Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti İslam İbrahimov

 
 

---

106
Cədvəl 4. 
Dünyanın yanacaq sənayesi 
 
Mineral ehtiyatlar 
Sahənin 
adı 
Coğrafi bölgüsü 
Əsas hasilat əraziləri 
Neft
Ümumi ehtiyatların 4/5-dən 
çoxu və hasilatın ½-i inkişaf 
etmiş ölkələrin payına dü-
şür. 
Fars körfəzi, Qərbi Sibir, 
Meksika körfəzi, Karib 
hövzəsi. 
Qaz 
Başlıca olaraq inkişaf etmiş 
ölkələrdə cəmləşib və inki-
şaf etməkdə olan ölkələrdə 
də hasilat artır. 
Qərbi Sibir, Şimali Afrika, 
Şimali Amerika, Şimal də-
niz hövzəsi 
Kömür 
Ehtiyatların və hasilatın bö-
yük hissəsi inkişaf etmiş öl-
kələrdədir. 
Şərqi Sibir, Çin, Hindistan, 
Şimal-Şərqi ABŞ, Qərbi 
Avropa 
 
 
Dünyanın elektroenergetikası 
 
Elektrik enerjisinin aparıcı 
istehsalçıları 
Hər nəfərə daha çox elektrik 
enerjisinin istehsalı 
ABŞ, Rusiya, Yaponiya, Çin, Al-
maniya, Fransa, Kanada 
Norveç, Kanada, İsveç, ABŞ, 
Finlandiya, Fransa 
Elektrik enerjisinin istehsalının strukturu 
Çox hissəsi İES-lə 
Çox hissəsi 
SES-lə 
Çox hissəsi AES-lə 
Niderland (97%) 
Polşa, 
CAR, 
Çin, 
Meksika 
Norveç (99%) 
Braziliya 
Kanada 
Efiopiya 
Kolumbiya
Fransa (72%), 
Belçika, 
Cənubi Koreya, 
İsveç, 
İsveçrə 
Uran 
yer təkində çox geniş yayılıb. Amma məsələ 
ondadır ki, iqtisadi cəhətdən tərkibində ən azı 0,1% fay-
dalı komponent olan yataqların mənimsənilməsi faydalı-
dır. Bu zaman 1kq uran konsentratının alınması 80 dol-
lardan da aşağı başa gəlir. Atom enerjisi üzrə beynəl-

---

107
xalq agentliyin məlumatına görə, ötən əsrin 90-cı illərin-
də bu qiymətə çıxarılması mümkün olan aşkar edilmiş 
(təsdiq olunmuş) uran ehtiyatı 2,3 milyon ton qiymət-
ləndirilib. Onlar dünyanın 44 ölkəsinin 600-dək yatağın-
da toplanıb. Avstraliya aşkar edilmiş uran ehtiyatlarına 
görə dünyada birinci yeri tutur. İkinci yerdə kiçik fərqlə 
Qazaxıstan gəlir. Üçüncü yer Kanadaya məxsusdur. Bu 
üç ölkənin payına dünyanın uran ehtiyatlarının 45% dü-
şür. Onlardan əlavə aşkar edilmiş uran ehtiyatlarına görə
birinci onluğa aşağıdakı ölkələr də daxildir. (azalmaya 
doğru) Cənubi Afrika Respublikası, Braziliya, Namibi-
ya, ABŞ, Niger, Rusiya və Özbəkistan. Keçid iqtisadiy-
yatlı ölkələrdən Rusiya, Çin, Qazaxıstan və Ukrayna 
mineral yanacaq və xammalla daha zəngindirlər. Azər-
baycanda çoxlu sayda mineral sular mövcuddur: Naxçı-
vanda – Sirab, Badamlı, Darıdağ, Vayxır; Kəlbəcərdə - 
İstisu; Şuşada – Turşsu və Şirlan; Dəvəçidə - Qalaaltı və 
s. Respublikada zəngin aqroiqlim ehtiyatları var ki, dü-
zən ərazilərdə ildə 2 dəfə məhsul yığmağa, pambıq, zey-
tun, çay, sitrus meyvələri kimi istiyə tələbkar bitkilər 
yetişdirməyə imkan verir. Abşeronda, Kür-Araz, Samur-
Dəvəçi, Lənkəran ovalıqlarında, Qanıx-Əyriçay çökəkli-
yində fəal temperaturların 4000
0
C-dən yüksək olması 
bitkiçiliyin inkişafına müsbət təsir göstərir. Əlverişli 
torpaq-iqlim şəraitində kənd təsərrüfat məhsullarının 
keyfiyyəti artır, meyvələrdə şəkərin səviyyəsi qalxır.
Mineral sərvətlərin istifadəsi və mühafizəsi iqtisa-
di inkişafın əsas şərti olmaqla müvafiq qanunlarla tən-
zimlənir. 

---

108