Azərbaycan respublikasi təhsil nazirliyi azərbaycan döVLƏt iqtisad universiteti fakultə : «Əmtəəşünaslıq»
Yüklə 337,24 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sink belili
- Şüşə qırıntıları
- Köməkçi materiallar
- Tutqunluq verənlər
- Rəngsizləşdiricilər
- Oksidləşdiricilər və bərpaedicilər
- Xammalın emalı və şixtanın hazırlanması
12
maqnezium oksidləri ayrılır. Maqnezium oksidi şüşənin termiki genişlənməsini və kristallaşmasını azaldır, həmçinin özlülüyünü, möhkəmliyini və kimyəvi davamlılığını artırır.
prosesində tam şüşəyə keçirirlər. Tərkibində sink oksidi olan məmulatlar işıq şüasını sındırır, yüksək parlaqlığı ilə fərqlənir. Sink oksidi laboratoriya, texniki və bəzi başqa xüsusi növ şüşə istehsalında geniş tətbiq edilir. Surik yüksək sıxlıqlı, xarakter parlaqlı və işıqda bərq vuran qiymətli büllur məmulatına və optik şüşə istehsalına işlədilir. Surik 880 0 C temperaturda parçalanaraq atom halında oksigen ayrılır ki, şüşə kütləsinin şəffaflaşmasını asanlaşdırır. Tərkibində qurğuşun suriki olan məmulatlar asan cilalanır, pardaqlanır və s. Onlar işıq şüasını asan sındırır, kimyəvi davamlılığı aşağıdır, rentgen şüalarını udur. Şüşə qırıntıları şüşə kütləsinin bişməsini sürətləndirir, o, şixtanın tərkibinə 15-30%-ə qədər əlavə edilir. Şüşə qırıntısının kimyəvi tərkibi əsas şixtanın tərkibinə uyğun olmalıdır. Müxtəlif tərkibli qatışıq şüşə qırıntısından istifadə edilmir, belə ki, bu şüşə kütləsinin bişmə prosesinin rejimini və məmulatın formaya salınmasını dəyişə bilər.
verənlər, şüşənin rəngini alanlar, şəffaflıq verənlər, oksidləşdiricilər, bərpaedicilər və şüşə kütləsinin bişməsini sürətləndirənlər daxildir.
Şüşə kütləsinin bişmə prosesində boyaqlar ya həll olur, ya kremzyonla birlikdə boyanmış silikat əmələ gətirir, ya da kalloid-dispers hissəcikləri halında qalaraq şüşənin bu və ya digər işıq şüalarını seçib udmasını təmin edir. Az miqdarda ən aşağı dərəcədə oksidləşmiş kobalt şüşəyə göy rəng, çox miqdarda qırmızı çalarlı bənövşəyi-göy rəng verir. 13
Şüşəyə kobalt və manqan peroksid birləşməsini daxil etdikdə al qırmızı, bənövşəyi və qara rəngli şüşə alınır. Manqan peroksidi natrium-kalsium şüşəsini qırmızımtıl bənövşəyi rəngə, dəmirlə birlikdə narıncı və qırmızımtıl qəhvəyi rəngə boyayır. Manqan peroksidi və xrompik əlavə etməklə qara şüşə alınır. Manqan oksidi şüşəyə bənövşəyi rəng verir və s. Ən ağır dərəcədə oksidləşmiş nikel kalium-kalsium şüşəsini qırmızımtıl- bənövşəyi rəngə, natrium-kalsium şüşəsini qəhvəyi çalarlı bənövşəyi rəngə boyayır. Mis oksidi şüşəyə mavi, yaxud yaşıl, xrom oksidi yaşıl rəng verir. Şüşə kütləsinin tərkibində kalium sulfid, dəmir sulfid, uran oksidi daxil etməklə sarı rəng alına bilər. Müxtəlif boyaqların kombinələşdirilməsində müxtəlif rəng və çalarlıqlı şüşə alınır. Sarı və qırmızı boyaqları qarışdırmaqla narıncı və qəhvəyi rəngli şüşə alınır.
turqunlaşdırmaq və yüksək işıq səpələmə qabiliyyəti verən maddələrə deyilir. Elə maddə tutqunluq verən kimi tətbiq edilir ki, bu şüşənin əriməsi prosesində ya həll olur, ya da həll olmur, şüşə soyuduqda ərintidən xırda kristallar halında ayrılır. Onların işıq sındırma əmsalı şixtanın başqa komponentlərinə nisbətən kəskin fərqlənir. Tutqun şüşə almaq üçün fosfor turşusu kalsium duzu, sümük unu, kriolit, qalay oksidi, talk və s. tətbiq edilir. Tutqun şüşə az işıq buraxma əmsalına malikdir: süd şüşədə 0,5; opalda 0,6-dan az olmamalıdır. Rəngsizləşdiricilər dəmir oksidinin və ya digər qarışıqların şüşəyə verdiyi lazımsız rəngi və ya çalarları kənar etmək, yaxıd zəifləşdirmək üçündür. Şəffaflaşdırıcılar. Bunu tətbiq etməkdə məqsəd şüşə kütləsinin tərkibindən müxtəlif qaz və
hava qabarcıqlarını çıxarmaqdan, həmçinin dəmiri oksidləşdirməkdən ibarətdir. Şəffaflaşdırıcılara arsen üç oksid, selitr, natrium sulfat, ammonium duzları, bəzən rütubətli ağac və başqa buxara və qaza oxşar maddələr daxildir. Şəffaflığı keyfiyyətcə yüksəltmək üçün şüşənin ərimə hərarəti 14
artırılır, bu zaman xırda qabarcıqlar birləşərək iri qabarcıq halında şüşə kütləsinin səthinə çıxır. Oksidləşdiricilər və bərpaedicilər şüşə kütləsinin alınmasına şərait yaratmaq və saxlamaq üçün işlədilir. Ən çox natrium və kalium selitrləri, arsen üs oksid tətbiq edilir. Kalium selitri yüksək temperaturda parçalanaraq oksidləşdirici kimi çox effekt verir. Bərpaedicilərə koks və ya ağac kömürü halında tətbiq edilən karbon, yaxud qalay iki xlorid və s. aiddir. Şüşə kütləsinin bişmə temperaturunu sürətləndirmək və azaltmaq üçün şitanın tərkibinə ftorlu kalsium, həmçinin bor anhidridini, kalium nitrat və nitrium, alüminium oksidləri daxil edilir. Buraya xam materialın hazırlanması, şüşə kütləsinin bişirilməsi və məmulatın formaya salınması da daxildir. Xammalın emalı və şixtanın hazırlanması. Keyfiyyətli şüşə kütləsi və hazır məmulatlar almaq üçün xammal materialların ilkin emalı həyata keçirilir. Əsas maddənin tərkibindən və növündən asılı olaraq ilkin emalı təmizlənmə, qurutma, xırdalama və s. kimi əməliyyatlar aid edilir. Qum təmizlənir, daha doğrusu müxtəlif çirkdən və dəmir oksidləri qatışığından azad edilir. Qum diqqətlə təmizləndikdən sonra, gil qatışıqlarından azad edilmək üçün yuyulur və qurudulur. Əsas materiallar (əhəng, tabaşir dolomit) xırdalanır və yuyulur. Rənglədicilərin, şəffaflıq verən və başqa köməkçi materialların bərabər paylanması üçün onlar daha narın üyüdülür və ələkdən ələnir. Şüşə qırıntıları kimyəvi tərkibinə və kəsəklərinin böyüklüyünə görə sortlaşdırılır. Çirkdən təmizləmək üçün su ilə yuyulur, xırdalanır, elektromaqnitdən keçirilir. Hazırlanmış xam materiallar üyüdülür, müəyyən resept üzrə avtomat tərəzilərdə çəkilir və eynicinsli tozaoxşar kütlə alınana qədər diqqətlə qarışdırılır. Bu, şixta adlanır. Yüklə 337,24 Kb. Dostları ilə paylaş:
|