Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
96 Diktor mətni: "Musəvilik dinini qəbul etmiş xəzər xaqanı İosif ona xəzər türklərinin mənşəyi barədə verilən sualın cavabında bildirmişdi ki,xəzələr Toqarmanın 10 oğlundan biri olmuş Xəzərikin nəslindəndirlər.Maraqlıdır ki, xaqan İosif Toqarmanın,yəni Həzrət Nuhun nəvəsi və Azərbaycanın 4-cü şahının digər oğulla- rının da adını cəkmişdir.Bu oğulların da hər biri özünün adı ilə adlandırılan bir türk xalqının soybabası olmuşdur." Ekranda dilçi alim Firidun Ağasıoğlu görünür.Alt tərəfdə onun adı,soy adı,atasının adı yazılır.O deyir: "Xaqan İosif yazdığı məktubda xəzərlərə yaxın qohum olan 10 soyun adını çəkir.Həmin soylar bunlardır: Uyğur,Turis,Avar,Oğuz,Bizal,Trna,Xəzər,Yanur, Bulqar və Savir." Ekranda Abbasqulu Ağa Bakıxanovun şəkli görünür: Diktor mətni: "Abbasqulu Ağa Bakıxanova görə isə, Türk, Bulqar və Xəzər Yafəsin oğul- larıdır.O,daha 6 oğulun adını çəkir ki,onların adları xaqan İosifin ondan təqribən 1000 il öncə çəkmiş olduğu adlardan fərqlənir." Ekrandakı şəkli mixi yazı mətnlərinin təsvirləri əvəz edir. Diktor mətni: "Xəzər xaqanının çəkdiyi türk soy adlarından erkən mixi yazılarda,yəni eradan əvvəl 3-2-ci minilliklərə aid mətnlərdə subarların adına rast gəlirik.Əslində İosifin məktubunda bu soyun adı "savir" şəklindədir.Fəqət sözügedən soyun adına müxtəlif mənbələrdə "savir", "sabir", "sibir", "suvar", "subar " şəklində rast gəlinir.Eradan əvvəl 3-cü minilliyə aid mətnlərdə "subir" forması işlənməkdədir. Bu türk xalqı adını Azərbaycan toponimikasında suvar şəklində əbədiləşdirmişdir. Söhbət "Biləsuvar" toponimindən gedir." Ekranda Biləsuvar rayonu və şəhərindən mənzərələr canlanır. Ekranda yenidən Firidun Ağasıoğlu görünür və deyir: "Mixi yazılardan belə aydın olur ki,subarlar İkiçayarsının şimlında yaşayırdılar və şumerlərin qonşusu olmuşlar.Şumerlər ikiçayarasının cənubuna Subar ölkəsinin ərazisindən keçərək gəlmişdilər." Ekranda yenidən mixi yazılar görüntülənir. Diktor mətni: 97 "Mixi yazılarda subarlarla eyni dövrdə "türk" adını daşıyan xalqdan da söh-bət açılır. Eradan əvvəl 2-ci minilliyə aid aşşur mixi yazılarında onların adı "turukku" kimi çəkilir.Akkad və aşşur mənbələrindən belə məlum olur ki, bu xalq Cənubi Azərbaycan və Şərqi Anadolu ərazisində yaşayırdı və Arattada məskun idi. Turukkular Aratta ilə Aşşur arasında qalan ərazilərə sahib olmaq uğrunda aşşurlarla mübarizə aparırdılar." Ekranda tanınmış Azərbaycan alimi,mərhum Zelen Yampolskinin şəkli görüntülənir. Diktor mətni: "Türklərin adının Azərbaycan sakinləri kimi hələ eradan əvvəl akkad və aşşur mixi yazılarında "turukku" kimi qeyd edildiyini ilk dəfə təsbit edən tanınmış alim Zelen Yampolski olmuşdur. O,türklərin mənşəyi və ilk ana yurdu barədə o vaxta qədər rus-sovet tarixşünaslığında mövcud olan rəsmi baxışlara qarşı çıxaraq bildirmişdi ki,akkad mənbələri "türk" etnoniminin qeydə alındığı ən qədim yazılı mənbələrdir. Eradan əvvəl birinci minilliyə aid Urartu mixi yazılarında da eyni xalqın adı,eyni ərazinin sakinləri kimi qeyd edilmişdir.Urartu mənbələrində həmin xalqın adı "turuxi" kimi çəkilr." Ekranda yenə də Firidun Ağasıoğlu peyda olur və deyir: "Aşşur mənbəlrində rast gəlinən "turukku"etnonimi "türk"etnik adının aşşur dilindəki səsləniş və yazılış formasıdır.İlk dəfə Zelen Yampolski tərəfindən söylənilən fikrə sonralar Yusif Yusifov,Qiyasəddin Qeybullayev kimi Azərbaycan alimləri də şərik çıxmışlar."Türk"adına erkən orta əsrlərə aid hind qaynaqlarında turukka", Xotan mətnlərində "ttrruki",Tibet mənbələrində "druq" və "druqu" formasında rast gəlmək mümkündür." Ekranda Yusif Yusifovun şəkli görüntülənir. Diktor mətnu: "Mərhum alimimiz Yusif Yusifovun yazdığına görə,eramızdan əvvəl 2-ci minilliyin əvvəlində Urmiya gölü hövzəsində yaşayan türklərin aktiv siyasətə qoşulması başlayır.Onlar Zaqroş dağlarını aşaraq İkiçayarasına daxil olurdular.Türklər Aşağı Zab çayının yuxarı axarında yerləşən Raniyə düzənliyinə çıxır və burada yaşayan hürrilərlə ünsiyyətə girirdilər.Ümumiyyətlə,onlar bu ərazi uğrunda mübarizə aparırdılar və bununla da İkiçayarasının şimalında yaranmış Aşşur dövlətinin sərhədlərində təhlükə yaradırdılar." Ekranda mixi yazılar görüntülənir. Diktor mətni: Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|