Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ

 

 

41 

 

X  sinif  üçün  «Azərbaycan  tarixi»  dərsliyi  1979-cü  ildə  çapdan  çıxdı 

(müəllifləri E.İ.Məmmədov, K.N.Rəhimov, redaktoru prof. İ.B.Berxindir). 

Orta  məktələrdə  tarixin  təhsilinin  inkişafı  prosesinin  öyrənilməsini  bu 

inkişafın altı mərhələdən ibarət olduğunu göstərdi. Həmin mərhələləri aşağıdakı 

şəkildə ümumiləşdirdik: 

1. Oktyabr çevrilişinə qədərki mərhələ 

2. 1920-1934-cü illərdə Azərbaycan SSR orta məktəblərində tarix təhsili 

3. 1934-1959-cü illərdə məktəb tarix təhsili sahəsində qazanılmış uğurlar 

4.  1959-1965-ci  illərdə  məktəb  tarix  təhsili  sahəsindəki  dəyişikliklər. 

Azərbaycan tarixinin tədrisi məsələləri. 

5.  1965-1984-cü  illərdə  məktəb  tarix  təhsilinin  təkmilləşdirilməsi 

istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər. 

6.  1984-1991-ci  illərdə  məktəb  tarix  təhsilinin  təkmilləşdirilməsi 

istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər. 

7. 1991-1999-cu ildə olan dövr – proqram və dərsliklərin müstəqilliyimizin 

və  dövlətçiliyimizin  möhkəmləndirilməsi  istiqamətində  təkmilləşdirilməsi  və 

yeniləşdirilməsi. 

8.  1999-cu  ildə  prezident  H.Əliyevin  verdiyi  fərmanı  ilə  «Azərbaycan 

Respublikasının  təhsil  sahəsində  İslahat  Proqramı»nın  təsdiqindən  bu 

günlərədək  həyata  keçirilən  tədbirlər.  Bu  mərhələyə  orta  ümumtəhsil 

məktəblərində tarix təhsilinin müasir sistemi daxildir. 

§ 2. Tam orta təhsildə tarixin təlimi metodikası elminin inkiĢafı 

XX əsrin ikinci yarısında keçmiş İttifaqda tarixin tədrisi metodikası elminin 

sürətli  inkişaf  mərhələsi  hesab  olunur.  Bu  məsələlər  Moskvada,  Leninqrada, 

Pribaltika Respublikalarında yetərincə inkişaf etmişdi. Tarixin tədris metodikası 

elmində tanınmış alimlərin sırasına A.A.Strajev, L.P.Buşşik, N.V.Andrevskaya, 

M.A.Zinovyev,  N.V.Andrevskaya,  V.N.Bernadski,  J.V.Qittis,  Y.V.Agibalova, 

A.P.Averyanov,  L.N.Boqolyubov,  A.A.Vagin,  M.S.Vasilyeva.  P.V.Qora, 

N.Q.Dayri,  A.V.Drujkova,  S.A.Ejova,  N.J.Zaporojes,  V.Q.Katsova,  A.T.Kin-

kulkin, 

A.Q.Koloskov, 

N.V.Korovkin, 

P.S.Leybenqrub, 

J.Y.Lerner, 

---

 

 

42 

 

J.M.Lebedeva, 

V.A.Orlov, 

O.E.Lebedev, 

J.P.Raxmanova, 

A.F.Rodina, 

N.A.Sıpeyşikova,  T.S.Şabalina,  N.N.Lısenko,  M.S.Rıvkina,  N.M.Oemeeva, 

A.J.Aleksandrov,  F.B.Qorelik,  Q.M.Donskoy,  V.O.Punskiy,  A.A.Yanko-

Triniskaya  və  başqaları  daxildir.  1980-ci  ilin  axırlarına  qədər  keçmiş  İttifaqda 

tarixin  tədrisi  metodikası  ixtisası  üzrə  234  nəfər  pedaqoji  elmlər  namizədi,  4 

nəfər  pedaqoji  elmlər  doktoru  elmi  dərəcəsi  almışdır.  Bu  dövrdə  tarixin  tədrisi 

metodikası elmi müttəfiq respublikalarda da inkişaf edirdi. 

Azərbaycan  Respublikasında  tarixin  tədrisi  metodikası  ixtisası  (13.00.02  - 

indeksi)  üzrə  namizədlik  və  doktorluq  dissertasiyası  müdafiə  etmiş  tarixçi-

metodistlər haqqında məlumatları aşağıdakı cədvəldə ümumiləşdirmişik. 

sıra  Müəllifin soyadı, 

adı və atasının adı 

Dissertasiya işinin 

mövzusu 

Müdafiə 

etdiyi il 

Elmi rəhbər 

1 

Mehdiyev  Əlmirzə 

M. 

Tarix 

dərslərində 

bədii  ədəbiyyatdan 

istifadə 

1954-cü il 

 

2 

Məmmədbəyli 

Şamil Ç. 

SSRİ 

tarixi 

kursunda 

Azərbaycan 

tarixinin  –  tədrisi 

metodikası 

məsələləri 

1963-cü il 

 

3 

Paşayev Novruz Ə.  Azərbaycan 

SSR 

məktəblərinin 

IV 

siniflərdə 

SSRİ 

tarixinin  tədrisində 

ölkəşünaslıq 

materiallarından 

istifadə 

edilməsi 

metodikasına dair 

1966-cı il 

 

4 

Korenberq M.Ş. 

Orta  əsrlər  tarixinin 

öyrənilməsində 

tarixin 

materialitcəsinə 

anlayışının 

formalaşması 

1967 

 

5 

Zahidov Əsgər S. 

SSRİ 

tarixi 

kursunda 

Azərbaycan 

tarixi 

materialları 

üzrə 

1968 

 

---

 

 

43 

 

mədəniyyət 

məsələlərinin 

öyrədilməsi 

6 

Ağayev İdris A. 

SSRİ 

tarixi 

dərslərində 

xalq 

kütlələrinin  rolunun 

işıqlandırılması 

1968 

 

7 

Quliyev 

Məzahir 

Ə. 

SSRİ 

tarixi 

kursunda 

Azərbaycan 

tarixinin 

öyrənilməsi 

prosesində 

şagirdlərin 

elmi 

ateizm tərbiyəsi 

1970 

 

8 

Aslanov Qafil M. 

SSRİ 

tarixi 

kursunda  tarix  üzrə 

sinifdənxaric 

işlər 

(Azərbaycan SSR-in 

məktəblərində 

Azərbaycan 

tarixi 

materiallarının 

öyrədilməsi) 

1980 

Ş.Məmmədbəyli 

9 

Əmirov 

Mübariz 

M. 

Hüquqi 

biliklərin 

verilməsi prosesində 

şagirdlərin  müstəqil 

işlərinin 

səmərəli 

təşkili  (Azərbaycan 

SSR-in  ümumtəhsil 

məktəblərinin  VIII 

sinifində  humanitar 

fənlərin  materialları 

əsasında) 

1985 

M.Ələsgərov, 

Ə.Ağayev 

10 

İskəndərov  Tahir 

F. 

Azərbaycan 

SSR 

ümumtəhsil 

məktəblərində 

ictimai  fənlər  üzrə 

təhsilin 

inkişafı 

(1921-1941-ci illər) 

1989 

A.Ş.Şahmirov, 

J.N.İsayev 

11 

Mirzəyev 

Cəfərqulu H. 

Orta  məktəbin  VIII-

XI 

siniflərində 

humanitar  fənlərin 

öyrənilməsi  zamanı 

şagirdlərdə  mənəvi 

1992 

 

---