Azərbaycan tarġXĠ ÜZRƏ qaynaqlar
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
285 çağırılmıĢam 1 , ancaq Tiflisdə bir neçə ay yaĢamağıma ba xmayaraq BaĢ hakimin bir para vədindən baĢqa məndən heç nə soruĢulma mıĢ və bu mühü m izahatların nədən ibarət olmasından mənim xəbərim yo xdur. Bu il in ötən sentyabr ayında Qubada həyəcanlar yenidən baĢlandığı za man BaĢ hakim mənə mü mkün qədər tezliklə Qubaya getməy i və ö z təsirimlə iĢə faydalı olmağ ı təklif etdi, ancaq bu təklifi mən ona görə yerinə yetirə b ilmədim ki, et ibarlı adamların b ir qis mi Qubadan uzaqlaĢdırılmıĢ, o birilər isə rəislərin gözündən düĢmüĢlər. Qiyam zaman ı mənim Qubaya göndərilməyim, qardaĢım Cəfərqulunun deputatlar sırasında imperator həzrətlərinə təqdim ed ilmək üçün tiflisə çağırılması, süvarilər toplanıĢındı b izim cidd i səyimiz, q iyamçıların bizə qarĢı nifrət i və nəhayət, önların mənim ə mioğlu m və qaynım praporĢik ƏlipaĢanı öldürtmələri, o biri əmioğlu m praporĢik Cavad Ağanın həyatına qəsd etmələri və bizim ailə mizin baĢqa üzvlərin in canfəĢanlığı aydın sübut edir ki, Qubadakı keçmiĢ qarmaqarıĢıqlıqda bizim nəin ki əlimiz yo xdur, əksinə biz hər vəchlə onun qarĢısını almağa çalıĢ mıĢıq. Odur ki, qərəzli adamlar mü xtəlif yollarla bizi Qubadan uzaqlaĢdıra bildilə r ki, iğtiĢaĢ yaratmaq asan olsun, Qubadakı son həyəcanlar buna sübutdur. Həyəcanların əsas səbəbi ço x gü man ki, qərəzli adamların mü xtə lif fıtnə-fəsadları olmuĢdur. Quba əyalətində Quba ko mendantı polkovnik Gimbut 2 ilə Tip maha lın ın naib i mayor Ġsa bəy Həsən Əfəndi oğlu 3 arasında ikiü zlü münasibət yaranmıĢdı. Yü ksək rəhbərlik qarĢısmda b ir-birinin paxırını açıb qanunsuz iĢlərdə ittiha m et mələ rinə ba xmayaraq, onlar eyni za manda yüksək rəhbərliy ini müka fatlarına və xüsusi ehtira mına layiq görülürdü lər. Ġsa bəyə isə öz iĢləri barədə əyalət ko mendantınm xəbəri olmadan birbaĢa BaĢ hakim ilə əlaqə saxlamağa icazə verilmiĢdi ki, bu da əyaləti açıq-açığına iki cəbhəyə: ko mendant və onun rəqibi Ġsa bəyin cəbhələrinə bölürdü. Bu ilin baĢlanğıcında Ġsa bəy nə üçünsə Tiflisdə imiĢ və hər hansı bir səbəbdənsə bir çox Ģahidlə rin, o cümlədən mənim eĢitdiyimə görə , süvari- müsəlman alay ının ko mandir müav ini Həsən Ağa və praporĢik Nəsib Əfəndinin yanında BaĢ hakimə demiĢdir ki, o və qubalılar süvari vərməyəcəklər, Ġsa bəy özü, yaxud onun həmfikirləri və kənar Ģəxslər tərəfındən xalqa çatdırılan belə sözlər avam adamlar tərəfindən BaĢ hakimin əsl iradəsi kimi qəbul edilə 1 Üsyan baĢlanan kimi baron Rozen A.Bakıxanovu Tiflisə çağırmıĢ və 9 ay orada saxlatdırmıĢdı. 2 Polkovnik Gimbut – 1831-1837-ci illərdə Quba əyalətinin komendantı. Üsyançıların tələbi ilə komendantlıqdan kənar edilmiĢdi. 3 İsa bəy - mayor Ġsa bəy Quba əyaləti Tip mahalının naibi idi. Üsyanda iĢtirakına görə mühakimə olunmuĢ və Sibirə sürgün edilmiĢdi. 286 bilinərdi, çünki Ġsa bəy özünün hər bir hərəkət ini BaĢ hakimin adı ilə təsdiqləyird i. Qubada süvari yığ ılması tələb edilərkən Tip mahalın ın naibi və sonra tezliklə Qubanın baĢ qazısı təyin ed ilən Ġsa bəyin öz yerində qoyduğu qardaĢı Mehdi saymazlıqla camaatı Əhbil adlı müqəddəs yerə toplamıĢ və onların süvari yığılmasından boyun qaçırmaq haqda and içmələrinə yol vermiĢ, sonra isə onun maha lına Yu xarıbaĢ, Sırt, Anıqdərə və baĢqa mahallar qoĢulmuĢlar. Höku mətə sadiq olan Quba bəyləri gö zlən ilən iğtiĢaĢların qarĢısını almaq məqsədilə bir neçə gün ərzində öz hesablarına tələb olunan qədər süvari topladılarsa da, süvari toplanmasmdan açıqcasına yayınan Həsən Əfəndinin ailəsi yaln ız Quban m de- yil, eləcə də Tabasaran 1 ca maat mı da əsgər toplanıĢımn gözlənilməsi haqda yalan xəbərlə rlə qızıĢdırıb ayağa qaldırdılar. Bir para güclə toplan mıĢ ava m ada mlar dəstələnib Qubaya tərəf hərəkət etdikdə, höku mət ilə ca maat a rasında vasitəçiliyi öz üzərinə götürən Ġsa bəy general-mayor Reutt 2 və bu iĢ üzrə BaĢ hakim tərəfindən təyin edilmiĢ mə mur Pototskinin 3 yanına bir neçə silahh qiya mç ı, o cümlədən artıq ö zünü Quba xanı elan etmiĢ Hacı Məhəmmədi 4 gətirmiĢdi; qiyamçılar onlara inan ma-yan xalqın adından ko mendantın dəyiĢilməsini, pulla tutulmuĢ süvarilərin buraxılmasını, süvari vərilməsinə ço x kö mək edən bəylərin qovulmasını və mü xtəlif mükəlləfiyyətlər üçün yığılmıĢ pulların geri qaytarılmasını israrla tələb ed irdilər. Bu tələbləri yerinə yetirmək məqsədilə artıq yola düĢməyə hazır olan süvarilər dərhal buraxılmıĢ, ko mendant polkovnik Gimbut iĢdən götürülmüĢ, poruçik Məhəmməd xan bəy və podporuçik Cəfərqulu ağa indiyə kimi saxlan ıld ıqları ġamaxı və Bakıya yola salın mıĢ, pulların geri qaytarılması haqda isə BaĢ hakim qarĢısında məsələ qaldırmaq vəd edilmiĢdi. Avam camaatın və iğtiĢaĢçıların bu cür hərəkəti ilk üç tələb in dərhal yerinə yetirilməsi ilə baĢa çatdıqdan sonra. Ġndiyə kimi də beyinlə rində güclü və hər cürə həyəcanlar doğurmaqdadır; xüsusilə əya lətin höku mətə sadiq olan bəylərdən təmizlən məsi və xa lqın bəd xahların zə rərli təsiri alt ında sa xlan ılması (pis haldır. - Red.) [Onların ] bu hərəkəti haqda yeni ko mendant ĠĢĢenkonun dəfələrlə xəbərdarlıq etməsinə, hətta bunu camaat üçün bəraət xəbəri ilə müĢayiət etməsinə baxmayaraq, nə bu müraciətlərə, nə də b irinci iğtiĢaĢın 1 Tabasaran - Dağıstanda vilayətdir. Quba əyalətinin Ģimal-Ģərqində yerləĢir. 2 General-mayor İ.A.Reutt - Dağıstan hərbi dairəsinin rəisi idi. 3 ġtabs-rotmistr Pototski - 1837-ci ilin ortalarında komendant Gimburqun fəaliyyətini yoxlamaq üçün Qubaya ezam edilmiĢ çar məmuru. 4 Hacı Məhəmməd - Buduq kəndinin kəndxudası, üsyanın rəhbəri, avqust aynın ortalarında üsyançılar onu xan elan etmiĢdilər. 1841-ci ildə Bakıda hərbi-səhra məhkəməsinin hökmü ilə asılmıĢdır. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|