Azərbaycan tarġXĠ ÜZRƏ qaynaqlar

293 
 
3.
 
Kəndlilər  pay  torpağı 
müqabilində  sahibkarın  xeyrinə  bu 
Əsasnamənin  (71-99  maddələrinin)  müəyyən  etdiyi  mükəlləfıyyətləri  yerinə 
yetirməyə borcludurla r. 
4.
 
Torpaq sahibləri və onların torpağında sakin olan  kəndlilə r a rasında 
torpaq  münasibətləri  bu  Əsasnamənin  100—132-ci  maddələrində  göstərild iyi 
qaydada, niza mla ma qaydaları ilə  müəyyən edilir. 
5.
 
Kəndlilər  pay  torpaqlarını  133-139-cu  maddələrdə   göstərilən 
qaydalar əsasında satın ala bilə rlə r. 
 
I fəsil 
 
Kə ndlilərin əkin və baĢ qa təsərrüfat tor paql arı ilə tə min olımması 
və onlar dan istifadə haqqında 
 
/ bölmə. Tor paq və  digər təsərrüfat yerləri ilə təmi nat haqda. 
 
1.
 
Ümumi qaydalar 
 
7.
 
Bu  Əsasnamədə  göstərilmiĢ  qayda  üzrə  hər  bir  malikanədə  adları 
olan  istər  ailə li,  istərsə  də  subay  kəndlilə rin  hənıin  malikanədə  pay  torpağı 
almaq hüququ var. 
8.
 
Bıı  əsasla  (m.  7),  mövcud  Əsasnamənin  vərilməsinə  qədər 
kəndlilərin  istifadəsində  olan  həyətyanı  sahələr,  meyvə,  üzü m  və  tut  bağları, 
əkin sahələri (əkin və biçənək) kəndlilərin daimi istifadəsində saxlanılır. 
Q e  y d 1.  Kəndlilə rin  daimi  istifadəsində olacaq əkin və baĢqa torpaq 
sahələri kəndlin in pay torpağı adlanır.  
Q  e  y  d  2.  Sahibkarın  kəndlilərə  daimi  pay  torpağından  əlavə,  mövcud 
mü kəlləfiyyətlərdən  baĢqa  xüsusi  pul  və  ya  məhsul  ödəniĢi  hesabına  mu zdla 
müvəqqəti verdiyi torpaqlar və otlaq lar kəndlinin pay torpağı sayılmır. 
9.
 
8-c i 
maddəyə 
uyğun 
olaraq, 
kəndlilərin 
istifadəsində 
onların 
indiki 
pay 
torpaqları 
saxlanılmaq la, 
ü mu mən  
kəndli 
icmasının  pay  torpağı  hər  biri  kiĢi  kəndli  üçün  5  desyatindən
1 
artıq  olarsa  və  sahibkarın  öz  ixtiyarında  isə  malikanədəki  əkinə 
yararlı  torpaqların  üçdə  birindən  azı  qalarsa,  onda  sahibkar  öz 
əlində 
ma likanədəki 
bütün 
torpaqların 
üçdə 
b irini 
saxla maq  
üçün artıq torpaqlardan kəsik tələb etmək hüququna malikdir. 
10.
 
8-c i  maddəyə uyğun olaraq, kəndlilərin istifadəsində onların  indiki 
pay  torpaqları  saxlanılmaq la,  ü mu mən  kəndli  icmasının  pay  torpağı  hər  bir 
                                                                 
1
 Desyatin - torpaq ölçü vahidi, 1,0925 h. 

---

294 
 
kəndli  kiĢi üçün 5 desyatindən az ola rsa, onda kəndli cə miyyətinin sahibka rdan 
torpağın çatıĢmayan hissəsini tələb etmək hüququ vardır və sahibkar çatıĢ mayan 
torpağı  kəsib  vərməyə  borcludur.  Əncaq  kəsik  üçün  tələb  olunan  torpağın 
vərilməsi  ilə  sahibkarın  istifadəsində  ma likanədəki  (m.  9)  əkinə  yararlı 
torpaqların  üçdə  birindən  azı  qalarsa,  onda  yaln ız  göstərilən  üçdə  birdən  artıq  
olan miqdarı kəsilib vərilir. 
11.
 
Sahibkar bu Əsasnamə ü zrə  kəndlilərin  daimi  istifadəsinə verilmiĢ 
pay  torpaqlarını  sonralar  heç  bir  halda  artırmağa  borclu  deyil,  eyni  zamanda 
azaltmağa da ixtiyarı yo xdur. 
 
II. Pay torpağımn tərkibi haqqında 
 
12.  Bu  Əsasnaməyə  görə  kəndli  pay  torpağının  tərkib inə  yalnız  əkinə 
yararlı sahələr ayrılmalıd ır (8 - 18-ci maddələr)... 
15.  MeĢələr  heç  yerdə  kəndli  pay  torpağının  tərkib inə  salın- 
mır. 
MeĢəsi 
olan 
ma likanə lərdə 
kəndlilər 
meĢə 
ne mətlərindən 
sahibkarm könüllü razılığ ı ilə istifadə edə bilərlər
1
... 
16. 
Kəndli 
əkinlərindəki 
və 
b içənəklərindəki 
kolluqlar 
kəndlilərin 
istıfadəsində 
saxlan ılır 
və 
onların 
bitdiyi 
torpaqlar 
da 
kəndlin in 
pay  torpağımn  içində  sayılır.  Bu  Əsasnamə  verilə- 
nə 
qədər 
kəndlilə rin 
da imi 
istifadəsində 
olan 
və 
qamıĢlıq  bas- 
mıĢ yerlər də pay torpağı sayılır
2
. 
17. 
Ma l-qaran ı 
suvarmaq  üçün  kəndlilərin  istifadəsində  olan 
naxır  bulaqları  onların  istifadəsində  saxlan ıhr.  Əgər  naxır  bulaq- 
ları 
sahibkarla 
kəndlilərin 
ümu mi 
istifadəsindədirsə, 
onda 
bulaq 
elə 
ümu mi 
istifadədə 
qalır. 
Sahibkar 
istəyərsə, 
kəndlilərlə 
qar- 
Ģılıq lı  razılıq  üzrə  ü mu mi  suvat  yerinə  onlara  ayrıca  suvat  ayıra 
bilər, 
yo x, 
əgər  razılaĢma  baĢ  tutmazsa,  onda 
məsələ  barıĢıq  
hakiminin qəra rı ilə  həll olun ma lıd ır
3
.. 
 
// bölmə. Əkin və baĢ qa təsərrüfat tor paql arından istifadə haqda  
 
1. Ġstifadə  hüququ haqqı nda 
                                                                 
1
 Ġslahatın  15-ci  maddəsi  meĢələri  bəylərin  mülkiyyəti  kimi  tanıyır  və  kəndlilər  qabaqlar 
birgə, hamılıqla istifadə etdikləri meĢələr üçün indi ayrıca pul verməli idilər, bu da onların bəylərdən 
iqtisadi asılılığını saxlayırdı. 
2
 Kolluq və  qamıĢlıqların  kəndli pay torpaqları t ərkibinə  daxil  edilməsi  əslində  kəndlilərin 
yararsız torpaqlar hesabına torpaqsızlaĢdırılması demək idi. 
3
 Bəylərə kəndlilər üçün ümumi ayrıca suvat ayırmaq hüququnun verilməsi kəndlilərin mal-
qarasının otlaması üçün yeni çətinliklər yaradırdı. 

---