Azərbaycan tarġXĠ ÜZRƏ qaynaqlar

295 
 
 
41.
 
Nizamlama  qaydaları  əsasında  kəndlilərə  pay  torpağı  kimi  təsdiq 
edilmiĢ  torpaqlar  müəyyən  edilmiĢ  mükəlləfıyyətlər  müqabilində  kəndlilərin 
daimi istifadəsinə verilir. 
42.
 
Ayrı-ayrı  kəndli  rüstülərinin  (həyət  evi.  -  Red.)  pay  torpaqlarmın 
tərkib indəki  kəndli  sahələri  -  həyətyanı  və  əkin  sahələri  hə min  tüstülərin  irsi 
istifadəsində  qalır.  Kəndli  əkin  sahələrinin   irsən  keç məsi  qaydası  və  onların 
bölünməsi qaydası yerli qayda-qanunla müəyyən olunur... 
46.
 
Hər b ir kəndli öz sahəsini-həyətyanı torpağını və ə kin yerin i onunla 
bir  kənd  cəmiyyətinə  mənsub  olan  kəndliyə  verə  bilər;  bağlar,  hə mç inin  baĢqa 
sənaye və ticarət müəssisələri isə hətta kənar Ģə xslərə də verilə bilər. 
47.
 
Kəndli baĢqa silkə  keç mə klə tərk etdiyi ic manın kəndli torpağından 
istifadə et mək hüququnu itirir... 
49.  Kəndlilər,  nə  qədər  ki,  mü kəlləfıyyətləri  ödəyirlər,  onlara  pay 
torpağı  kimi  verilmiĢ  əkin  sahələrində  adət  üzrə  müəyyən  edilmiĢ  qaydada, 
yarıdan  az  olmayaraq,  mü xtəlif  taxıl  və  ya  baĢqa  bitkilər  əkməlidirlər;  sahibkar 
kəndlilərin  bilərə kdən  və  ya  tənbəllik  üzündən  torpağı  lazımi  qaydada 
becərmə məsindən ona dəymiĢ zə rərin əvəzini barıĢıq ha kimin in  müəyyən etdiyi 
miqdarda tələb et mə k hüququna malikd ir. 
55.  Hər b ir kəndli öz təsərrüfatında baĢqa azad  kənd sakinləri  ilə  eyni 
hüquqda  nə  sahibkardan,  nə  də  cəmiyyətdən  xüsusi  icazə  almadan  karvansara 
(içki satmamaq Ģərti ilə), fabrik, sənae və ticarət müəssisələri aça b ilər. 
 
II f ə s i l 
 
Tor paq sahi blərinin xeyrinə ödə niləcək kəndli  
mükəlləfiyyətləri haqqında 
 
I bölmə. Ümumi qaydal ar  
<...> 
 
71.
 
Bu  Əsasnamənin  elan  edildiyi  gündən  nizamlama  qaydaların ın 
həyata  keçirilməsinə  kimi  kəndlilər  istifadələ rində  olan  əkin  sahələri  və 
təsərrüfat  yerlərindən  istifadə  et mə kdə  dava m  ed ir,  hə min  ə kin   sahələri  və 
təsərrüfat yerləri üçün sahibkarlara  qabaqkı mü kə llə fiyyətlərini ödəyirlər... 
72.
 
Niza mla ma  qaydaların ın həyata keçirilməsi  ilə kəndlilər onlar üçün 
təsbit  edilmiĢ  kəndli  pay  torpağı  əvəzində  sahibkarın   xeyrinə  bütün  əkinç ilik 
məhsulla rından  ma lcəhət  və  ya  bəhrə  adlı  mükə lləfiyyət  və  bundan  əlavə 
məcburi iĢ günləri əvə zinə...pul vergisi vermə lidirlə r... 
<...> 

---

296 
 
I bölmə. Mükəlləfiyyə tlərin mi qdarı haqqında 
 
76.  Kəndlilər  sahibkara  vəriləcək  ma lcəhət  və  ya  bəhrə  mükə llə fiyətinə  
bütün əkinçilik məhsullarını daxil etməlidirlər: 
1)  Bakı  və  Yelizavetpol  quberniyalarının  və  Tiflis  quberniyası  Tiflis 
qəzasının xan, bəy, ağalar və məlik... ma likanələrində 1/10 h issə... 
77.  Kəndlilər  məcburi  iĢ  günlərinin  əvəzinə...istifadə lərində  olan  istər 
həyətyam, istərsə də əkin yerlərinin hər desytatini üçün verməlidirlə r: 
1)
 
Bakı  və  Yelizavətpol  quberniyasının  (Qazax  qəzası  çıxılmaq la)  xan, 
bəy və mə lik malikanələri ü zrə  30 qəpik. 
2)
 
Yelizavətpol  quberniyasının  Qa za x  qə zas mda  ağa  və  məlik 
ma likanə ləri ü zrə 15 qəpik... 
 
III bölmə. Mükəlləfiyyətlərin ödənilməsi qaydası və 
 bu mükəlləfıyyə tlərin vaxtında ödənil məsinin tə minatı  
 
I.Mükəlləfiyyə tiərin ödənilmə  qaydası haqqı nda 
 
79.  Ġstər  malcəhət  və  ya  bəhrə,  istərsə  də  pul  mükəlləfıyyətlərin in 
ödənilməsi  vaxtı  kəndlilərə  torpaq  sahibinin  qarĢılıqlı  razılığı  əsasında 
müəyyənləĢdirilir və n izamla qaydalarına daxil ed ilir... 
82.  Kəndlilə rin   hər  biri  öz  ü zərinə  düĢən  mü kəlləfıyyəti  yalnız  birbaĢa 
torpaq sahibinə və ya onun vəkil etdiyi Ģə xsə ödəməlidir... 
<...> 
 
II. Mükəlləfiyyətlərin vaxtında ödənilməsinin təmin edilməsi 
 
I.
 
Mükəlləfıyyətlərin vaxtında yerinə yetirilməsi 
məsuliyyəti haqqında 
 
85.
 
Hər bir ev ayrı-ayrılıqda istifadəsində olan sahə üçün torpaq sahibinə 
çatası mükəlləfıyyətlərin vaxtında ödənilməsinə cavabdehdir. 
86.
 
Hər  hansı  bir  səbəb üzündən  ləğv  edilmiĢ  və  59-cu  maddəyə  uyğun 
olaraq,  kənd  ic masın ın  ixt iyarına  keç miĢ  sahədən  torpaq  sahibinə  çatası 
mü kəlləfıyyətlər üçün bütövlükdə kənd icması bütün üzvlərinin elliklə  zəmanəti 
ilə   sahibkar  qarĢısında,  96-c ı  maddəyə  əsasən,  kənd  yığıncağının   qərarı  ilə   bıı 
sahənin yeni ev sahibin in  istifadəsinə verilənə və ya torpaq sahibinin  ixt iyarına  
keçənə kimi məsuliyyət daĢıyır. 
<...> 

---

297 
 
83. Torpaq 
sahibinə 
çatası 
mü kəlləfıyyətlər 
dövlət 
vergi 
rüsumları kimi bütün ciddiliyi ilə tələb olun malıd ır... 
<...> 
91.
 
Kəndlilərin  ma lcəhət və ya bəhrədən qalan borcları torpaq sahibi və 
ya  onun  müvəkkilinin  tələbi  və  göstəriĢi  üzrə  dərhal  ödənilməlid ir.  Əgər 
ma lcəhət  və  ya  bəhrə  barıĢdırıcı  münsifin   təyin  etdiyi  müddətdə  ödənilməzsə, 
onda  o,  quberniya  kəndli  iĢləri  idarəsin in  müəyyən  etdiyi  tariflə  pul  borcuna 
çevrilir. 
92.
 
ÖdənilməmiĢ  malcəhət  və  ya  bəhrə  ü zrə  pul  borcu  (m.  91)  və 
həmç inin  bu  Əsasnamənin  (m.  72)  müəyyən  etdiyi  pul  mükə llə fiyyətinin  ö zü 
üzrə borcdan ayda hər manatdan bir qəpik faiz alın ır... <...> 
95.  Torpaq  sahibinin  tə ləbi  üzrə  mü kə llə fıyyəti  va xtında  ödə məyən 
kəndlidən  borcu  kənd  rəhbərliy i  92-c i  maddə  üzrə  müəyyən  edilmiĢ  faizlə  a lıb  
verməyə borc ludur, bunun üçün o, barıĢıq münsifin in icazəsi və ra zılığı ilə : 
1)
 
borclunun  mülkiyyətində  olan  tərpənmə z  ə mla kının  gəlirin i  vergi 
qalığın ın ödənilməsinə sərf edə bilə r. 
2)
 
vergi borclusunun özünü və ya onun ailə ü zvlərindən birini kəndlinin  
həmkəndlisin in  və  ya  torpaq sahibinin  yanına  muzd la  iĢlə məyə  göndərə  bilər;* 
lakin kəndlini torpaq sahibinin yan ma  öz iradəsinin ziddinə  və sahibkarın ra zılığ ı 
olmadan göndərmək olmaz. 
3)
 
vergi  borclusunu  və  ya  onun  ailə  üzvlərindən  birini  verg i  qalığının  
ödənilməsinə  qədər  kənara,  kəndlinin   yaĢadığı  və  ya  qonĢu  qəzaya,  əgər  ev 
yeganə iĢçidən məhru m o lmursa, kəsbkarlığa  göndərə bilər; u zaq o lmayan baĢqa 
quberniyalara is ə kəsbkarlığa ya lnız kənd yığ ıncağının barıĢıq münsifi tə rəfindən 
təsdiq  edilmiĢ  qəra rı  ilə,  ö zü  də   yalnız  mükə lləfıyyəti  inadla,  tənbəlliyi  və  ya 
pozğunluğu üzündən ödəməyən daimi vergi borcluların ı göndərmək o lar. 
4)
 
vergini  ödə məyənlərə  qəyyum  qoy maq  və  sonuncunun  icazəsi 
olmadan  təsərrüfatçıya  (kəndliyə.  -  Red.)  vergi  qalığı  ödənilənə  kimi  ö z 
əmlakından  və  ya  gəlirindən  heç  bir  Ģeyi  alqı-satqıya  çıxarmağa  icazə  verməyə 
bilər;   və  ya  borcunu  ödəyə  bilməyən  təsərrüfatçının  yerinə,  onu  və  ailəsini  ö z 
təsərrüfatından çıxarma maq Ģ ərti ilə , yeni təsərrüfatçı təyin edə bilə r. 
5)
 
vergi  borclusuna  Ģ əxsən  mə xsus  olan  tərpənməz  ə mlakı  siyahıya  
aldırıb satdıra bilər. 
6)
 
vergi borclusunun tərpənməz ə mla kın ın və tikililərinin təsərrüfat üçün 
zəruri o lmayan hiss əsinin satılmasına s ərəncam verə bilər. 
96.  Əgər  95-ci  maddədə  nəzərdə  tutulmuĢ  bütün  cəza  tədbirləri  kifayət 
etmə zsə  və  borc,  mü kəlləfıyyətin  b irillik  məbləğinə  kimi  artarsa,  onda  torpaq 
sahibi  barıĢıq  münsifınin  icazəsi  ilə  vərgi  borclusuna  daimi  istifadə  hüququnda 
verilmiĢ  sahəni,  həmin  sahəyə  mə xsus  olan  həyətyanı  təsərrüfatla  birlikdə 
(əkinçi) silkindən olan baĢqa bir Ģ əxsə hərracla  vərilməsin i tələb edə b ilə r... 

---