Azərbaycan tarixində yüzlərcə parlaq şəxsiyyət olmuşdur

347 
 
təxəllüsünü götürdü). Azərbaycan xalqının azadlıq hərəkatında böyük rol oynayan, 
onun  müxtəlif  formalarını  (iqtisadi  tətillər,  mitinq  hərəkatı,  meydan  hərəkatı, 
informasiya  blokadasının  yarılması  istiqamətində  fəaliyyət)  uzlaşdırmağa  çalışan 
Ə.Elçibəy, bununla belə, kadr siyasətində səhvlərə yol vermişdir; AXC-də bir neçə 
qrup  əmələ  gəlmiş,  daxili  parçalanma  getmiş,  təşkilatda  təsadüfi,  öz  şəxsi 
məqsədlərini  həyata  keçirməyə  çalışan  siyasətbazlar  rəhbər  mövqelər  tutmuşlar. 
Nəticədə  informasiya  blokadası  yarılmamış,  sovet  cəza  orqanlarının  törətdiyi 
təxribatların qarşısı alınmamışdır. 
Sovet  ordu  hissələrinin  köməyi  və  hərtərəfli  dəstəyi  ilə  genişmiqyaslı 
hərbi  əməliyyatlara  başlayan  ermənilər  Qərbi  Azərbaycandan  yüz  minlərlə 
soydaşımızı  qovmuş,  Dağlıq  Qarabağın  bir  çox  məntəqələrində  qanlı  cinayətlər 
törətmişdilər.  Moskvadakı  sovet  rəhbərlərinin  göstərişləri  ilə  hərəkət  edən  o 
zamankı  Azərbaycan  başçıları  Ə.Vəzirov  və  A.Mütəllibov  bütün  bunlara  göz 
yumur,  xalqı  torpaqların  itirilməsi  ilə  barışmağa  çağırırdılar.  Xalqın  qəzəbi 
nəticəsində onlar hakimiyyətdən getmiş, Azərbaycanı tərk etmişdilər. 
Xocalı  faciəsindən  sonra  istefaya  getmiş  Azərbaycan  Respublikasının 
prezidenti  A.Mütəllibovun  tərəfdaşları  1992-ci  il  mayın  14-də  onu  yenidən 
hakimiyyətə  gətirməyə  cəhd  etdilər.  Bunun  üçün  onlar  hətta  Ali  Sovetin  ayrıca 
sessiyasını  da  çağırdılar.  Lakin  bunu  konstitusiyaya  zidd  hərəkət  kimi 
qiymətləndirən  AXC  öz  tərəfdarlarına  müraciət  etdi,  onları  Ali  Sovetin  qarşısına 
çağırdı.  Nəticədə  mayın  15-də  Ali  Sovetin  binası  tutuldu  və  hakimiyyət  faktik 
olaraq AXC-nin əlinə keçdi. 
1991-ci  il  iyunun  7-də  keçirilmiş  seçkilərdə  qalib  gələn  Əbülfəz  Elçibəy 
Azərbaycan  Respublikasının  prezidenti  seçildi.  Hakimiyyətinin  ilk  dövründə  o, 
xarici  və  daxili  siyasətdə  bir  neçə  uğurlu  addım  atdı.  Belə  ki,  özünümüdafiə 
batalyonları  nisbətən  nizama  salınaraq  cəbhə  boyunca  hücuma  keçdi  və 
əhəmiyyətli  uğurlar  qazanaraq  Qarabağın  Ağdərə  rayonunu  düşməndən  tam  azad 
etdilər. İyunun 10-da Azərbaycan Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı 
(ATƏT)  üzvlüyünə  qəbul  edildi.  Avqustun  15-də  milli  valyuta  olan  manat 
dövriyyəyə  buraxıldı.  Sentyabrın  22-də  ölkə  Avropa  Yenidənqurma  və  İnkişaf 
Bankının  üzvü  oldu.  Novruz  bayramı,  Qurban  bayramı  daha  geniş  keçirilməyə 
başlandı.  Köhnə  məscidlər  bərpa  edilir  və  yeniləri  tikilirdi.  Türkiyə  Respublikası 
ilə elmi və mədəni əlaqələr genişləndirildi. 
1993-cü  ildən  Azərbaycanda  ali  və  orta  ixtisas  məktəblərinə  qəbul 
imtahanlarında  test  üsulu  tətbiq  olunmağa  başlandı  ki,  bu  da  daha  bilikli  və 
bacarıqlı  gənclərin  həmin  məktəblərə  daxil  olmasına  imkan  verdi.  Azərbaycan 
ərazisindən rus qoşunları çıxarıldı. 
Lakin mövcud olan problemlər həll edilmədiyindən daha da genişlənir və 
tədricən  böhran  səviyyəsinə  çatırdı.  Belə  ki,  Rusiya  Federasiyası  ilə  illər  ərzində 

---

348 
 
yaradılmış əlaqələr dərhal kəsildi, bu isə bir sıra şirkət, zavod və fabriklərin işinə 
mənfi  təsir  göstərdi.  İran  İslam  Respublikası  ilə  mövcud  olan  gərgin  siyasi 
münasibətlər  daha  da  kəskinləşdi.  Ölkənin  daxilində  iqtisadi  tənəzzül  baş  alıb 
gedir, istehsal gücünün yalnız 25 - 30%-i istifadə olunurdu. 
Ermənistanla  davam  edən  müharibə,  üstəlik,  yarım  milyon  qaçqın  və 
köçkünün olması vəziyyəti daha da çətinləşdirdi. İqtisadiyyatda hökm sürən köhnə 
inzibati-amirlik idarəetmə sistemi ləğv edildi, təzəsi isə yaradılmadı. İqtisadiyyatda 
xaos  hökm  sürürdü,  təbii  sərvətlər  talan  edilirdi.  Azərbaycan  məhsullarının 
satılmasından əldə olunan valyuta əsasən xarici banklarda şəxsi hesablarda qalırdı. 
Cəmiyyətdə kəskin əmlak təbəqələşməsi gedirdi - kiçik bir qrup adam zənginləşir, 
əhalinin 60 - 70%-i isə yoxsulluq həddindən də aşağı səviyyədə yaşayırdı. İşsizlik 
durmadan  artırdı.  Daxili  və  xarici  siyasətdəki  uğursuzluqlar  və  çatışmazlıqlar  isə 
ilk  növbədə  respublika  rəhbərliyinin  naşı  kadr  siyasəti  ilə  bağlı  idi  və  bunun  da 
nəticəsində  idarəetmə  aparatına  uyğun  gəlməyən  səlahiyyətsiz  şəxslər,  əsasən  də 
AXC  üzvləri cəlb edilirdi.  Hərbi rəhbərlikdə buraxılmış  kobud  səhvlər 1993-cü il 
aprelin  6-da  ermənilərin  Kəlbəcəri  işğal  etməsi  ilə  nəticələndi,  üstəlik,  Ağdərə 
rayonu  da  itirildi.  İqtisadi  problemlərə  qələbə  naminə  dözən  xalqımız  bunu  AXC 
rəhbərliyinə  bağışlamadı.  Elçibəy  hökuməti  özünün  xalq  arasındakı  dayaqlarını 
itirir, AXC-nin nüfuzu düşürdü. Üstəlik, rəhbərlikdə olan AXC funksionerləri bir-
birləri ilə siyasi çəkişmələrə girdi. 
1993-cü  il  iynun  4-də  Gəncədə  Surət  Hüseynovun  rəhbərliyi  ilə  hərbi 
hissələrin qiyamı nəticəsində Azərbaycanda vətəndaş müharibəsi təhlükəsi yarandı. 
Başda  Elçibəy  olmaqla  özünün  siyasi  gücsüzlüyünü  dərk  edən  respublika 
rəhbərliyi  iyunun  9-da  təcrübəli  siyasətçi  Heydər  Əliyevi  Naxçıvandan  Bakıya 
dəvət etmək məcburiyyətində qaldı. 
1993-cü  il  iyunun  15-də  H.Əliyev  Ali  Sovetin  sədri  seçildi.  Bir  neçə 
gündən sonra prezident Ə.Elçibəy qəflətən Bakını tərk edib, doğma kəndi Kələkiyə 
getdi  və  dəfələrlə  ona  edilən  müraciətlərə  baxmayaraq,  Bakıya  gəlməkdən  imtina 
etdi.  İyunun  24-də  AR  Ali  Soveti  Azərbaycan  Respublikası  prezidentinin 
səlahiyyətlərini  H.Əliyevə  verdi.  Avqustun  29-da  keçirilən  referendumda 
Ə.Elçibəyə etimadsızlıq göstərildi. 1993-cü il oktyabrın 3-də H.Əliyev Azərbaycan 
Respublikasının prezidenti seçildi. 
1997-ci  ilədək  Ordubadın  Kələki  kəndində  yaşayan  Ə.Elçibəy  Bakıya 
qayıtdıqdan  sonra  yenidən  fəal  siyasi  fəaliyyətə  qoşulmuş  və  Azərbaycan  Xalq 
Cəbhəsi Partiyasının rəhbəri olmuşdur. 
Əbülfəz  Elçibəy  2000-ci  ildə  Ankarada  müalicədə  olduğu  zaman  vəfat 
etmiş, Bakıya gətirilərək Fəxri xiyabanda dəfn olunmuşdur. 
 
 

---