Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 3. Dünyanın mühüm daş kömür hövzələri
- Hövzələr Ölkələr Cəmi ehtiyat (mlrd ton)
100 Ölkəmizin qərb bölgələrində isə əsasən filiz ehti- yatları üstünlük təşkil edir. Qafqaz regionunda ən mü- hüm Daşkəsən dəmir filizi yatağı, ehtiyatlarına görə dünyada Çindən sonra 2-ci yeri tutan Zəylik alunit yata- ğı, Gədəbəyin mis ehtiyatları, Naxçıvan, Balakən, Ağ- dərə, Gədəbəy qızıl yataqları və digər əlvan metallar respublikada həm qara, həm də əlvan metallurgiyanı in- kişaf etdirməyə imkan vermişdir. Bir çox rayonlarımızda geniş yayılan müxtəlif növ qeyri-filizlərdən əhəng daşı, gips, çınqıl, mərmər, tra- vertin, gil, qum və s. qeyd edilə bilər. Sənayenin inkişafı ilə məhsuldar qüvvələrin inki- şafında təbii ehtiyatlar və yerin təkindəki faydalı qazın- tılar daha böyük rola malikdir. Yerin təkində və bəzən də yerin üst qatında güclü yanacaq ehtiyatı – kömür, neft, qaz, uran filizi, müxtəlif mineral filizləri, inşaat materialları istehsalı üçün xammal mövcuddur. Bütün bunlar bərk, maye və qaz şəklindədir. Bu ehtiyatlar iqti- sadi inkişafın ən zəruri şərti hesab edilir. Bununla yana- şı elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətləri nəticəsində bir çox süni, kimyəvi, texniki yeniliklər bu mineral ehtiyat- ların əvəzlənməsinə zəmin yaradır. Son onilliklərdə bu sahədə Yaponiya, Cənubi Koreya, Sinqapur bir çox nai- liyyətlər əldə etmişdir. Bütün bu ehtiyatların hesablanmasında müxtəlif metodlardan istifadə edilir: bu metodlar kəşf edilmiş, proqnozlaşdırılmış ehtiyatlar və s. hesab edilir. 101 Cədvəl 2. s/n Regionlar, ölkələr Neft Qaz Kömür Elektrik enerjisi Eht. Mlrd. ton Hasi- lat mln. ton Eht. mlrd.m 3 Hasi- lat mlrd. m 3 Eht.mlrd. ton Hasi- lat mln. ton əldə edilmiş mlrd. kvt-saat 1. Dünya üzrə 150 (550) 3600 150 (400) 2400 1100 (15000) 6200 18400 2. MDB ölkələri 9,0 400 57 900 - 420 - Rusiya 27,0 486 48 656 - 315 1,0 Qazaxıstan 14 61 5 12 80 85 52 Azərbaycan 8,7 51 12 16,0 - - 18,7 Türkmənistan 12 10 23 60 - - 10,1 Özbəkistan - 7,6 - 57 3 45 3. Xarici Avropa 2,8 325 9 274 - - - Böyük Britaniya 0,7 85 0,6 80 - 20 350 Norveç 1,4 162 2,3 58 - - 122 Çin 3,2 182 2,0 30 2,0 2,3 mlrd 1,4 Cənub-Şərqi Asiya 2,5 140 9 246 - - - Cənubi Asiya Indoneziya 1,2 45 2,5 64 - 61 - Hindistan 0,6 35 - 20 140 315 450 4. Cənub-Qərbi Asiya 100 810 34 100 - - - Səudiyyə Ərəbistanı 46 400 6 70 - - - İran 15,0 205 21 111 - - - BƏƏ 16,2 127 6 46 - - - İraq 17 55 3,1 - - - - Küveyt 16 100 - - - - - 5. Afrika 8 300 8,5 101 - - - Bəzi ehtiyatlar haqqında məlumat vermək daha məqsədəuyğundur. Geoloji proqnoza görə mineral ya- nacağın həcmi 12,5 trln. ton təşkil edir. Bu min ilə ki- fayət edə bilər. Bu ehtiyatlar kömür (60%), neft və 102 qaz (27%) və eləcə də yanar şist və torfdan ibarətdir. Yanacaq-enerji ehtiyatlarında kömürün xüsusi çəkisi da- ha artıqdır. Dünya miqyasında daş kömürün və boz kö- mürün ehtiyatı 15-30 trln. ton təşkil edir. Bunun 9,4 trln tonu daş kömür, 5,4 trln tonu boz kömür ehtiyatıdır. Kömür ehtiyatı kəşfiyyatı 75 ölkədə aparılmışdır. Bun- lardan ən çox kömür olan ölkə ABŞ (445 mlrd. ton), Çin (272 mlrd. ton), Rusiya (200 mlrd. ton), CAR (130 mlrd. ton), Almaniya (100 mlrd. ton), Avstraliya (90 mlrd. ton), Böyük Britaniya (50 mlrd. ton), Kanada (50 mlrd. ton), Hindistan (29 mlrd. ton) və Polşadır (25 mlrd. ton). Cədvəl 3. Dünyanın mühüm daş kömür hövzələri Hazırda dünyada ildə 4,5 mlrd ton kömür çıxarılır. Dünya miqyasında neft ehtiyatı 90-cı illərdə 270-350 mlrd. ton (proqnoza görə isə 800 mlrd. ton) qiymətləndirilir. Ən çox neft ehtiyatları Səudiyyə Ərə- bistanı – 25,4 %, İraq – 11 %, BƏƏ – 9,4 %, Küveyt – Hövzələr Ölkələr Cəmi ehtiyat (mlrd ton) Tunqus Rusiya 2299 Lena Rusiya 1647 Kanski-Açinski Rusiya 638 Kuznetsk Rusiya 637 Rur Almaniya 287 Appalaç ABŞ 284 Peçora Rusiya 265 Donetsk Ukrayna 141 Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|