Azərbaycan

119 
 
müqavilələrinə  malik  muzdlu  iĢçilərin  nisbəti  əhəmiyyətli  dərəcədə  yüksəlmiĢ,  müvəqqəti 
müqavilələr əsasında çalıĢanların payı isə azalmıĢdır (Cədvəl 7-5). 
 
Cədvəl 7-4 Muzdlu əmək üçün müqavilə növləri 
Müqavilənin 
növü 
Cəmi 
KiĢilər 
Qadınlar 
2003 
2006 
2003 
 
2003 
2006 
Cəmi 
100.0 (%) 
100.0 (%) 
100.0 (%) 
Cəmi 
100.0 (%) 
100.0 (%) 
     o cümlədən: 
 
 
 
 
 
 
Müddətsiz 
55.4 
67.3 
50.0 
61.3 
63.6 
77.1 
Mövsümü 
4.4 
4.4 
5.0 
5.5 
3.5 
2.7 
Müvəqqəti 
21.2 
9.2 
24.2 
11.4 
16.6 
5.6 
Təsadüfü 
11.0 
3.4 
10.6 
4.5 
11.6 
1.5 
Müddətli 
3.7 
13.0 
4.4 
13.5 
2.5 
12.1 
Müəyyən iĢ 
üzrə birdəfəlik  
4.4 
2.7 
5.8 
3.8 
0.2 
0.9 
Mənbə: ƏĠFM 2003 və 2006 
 
C.
 
Əmək haqları 
 
7.12
 
Azərbaycan  hökuməti  dövlət  sektorunda  çalışan  işçilər  üçün  minimum  əmək  haqqı, 
birbaşa  vergilər  və  sosial  ödənişlərin  məbləğini  müəyyən  edir.  Azərbaycanda  minimum  əmək 
haqqı  uzun  müddət  ərzində  aĢağı  olmuĢdur.  2001-ci  ildən  baĢlayaraq  minimum  əmək  haqqının 
məbləği əhəmiyyətli dərəcədə artmıĢdır. 2000-2008-ci illər ərzində minimum əmək haqqı 5400%-
dən çox artaraq 1.1 manatdan 60 manata qədər yüksəlmiĢdir. 2008-ci ilin sentyabr ayında isə 75 
manat  müəyyən  edilmiĢdir.  Lakin,  bütün  bunlarla  yanaĢı  onlar  orta  aylıq  əmək  haqqının  sadəcə 
28%-ini  təĢkil  edir.  Orta  əmək  haqqı  da  2000-2008-ci  illər  ərzində  650%-dən  çox  artmıĢdır 
(Diaqram  7-6).  2007-ci  ilin  noyabr  ayında  həyata  keçirilən  əmək  haqqı  sorğusunun  nəticələrinə 
əsasən  tam  Ģtatlı  iĢçilərin  yalnız  2.9%-i  həmin  dövr  üçün  mövcud  olan  50  manat  həcmində 
minimum əmək haqqından aĢağı səviyyədə əmək haqqı almıĢdır. Ona görə də, bu səviyyə əmək 
haqqı və məĢğulluq üzrə qərarlara təsir etmək baxımından çox aĢağıdır.   
 
Diaqram 7-6 Dövrlər üzrə minimum və orta nominal əmək haqları (AZN) 
 
 
Mənbə: DSK 2009 
 

---

120 
 
7.13
 
Son illərdə orta real əmək haqları iki rəqəmli həddə qədər artmışdır: 2003 və 2004-cü 
illərdə  20%-dən  çox,  2005  və  2006-cı  illərdə  müvafiq  olaraq  11%-13%.    Rəsmi  statistik 
məlumatlara  əsasən  2008-ci  ildə  nominal  orta  aylıq  əmək  haqqı  2000-ci  ildəki  41  manat 
səviyyəsindən 268 manata qədər yüksəlmiĢdir ki, bu da 650%-dən çox artım deməkdir.   2008-ci 
ildə  inflyasiya  səviyyəsinin  yüksək  olması  səbəbindən  əmək  haqlarının  real  artım  tempi  aĢağı 
düĢsə də, ümumilikdə 5% artım qeydə alınmıĢdır.  
 
7.14
 
Əmək haqları baxımından böyük fərqlər mövcuddur. Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatın ən 
aĢağı  ödəniĢli  sektorudur  (Diaqram  7-7).  Sonrakı  yerləri  isə  səhiyyə  və  təhsil  sektorları  tutur. 
Hasilat  və  maliyyə  sektorlarında  kənd  təsərrüfatı  ilə  müqayisədə  dörd  dəfə  artıq  əmək  haqqı 
ödənilir. ĠĢəgötürənlərdən asılı olaraq müxtəlif sektorlar üzrə əmək haqlarındakı fərqlər artmaqda 
davam  edir.  Özəl  hasilat  və  dağ-mədən  sahələrində  əmək  haqlarının  səviyyəsi  2007-ci  ilə  1437 
manatı  keçərək  ən  aĢağı  ödəniĢli  sektorlar  olan  kənd  təsərrüfatı,  səhiyyə,  sosial  sahə  və  təhsil 
sektorla  ilə  müqayisədə  orta  hesabla  10-16  dəfə  yüksək  olmuĢdur  (Cədvəl  7-6).  Lakin,  bu 
sektorlarda yüksək əmək haqqı alanların əksər hissəsi müvafiq orqanlara hesabat vermirlər.   
 
Diaqram 7-7 Əmək haqları üzrə böyük fərqlər mövcuddur 
 
Mənbə: DSK 2009   
 
Cədvəl 7-5 2007-ci ildə dövlət və özəl sektorlar üçün əmək haqları   
 
Dövlət sektoru 
Özəl sektor 
Kənd təsərrüfatı, ovçuluq və meĢəçilik 
85.8 
90.9 
Balıqçılıq 
88.9 
71.0 
Səhiyyə və sosial sahə 
89.9 
169.8 
Təhsil 
142.4 
187.8 
Pərakəndə və topdan satıĢ 
178.9 
173.5 
Ġstehsal 
220.0 
205.6 
Elektrik enerjisi, qaz və su təchizatı 
210.7 
195.0 

---

121 
 
Dövlət idarəçiliyi və müdafiə 
246.0 
82.6 
Otel və restoranlar 
169.0 
214.7 
Nəqliyyat, anbar və rabitə 
216.0 
424.6 
Tikinti 
286.2 
475.0 
DaĢınma əmlak 
211.1 
1063.8 
Maliyyə vasitəçiliyi 
334.2 
839.5 
Hasilat və dağ-mədən 
514.7 
1437.3 
Cəmi 
171.2 
324.9 
Mənbə: DSK 2009   
 
D.
 
ĠĢçi qüvvəsi təklifi 
 
7.15
 
Azərbaycan  MDB-nin  əhali  artımı  müşahidə  olunan  ölkələr  qrupuna  daxildir.  Bu  bir 
sıra  müsbət  demoqrafik  amillər  ilə  bağlıdır.  Ümumi  fertillik  göstəricisinin  (hər  bir  15-49  yaĢlı 
qadın üzrə diri doğuĢların sayı) 1980-cı illərin sonundakı 2.90 səviyyəsindən 2006-cı ildə 2.33-ə 
düĢməsinə  baxmayaraq  o,  yenə  də  region  ölkələri  arasında  ən  yüksək  göstəricilər  arasında 
qalmaqdadır.  Müqayisə  üçün  qeyd  edək  ki,  fertillik  göstəricisi  Rusiya  və  Ukraynada  1.30, 
Ermənistanda 1.35 və Gürcüstanda 1.40 təĢkil edir (UNICEF 2008). Azərbaycanda  əhalinin yaĢ 
strukturu  da  əhali  artımı  üçün  əlveriĢlidir.  YaĢlıların  asılılıq  səviyyəsi  baxımından  ölkə  MDB 
məkanından ən aĢağı göstəricilərdən birinə malikdir: 60 və daha yüksək yaĢlı əhalinin 15-59 yaĢlı 
əhaliyə  nisbəti  təqribən  13%  təĢkil  etdiyi  halda  (2007),  müvafiq  göstərici  Rusiya  üçün  25%, 
Ukrayna üçün 31%, Ermənistan üçün 19% və Gürcüstan üçün 28%-ə bərabərdir.    
 
7.16
 
Beləliklə,  keçmişdə  fertillik  səviyyəsinin  yüksək  olması  və  əhalinin  yaş  strukturunun 
əlverişli  olması  səbəbindən  Azərbaycanda  əmək  qabiliyyətli  yaşda  olan  (15-64)  əhalinin  sayı 
sürətlə  artmaqdadır  –  1999-cu  ildə  4986  milyondan  (əhalinin  siyahıya  alınması  məlumatları) 
2008-ci ildə 5965 milyona yüksəlmiĢdir ki, bu da 20%-dən artıq artım deməkdir. Növbəti onillik 
ərzində 15-64 yaĢlar arasında olan əmək qabiliyyətli əhalinin sayının daha da artaraq 2015-ci ildə 
6.550  milyon  nəfərə  çatacağı  ehtimal  edilir  (BMT-nin  əhali  artım  proqnozunun  orta-müddətli 
ssenarisinə  uyğun  olaraq).  Bunun  nəticəsində  isə  iĢ  yerləri  və  məĢğulluq  üçün  rəqabətin 
güclənəcəyi proqnozlaĢdırılır. Bu baxımdan da, artan tələbatın ödənilməsi üçün ölkə iqtisadiyyatı 
yeni  iĢ  yerləri  yaratmalıdır.  Digər  tərəfdən  isə  1990-cı  illərdə  doğulan  (doğum  səviyyəsinin 
sürətlə  azaldığı  dövr)  yeni  gənc  nəsil  əmək  bazarına  daxil  olduqda  onların  sayı  (15-24  yaĢ 
arasında) 2006-cı ildəki 1740 milyondan 2020-ci ildə 1190 milyona qədər azalacaqdır (Diaqram 
7-8) və iĢçi qüvvəsinin qocalmasına səbəb olacaqdır.   
 

---