ.L., Chouldice üsulları 
ilə  gərginliksiz  plastika  üsulları,  Corbitt  J.D  üsulu  ilə  laparoskopik  hernioplastika 
üsulu, TEP, TAP, PHS sistemi ilə (“Ethicon” firması) laparoskopik plastika üsulları-
nın residivlərinin və ağırlaşmalarının tezliyi xeyli aşağıdır. Lakin cərrahi təcrübə art-
dıqca bu göstəricilər azalmağa  doğru  sürətlə dəyişir.  Belə ki, Lichtenstein üsulu  ilə 
hernioplastikadan  sonra  müəllifin  özünün  residivvermə  göstəricisi  0,1%  [175,  225], 
digər  müəlliflərin  göstəriciləri  isə  0,5%-2%  aralığındadır  [10,  24,  27,  40,  72,  109, 
147, 159, 164]. Тимошин А.Д. и соавт. (2003) çəp yırtıqlara görə qasıq kanalının ön 
divarının  plastikasından  sonra  residivlərin  11,0%,  residiv  yırtıqlardan  sonra  20,0%, 
kiçik  yırtıqlardan  sonra  12,1%,  böyük  yırtıqlardan  sonra  13,6%  (orta  -11,1%);  çəp 
yırtıqlara görə arxa divarın plastikasından sonra 7,5%, düz yırtıqlardan sonra 7,4%, 
residiv  yırtıqlardan  sonra  13,3%,  kiçik  yırtıqlardan  sonra  5,0%,  böyük  yırtıqlardan 
sonra  13,3%  (orta  –  8,3%);  çəp  yırtıqlara  görə  Lichtenstein  üsulu  ilə  plastikadan 

---

 
 
 
33 
sonra  0,7%,  düz  yırtıqlardan  sonra  0,7%,  residiv  yırtıqlardan  sonra  0,7%,  kiçik 
yırtıqlardan  sonra  4,4%  (orta  –  2,0%)  təşkil  etməsini  bildirmişdir.  Böyük  yırtıqlara 
görə  sonuncu  plastika  üsulu  tətbiq  edilməmişdir.  Alınmış  nəticələrə  əsaslanaraq  bu 
müəlliflər  klinik  situasiyadan  asılı  olaraq  əməliyyat  üsulunun  seçilməsi  proqramını 
hazırlamışlar [147]. 
1.
 
Çəp  yırtıqların  başlanğıc  formalarında  (daxili  dəlik  genişlənmədiyi  hadisələr-
də) – qasıq kanalının ön divarının plastikası; 
2.
 
Daxili dəliyin genişlənməsi, arxa divarın saxlanması ilə böyük olmayan çəp qa-
sıq  yırtıqları  və  arxa  divarın  hissəvi  dağılması  ilə  böyük  olmayan  düz  qasıq 
yırtıqları – seçim üsulları: yerli toxumalar hesabına arxa divarın plastikası (Ку-
куджанов, Shouldice) / ehtiyat üsulları: gərginliksiz plastika (Lichtenstein üsu-
lu, PHS sistemi ilə, ikitərəfli yırtıqlarda laparoskopik transabdominal plastika); 
3.
 
Böyük  çəp  və  düz  qasıq  yırtıqlarında  -  seçim  üsulları:  gərginliksiz  plastika 
(Lichtenstein üsulu, PHS sistemi ilə, Nyhus üsulu) / ehtiyat üsulu: ikitərəfli yır-
tıqlarda transabdominal laparoskopik hernioplastika; 
4.
 
Residiv yırtıqlarda - transabdominal laparoskopik plastika, gərginliksiz plastika 
(Lichtenstein və ya Nyhus üsulu). 
1.5. Qarın divarı yırtıqlarının cərrahi müalicəsindən sonra inkişaf etmiş ağırlaş-
maların yayılma səviyyəsi və onların aradan qaldırılması yolları  
Qarın divarının yırtıqlarına görə icra edilmiş plastika əməliyyatlarından sonra 
erkən  dövrdə  əməliyyat  yarasının  irinləməsi,  infiltrasiyası,  eventrasiya,  seromalar, 
hematomalar, liqatura (tor) fistulları, bitişmə xəstəliyi və limforeya kimi yerli ağırlaş-
malar  meydana  çıxır.  Bu  ağırlaşmaların  etiopatogenezində  autoplastika  məqsədi  ilə 
istifadə  edilən  yırtıqətrafı  toxumaların vəziyyəti, plastika üsulu, və  (və  ya)  alloplas-
tika materialının növü, həzm traktının motor-evakuator funksiyasının vəziyyəti, cər-
rahın ixtisas səviyyəsi (əməliyyat texnikası) və bir sıra digər amillər durur. Plastika 
zamanı təbəqələrarası boşluqların saxlanması, həmin boşluqlarda qan və toxuma ma-
yesinin toplanması,  əməliyyat zonasında “mürgüləmiş” infeksiya ocağının mövcud-

---

 
 
 
34 
luğu, cərrahi əməliyyatın metodikası və gedişinə təsir edən qeyri-adekvat əməliyyat 
kəsiyi,  toxumalarla  “rəftar”ın,  o  cümlədən  toxumaların  mobilizasiyasının  səviyyəsi, 
əməliyyatın  müddəti,  aseptika  və  antiseptika  qaydalarına  riayət,  o  cümlədən  xəstə-
xanadaxili infeksiyanın yayılması səviyyəsi erkən postinfeksion ağırlaşmaların inki-
şafının mühüm səbəblərindəndir [85, 94, 156, 171, 176, 178, 185].  
Ədəbiyyat məlumatlarına görə qarının ventral yırtıqlarının plastikasından sonra 
irinli-infeksion ağırlaşmalar 15-50%, birincili yırtıqlara görə plastika əməliyyatların-
dan sonra 10,2-43,7% hadisələrdə baş verir. Yırtıqların residivlərinin inkişafında bu 
ağırlaşmaların  payı  50-70%  hüdudlarındadır  [38,  45,  91,  111,  147,  164,  171,  190]. 
“Mürgüləmiş” infeksiyanın manifestasiyası yaranın irinləməsi və residiv əmələ gəl-
məsi ehtimalını 2,5-3 dəfə artırır [92, 170].  
Alloplastik  əməliyyatlardan  sonra    inkişaf  etmiş  seromalar  və  hematomalar 
49,7-70,9% hallarda residivlərin əmələ gəlməsinə səbəb olur [24, 45, 83, 190, 203]. 
Qarın divarının ventral yırtıqlarına görə plastika əməliyyatlarından sonra iltiha-
bi-infeksion ağırlaşmalarının profilaktikası üçün çoxsaylı müalicə üsulları və tədbir-
ləri işlənilmişdir [78, 111, 147, 164]. Bir sıra müəlliflər plastika sahəsinə geniş təsir 
spektrli  antibiotiklərin  yeridilməsini  [40,  92],  digərləri  antibiotiklərin  tikiş  xətti  bo-
yunca səpilməsini [57, 61, 139,  170] təklif etmişlər. Bəzi tədqiqatçılar tikiş material-
larının, sintetik torların antibiotik məhlullarında öncədən doydurulmasını (hopdurul-
masını) məqsədəuyğun sayırlar [79, 145. 204]. Tədqiqatçıların böyük əksəriyyəti ge-
niş təsir spektrinə malik antibiotiklərin həm cərrahi əməliyyatdan əvvəl, həm də son-
ra istifadəsinə xüsusi diqqət yetirirlər [117, 170, 174].  
Yerli  irinli-iltihabi  ağırlaşmaların  inkişaf  tezliyinin  azaldılması  üçün  cərrahi 
əməliyyat  texnikasının  təkmilləşdirilməsini,  əməliyyatın  az  travmatikliyini  təmin 
edən  tədbirlərin,  cərrahi  fəndlərin  icrasının  mühümlüyünü  göstərən  müəlliflər  xeyli 
çoxdur. Bu müəlliflərə görə toxumaların küt üsulla mobilizasiyasından mümkün qə-
dər imtina etməli, təbəqələrin separasiyası, keyfiyyətli hemostazı elektrokoaqulyasi-
ya və ya lazer koaqulyasiyası altında iti üsulla həyata keçirilməlidir. Toxumaların if-
rat koaqulyasiyası, yanığı, onlarla kobud “rəftar” mümkün qədər istisna olunmalıdır 

---