Azərbaycan tarixində yüzlərcə parlaq şəxsiyyət olmuşdur

344 
 
malından üstün tutan, ona tapşırılmış işləri vicdanla yerinə yetirən qadındır. Qeyd 
etmək  lazımdır  ki,  aktrisanın  yaratdığı  istər  mənfi,  itərsə  də  müsbət  obrazlar  incə 
lirizmi, yumor hissi ilə seçilir. 
1969-cu  ildə  çəkilmiş  "Qanun  naminə"  filmində  aktrisanın  qəhrəmanı 
qızının  xoşbəxtliyini  əsl  məhəbbətdə  deyil,  var-dövlətdə  görən  dardüşüncəli 
meşşan  bir  qadındır.  Aktrisa  qəhrəmanının  günü-gündən  necə  böyük  səhvlər 
buraxmasını, qızını necə uçuruma yuvarlatmasını məharətlə açıb göstərə bilmişdir. 
Bunun  ardınca  Nəsibə  Zeynalova  "Bizim  Cəbiş  müəllim"  (1970)  filmində 
oynamışdır.  Ağır  müharibə  illərinə  həsr  olunan  filmdə  sadə  azərbaycanlıların 
qələbə  naminə  canla-başla  fəaliyyət  göstərmələri  öz  əksini  tapmışdr.  Aktrisanın 
qəhrəmanı  o  dövr  üçün  mənfi  obraz  sayılan  bir  alverçidir  ki,  çətin  zamanda  əl 
altından  ticarətlə  məşğul  olur.  Lakin  eyni  zamanda  o,  təmizqəlbli  bir  insandır  və 
Bakıya  Rusiyadan  qaçqınlar  gətiriləndə  məhz  o,  bir  qaçqın  qızını  himayəsinə 
götürür və ona doğma qızı kimi baxır. 
Nəzibə  Zeynalovanın  1979-cu  ildə  "Qayınana"  filmində  oynadığı 
qayınana obrazı onun kinoda yaratdığı ən məşhur obrazdır. Ən maraqlı cəhət budur 
ki,  o,  Musiqili  Komediya  Teatrının  səhnəsində  yaratdığı  qayınana  obrazını  eynilə 
təkrar etməmiş, obrazı yeni ştrixlər, jestlərlə daha da dolğunlaşdırmışdır. Təsadüfi 
deyil  ki,  həm  filmin  özü,  həm  onun  baş  qəhrəmanı,  həm  də  bu  rolun  ifaçısı 
xalqımız tərəfindən indi də sevilməkdədir. 
Son  illərdə  bir  neçə  komediyada  çəkilən  aktrisa  yaşının  çox  olmasına 
baxmayaraq, istedadını, sənətkarlıq sirlərini gənc nəsil aktyorlarla bölüşməyə hazır 
olduğunu göstərmişdir. 
Aktrisanın həyat və yaradıcılıq yolunu əks etdirən bir neçə televiziya filmi 
də xalqımız tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanmışdır. Fəaliyyəti dövründə bir sıra 
orden və medallarla təltif edilən, həmçinin fəxri adlara layiq görülən aktrisanın ən 
böyük mükafatı tamaşaçıların məhəbbətidir. 
Nəsibə  Zeynalova  2004-cü  ildə  Bakıda  vəfat  etmiş  və  Fəxri  xiyabanda 
dəfn olunmuşdur. 

---

345 
 
XX  əsrin  sonların  da
 
Azərbaycan  xalqının  azadlıq 
hərəkatında  önəmli  rol  oynamış  şəxsiyyətlədən  biri  Əbülfəz 
Elçibəydir.  Hələ  gənc  yaşlarından  sovet  hakimiyyətinin 
Azərbaycan  qarşı  yeritdiyi  qərəzli  siyasətə  qarşı  etiraz  edən, 
bununla  yanaşı  mübarizə  aparmağa  çalışan  Əbülfəz  Elçibəy 
təqiblərə məruz qalsa  da, öz amalından dönməmişdir.  
Ömrünün sonuna qədər siyasi fəaliyyətlə məşğul olan 
Ə.Elçibəy siyasi partiya  rəhbəri olmuşdur.  
1991-ci ildə müstəqillik qazanmış Azərbaycanı güclü 
görmək  istəyən  Elçibəy  bu  istiqamətdə  fəaliyyət  göstərmiş, 
1992-ci ilin iyun ayında  Azərbaycan Respublikasının prezidenti 
seçilmişdir. 
Azərbaycan  tarixinə  Əbülfəz  Elçibəy  görkəmli 
ictimai  xadim,  azadlıq  mübarizəsinin  liderlərindən  biri,  1992-
1993-cü  illərdə  Azərbaycan  Respublikasının  prezidenti  və 
şərqşünas alim kimi daxil olmuşdur.  
 
 Əbülfəz Elçibəy 
   (1938-2000) 
Əbülfəz  Qədirqulu  oğlu  Elçibəy  (Əliyev)  qədim  Azərbaycan  yurdu 
Naxçıvanın  Ordubad  rayonunun  Kələki  kəndində  anadan  olmuşdur.  Tarixi 
abidələrlə  zəngin  olan  diyar,  dədə-babaların  qəhrəmanlıqları 
haqqında 
ağsaqqalların  söhbətləri  onun  dünyagörüşünün  formalaşmasına  böyük  təsir 
göstərmişdir.  Burada  ibtidai  və  orta  təhsilini  aldıqdan  sonra  o,  qədim  tariximizi, 
soyköklərimizi araşdıran alim olmaq istəyi ilə Bakıya gəlmişdir. 
Bakıda  qəbul  imtahanlarını  müvəffəqiyyətlə  verən  Ə.Əliyev  Azərbaycan 
Dövlət  Universitetinin  şərqşünaslıq  fakültəsinin  ərəb  filologiyası  şöbəsinə  daxil 
olmuşdur.  Tədris  olunan  fənlərə  böyük  diqqətlə  yanaşan  tələbə  dərs  proqramında 
nəzərdə tutulan materialların öyrənilməsi ilə kifayətlənmir, şəxsi mütaliə sayəsində 
şərqşünaslıq elminin əsaslarına dərindən yiyələnməyə çalışırdı. 
1962-ci  ildə  universiteti  müvəffəqiyyətlə  bitirən  Əbülfəz  Əliyevə  burada 
qalıb aspiranturada təhsilini davam etdirmək tövsiyə olunur. O, aspiranturaya qəbul 
imtahanlarını verir və əyani aspirant kimi təhsilini davam etdirir. Paralel olaraq o, 
Bakı Layihələşdirmə İnstitutuna işə qəbul olunur. O dövrdə Sovet İttifaqı bir çox 
Şərq ölkələrinə müxtəlif sahələr üzrə köməklik edirdi. Təbii ki, bunun müqabilində 
sovet  liderləri  həmin  ölkələrdə  sovet  hakimiyyətini  qurmağa  çalışır,  onları 
"sosialist  inkişafı  yoluna"  cəlb  etməyə  cəhd  göstərirdilər.  Şərqin  astanasında  olan 
Azərbaycan  bu  yardım  prosesində  öndə  gedir,  bir  çox  azərbaycanlı  mütəxəssislər 
müxtəlif  Şərq  ölkələrində  fəaliyyət  göstərirdilər.  Ona  görə  də  Əbülfəz  Əliyev 
instituta tərcüməçi kimi işə götürülür. 

---

346 
 
Çox keçmədi ki, onun öz biliyini nümayiş etdirmək imkanı yarandı. 1963-
cü  ildə  o,  azərbaycanlı  mühəndislərlə  birgə  Misir  Ərəb  Respublikasına  yollandı. 
Burada Asuan bəndinin inşa edilməsində Ə.Əliyevin də əməyi az olmamışdır. 
Misirdə olduğu dövrdə o, sovet rejiminin ikiüzlü siyasətini görmüş, sovet 
siyasətçilərinin  siyasi  maraqlar  naminə  ən  sadiq  müttəfiqlərini  belə  zərbə  altında 
qoymaq  xüsusiyyəti  onda  ikrah  hissi  yaratmışdır.  O,  sovetlərin  Azərbaycanda 
yürütdükləri siyasət barəsində də düşünməyə başlamışdır. 
Vətənə  qayıtdıqdan  sonra  elmi  işi  üzərində  fəal  çalışan  Əbülfəz  Əliyev 
1967-ci  ildə  aspiranturanı  bitirmiş,  1969-cu  ildə  "Tulunilər  dövləti"  (orta  əsrlərdə 
Misirdə  mövcud  olmuş  türk-müsəlman  dövləti)  mövzusunda  namizədlik 
dissertasiyası müdafiə edərək tarix elmləri namizədi adı almışdır. Hələ 1968-ci ildə 
o, Azərbaycan Dövlət Universitetinə müəllim qəbul edilmişdir. 
Bu  dövrdə  artıq  püxtələşmiş  ziyalı  olan  Əbülfəz  Əliyev  sovet 
tarixşünaslığında  Azərbaycan  tarixinin  saxtalaşdırılması,  əzəli  Azərbaycan 
torpaqlarının  özgələşdirilməsi,  tarixi  qəhrəmanlarımızın  ifrat  təqdiminə  etiraz 
edirdi.  O  anlayırdı  ki,  bütün  bunlar  xalqımıza  qarşı  yönəlmiş  bir  vahid  zəncirin 
halqalarıdır. 
Əbülfəz Əliyev 60-cı illərin sonunda azadfikirli tələbələrdən bir neçə qrup 
təşkil  etdi.  Bu  qruplar  özünüdərketmə  şüurunu  yaratmaq  məqsədi  ilə  gənclər 
arasında  təbliğat  işi  aparırdı.  Onlar  əsl  Azərbaycan  tarixini  sübut  etməyə  çalışır, 
sovet  siyasətinə  qarşı  etiraz  edirdilər.  Lakin  1975-ci  ildə  qruplar  ifşa  olundu  və 
Əbülfəz Əliyev dövlət təhlükəsizlik orqanları tərəfindən həbs edildi. 
Bir  ili  təcridxanada  keçirməsinə  baxmayaraq,  Əbülfəz  Əliyev  öz 
fikirlərindən dönmədi. 1976-cı ildə həbsdən buraxılaraq o, Azərbaycan SSR Elmlər 
Akademiyası Əlyazmalar İnstitutunda kiçik elmi işçi kimi çalışmağa başlayır. 
Əməllərində  cinayət  elementləri  tapa  bilməyən  sovet  cəza  orqanları, 
bununla  belə,  onun  ideyalarının  gələcəkdə  böyük  təhlükə  törədəcəyini  anlayır  və 
onu gənc nəsildən, tələbələrdən uzaqlaşdırır. Əlyazmalar üzərində ciddi tədqiqatlar 
aparan,  tariximizin  qaranlıq  səhifələri  barəsində  yeni-yeni  məlumatlar  əldə  edən 
Əbülfəz Əliyev sonralar institutda baş elmi işçi, aparıcı elmi işçi işləyir. 
Ermənistanın  Azərbaycana  təcavüzü  ilə  əlaqədar  geniş  vüsət  alan 
ümumxalq  hərəkatı  Əbülfəz  Əliyevin  həyatına  böyük  təsir  göstərir.  Ermənilərin  
tarixi  ərazilərimizə  göz  dikdiklərini,  öz  havadarlarının  köməyi  ilə  zaman-zaman 
Azərbaycan  xalqına  qarşı  soyqırım  siyasəti  yürütdüklərini  açıq bildirərək o, sovet 
hökumətinə  bel  bağlamamağa  çağırır,  çıxış  yolunu  müstəqilliyin  qazanılmasında 
və milli ordunun yaradılmasında görürdü. 
Pərakəndə  halda  Bakıda  başlayan  azadlıq  hərəkatı  təşkilatlanmağı  tələb 
edir  və  1989-cu  il  iyunun  16-da  Bakıda  "Azərbaycan  Xalq  Cəbhəsi"  (AXC) 
yaradılır  və  Əbülfəz  Əliyev  onun  sədri  seçilir  (o  elə  bu  dövrdə  "Elçibəy" 

---