Azərbaycan tarġXĠ ÜZRƏ qaynaqlar

 
 
 
 
Gürcülərin Cəlal-əd-dindən qaçması haqqında 
 
Biz keçən illərdə gürcülərin müsəlman v ilayətlərində: Xilatda və 
ətrafında, A zərbaycanda, Arranda, Ərzən-ər Ru mda və ġirvan Dərbəndində nələr 
olduqların ı yazmıĢdıq. 
Bu yerlər [gürcü] vilayətinə qonĢu və müsəlmanla rın qanlarını a xıtdıq ları, 
mallarını, pulllarını qarət etdikləri yerlərdir. Onlar bu yerlərdə hökmran id i, 
müsəlman lar onların əlin in zəlil və həqir bir halda yaĢayırdılar. Onlar hər gün 
bu yerlərə hücum edir, qan tökür və onları istədikləri qədər [xə rac o laraq] pul 
verməyə məcbur edird ilə r.
Bu hadisələrdən hər birini eĢitdiyimiz za man biz və cəmi müsəlman lar 
allah-təa laya yalvarırdıq ki, isla ma və müsəlmanlara onla rı qoruyacaq, onlara 
kö mək edəcək, onların intiqamını alacaq bir adam (padĢah) yetirsin.
Azərbaycan hakimi Özbəyə gəldikdə, bu adam öz qarnının və tənasül 
arzu larının təmin i ilə məĢğul idi. SərxoĢluqdan ayılmazdı! Əgər ittifaqən ayılsa 
da, ymurta döyüĢdürməklə məĢğul olurdu. Bunun bu iĢi padiĢahlardan heç biri 
haqqında eĢidilməmiĢdir.
O, heç bir xeyirli iĢlə maraq lan maz və ö z mənliyin i sevməzdi. Onun 
ölkəsi zəbt edilir, əsgərləri ö zbaĢınalıq edir (qanunsuz olaraq, xalqın malına əl 
uzadır), rəiyyəti əldən düĢürdü. Elə bir vəziyyət yaranmıĢdı ki, hər kəs istəsə 
baĢına bir qədər adam toplayıb gəlir və onların vilayətlərin i, yu xarıda Bağdi, 
Ġbək əĢ-ġami və Ġğan Taisidən danıĢarkən, söylədiyimiz kimi, basıb alardı. 
Allat-təala bu vilayətlərin yazıq əhalisinə mərhə mət nə zəri ilə ba xın
Cə lal-əd-dini onların onla ra göndərdi. O da gördüklə rimizi gürcü lərin baĢına 

---

142 
gətirdi. Ġsla mın, müs əlmanla rın intiqa mını onlardan ald ı. Biz də indi bu xüsusda 
danıĢmağa baĢlayırıq.
Сə lal-əd-din ilə gürcülər a rasında olan müharibə bu ildə olmuĢdur. 
Cə lal-əd-din bu tərəflərə gə ldiyi za man lardan bəri hə miĢə deyirdi: ―Mən gürcü 
vilayətlərinə get mək, onlarla müharibə et mək və onların yerlə rini fəth etmə k 
istəyirə m‖. 
O Azə rbaycana sahib olduqdan sonra, gürcülərin yanına gedib öz
məqsədini bildird i. Gü rcülər onla ra cavab verdi: ―Tatarlar da bizə hücum 
etmiĢdilər. Onlar sənin atanın üstünə gəlmiĢdilər. Atan torpaq və əsgər cəhətincə 
çox böyük və çox qüvvətli olduğu halda sənə bəlli olduğu kimi, onlar sizin
yerlərinizi a ldılar. Biz is ə onlardan qorxmadıq və a xırda da sala mat qurtardıq‖.
Gü rcülər bu cavabı verdikdən sonra əsgər toplamağa baĢladılar və
yemiĢ mindən ziyadə döyüĢçü hazırladılar.
Cə lal-əd-din onların üstünə gedib Dvin Ģ əhərini aldı. Bu Ģ əhər indi 
gürcülərin əlindədir. Yu xarıda söylədiyimiz kimi [gürcü lər] vaxtilə oranı 
müsəlman lardan almıĢdılar. Oradan [Dv in Ģ əhərindən] yenə onların (gürcülərin) 
üstünə gedin üzləĢdilər. ġiddətlə vuruĢdular, hər iki tərəf ço x müqavimət 
göstərdi, nəhayət gürcülər basılıb qaçdı. Cəlal-əd-din isə [qaçanları] bütünlüklə 
öldürməyi və onlardan birini də sağ qoymamağı əmr etdi. 
Biz ö zü müz təhqiq etdiyimizə görə, onlardan 20 min ada m öldürüldü
və əyanlardan çoxu əsir düĢdü. Əsirlərin arasında ġa lva da vard ı. Onla r ta ma milə
məğ lub oldular.
Bütün Gürcüstan s əgərlərinin baĢ ko mandanı olan Ġvani də basılıb qaçdı. 
Bu onların (bütün gürcülərin) baĢçıları və əsas istinadgahları idi. Onların
padiĢahı yox idi, ancaq məmləkətləri var id i. 
Ġvani qaçdı. Onu təqib edən ada m ona çatdıqda [Ġvani] yol üstünd ə 
qalalardan b irinə girib ora da gizləndi. Cəla l-əd -din ora mühasirəçi qoyub onu 
qaladan çıxmağa qoymad ı. Sonra əsgərlərin i Gürcüstanın hər tərəfinə yaydı. 
əsgərlər [əhalini] soydular, öldürdülər, əsir götürdülər və Ģəhərləri dağıtdılar. 
Əgər Təbrizdən onu geri çağırmaq xəbəri gə lməsəydi, o, zəh mətsiz və
məĢəqqətsiz o yerləri alacaqdı. Çünki əhali ta ma milə məhv o lmuĢdu: bir parası 
öldürülmüĢ, bəzisi əsir alın mıĢ və baĢqaları da öz yurdundan uzaq düĢmüĢdü.