Azərbaycan respublikasi təhsil nazirliyi sumqayit döVLƏt universiteti

Avtandil Ağbaba 

35 

v

ə  ölümü kimi miflərdə  qədim  yunanların  ibtidai  görüşləri təsvir 

olunur. 

Yunanların mifoloji sistemində Homer mifologiyası xüsusi yer 

tutur. Mü

əllifliyi müəyyən mübahisələr doğursa da, onun “İliada” və 

“Odissey” 

əsərlərində dünyanın yaranması haqqında müxtəlif məlu-

matlar mövcuddur. Homerin 

əsərlərində kainatın ilkin vəziyyəti Oke-

an allahı və onun arvadı Tefida obrazlarında əks olunmuşdur. Home-

r

ə görə Okean ən qədim allah, yeraltı və səma arasında yerləşən yer 

h

ərəkətsiz dairəvi müstəvidir. Homerin eposunda Okean həm də təbi-

ət hadisəsidir. Onun təsvir etdiyi Olimp allahları antropomorf səciy-

y

ə daşıyır. “Odissey”dəki allahlar “İliada” eposundakı allahlara nis-

b

ətən həm azdır, həm də mücərrəd xarakterə malikdirlər. 

Ümumiyy

ətlə, Homerin əsərlərində allah, insan və təbiət qüv-

v

ələri daim bir-biri ilə vuruşur. Politeist mifoloji sistem kimi Homer 

mi

fologiyası yunanların, eləcə də dünyanın bir sıra xalqlarının mifik 

ba

xışlarının, fəlsəfi görüşlərinin, ədəbiyyat və mədəniyyətinin inkişa-

fına müsbət təsir göstərmişdir. 

Q

ədim Alman-Skandinav mifologiyası və etiqadları haqqın-

da bir sıra mənbələr mövcuddur. Roma tarixçisi Tatsitin (b.e I əsr) 

əsərinin “Almaniya”  bölməsində, qotların tarixinə dair İordanın (b.e 

VI 

əsr)  əsərində,  Pavel  Diakonun  “Lanqobardların  tarixi”  əsərində 

(VIII 

əsr), Möhtərəm Bedin (VIII əsr) “Anql xalqlarının kilsə tarixi” 

v

ə s. əsərlərdə Alman-Skandinav mifologiyası haqqında məlumatlar 

mövcuddur. Bunlardan 

əlavə  “Böyük Edda”, “Kiçik Edda”, “Nibe-

lunq

lar haqqında nəğmə” və s. əsərlər yalnız Skandinav xalqlarının 

deyil, ümumiyy

ətlə,  alman dilində danışan bütün xalqların qiymətli 

tarixi-m

ədəni irsi kimi tanınır. 

A.Xos

ler, M.İ.Steblin, A.Y.Qureviç və başqa görkəmli alimlər 

Alman-

Skandinav mifologiyasının tarınımış tədqiqatçılarıdır. 

Alman-

Skandinav mifologiyasının allahlar panteonunda baş və 

köm

əkçi, xeyri və şəri təmsil edən allahlar olmuşdur. Onların arasın-

da on iki as allah v

ə onlarla eyni qüdrətə malik olan arvadları xüsusi-

l

ə seçilir. Onların ən qüdrətlisi Odindir. Skandinav miflərində Odin-

dün

yanın başçısı, qədim qəbilə-tayfa hakiminin başlıca xüsusiyyətlə-

rini özünd

ə birləşdirən kralları təmsil edir. Odin arvadı Friqq ilə in-

san

ların taleyini həll  edir. Skandinav  mifologiyasında  ali,  baş  allah 

Odin  alman  allahı  Bodenlə  (Botanla)  uyğunluq  təşkil  edir.  Botan 

---

Mifologiya 

36 

sehrbaz qüvv

ələrin funksiyasını yerinə yetirir. Bir çox alman tayfala-

rı ona etiqad etmişlər. 

Od

inin  baş  səma  allahına  çevrilməsi həm hərbi  ittifaqların 

möhk

əmləndirilməsi (allah hərbi hami rolunda), həm də axirət dün-

ya

sı haqqında təsəvvürlərin dağılması, cəsur qəhrəmanlar üçün səma-

da ölül

ər səltənətinin  yaradılması  təsəvvürləri ilə  bağlıdır.  Alman-

Skan

dinav mifologiyasında baş allah Odin // Vodan çoxsaylı ad və 

l

əqəblərlə (Alfyodr-“hamının atası”, Xar- “yüksək”, Xeryan- “döyüş-

çü, İqq-“qorxunc” və s.) tanınmışdır. 

Q

ədim Alman-Skandinav mifoloji sistemində Asqard allahla-

rın  məskəni kimi verilir. Odindən sonra allahlar  panteonunda Tor 

ikinci yerd

ə durur. O, məhsuldarlıq, tufan, şimşək allahı kimi məş-

hur

dur.  As  allahları  içərisində  Tyur, Braqi, Xed, Loki, Vali və  s. 

müxt

əlif funksiyalar daşıyırlar. 

Skandinav allahlar panteonunda ilah

ələr də  xüsusi yer tutur. 

Baş ilahə Friqq ilə birlikdə onların sayı on dörddür. Saqa, Geeyon, 

Eyr, Bar, Lovn, Syun, Xlin v

ə s. bu panteona daxildir. Bu adlar ayrı-

ayrı  anlamı  ifadə  edir. Məsələn: Bar-  “and”, Syun-“təkzib edən”, 

Lovn-“icaz

ə” və s. 

Alman-Skandinav m

ifoloji görüşlərində qəhrəmanlar haqqında 

mifik m

ətnlər də geniş yayılmışdır. Bu mifologiyanın əsas cəhətlə-

rind

ən biri allahların da ölməsi hadisəsidir. Mifik qəhrəman Siqurd-

Ziqfrid obrazı mifoloji və nağıl motivlərini özündə birləşdirir. “Nibe-

lunq

lar haqqında nəğmə”də Siqurda aıd çoxlu mifoloji motivlər möv-

cuddur.  Alman-

Skandinav mifologiyasında Xaddinq, Starkad və di-

g

ər qəhrəmanların da özünəməxsus yeri vardır. 

Alman-

Skandinav  xalqlarının  qəhrəmanlıq  eposunda  hun 

(türk) hökmdarı Atilla obrazı mühüm yer tutur. V əsrdən Avropada 

geniş yayılan qəhrəmanlıq nəğmələrində Atilla əsas qəhrəmanlardan 

biridir.  “Tanrının  qırmancı”  ləqəbli  Atilla  haqqında Alman-Skandi-

nav eposunda başlıca olaraq iki sujet geniş yayılmışdır: 1) Hunların 

Atil

lanın  sərkərdəliyi ilə  Reyn  çayı  yaxınlığında  Birqund  krallığını 

darmadağın etməsi; 2) Atillanın ölümü. Hər iki gerçək hadisə eposda 

birt

ərəfli və tanınmaz şəkildə öz əksini tapsa da, Alman-Skandinav 

xalqları,  macarlar  Atilla  haqqında  əsrlər boyu nəğmələr, saqalar, 

das

tanlar yaratmışlar. 

Slavyan xalqlarının mifoloji mətnləri dövrümüzə gəlib çıx-

ma

mışdır. Ona görə də Slavyanların mifologiyasının əsas mənbələri-

---