Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
194 Qədim türkcə Yakut türkcəsində Avestada ---------------------------------------------------------------------------------------------------- Tenqri Menqu Tanqra Menqu Anqra Manyu ---------------------------------------------------------------------------------------------------- Diktor: "Qədim türklər sitayiş etdikləri tək Tanrıya çox vaxt "Tenqri Menqu" da deyirdilər. "Menqu" qədim türk dilində əbədi deməkdir. Odur ki, bu halda söhbət əbədi olan Tanrıdan gedir. Bəzi türk ləhcə və şivələrində, o cümlədən yakut türkcəsində "Tenqri Menqu" ifadəsi "Tanqra Menqu" kimi səslənməkdədir. Qatı bir fars milliyətçisi olan və əsərindən də göründüyü kimi, türklərə dərin nifrət bəsləyən Zərdüşt öz saxta dinində Tanqra Menqunu "Anqra Manyu" adı altında iblis elan etmiş, ona qarşı Babil-Aşşur mifologiyasından götürdüyü Ahura Məzdanı, yəni Hörmüzü, eləcə də Arti, Anahid, Mitra, Vritraqan və sairə fars tanrılarını qoymuş, Hörmüzü və fars tanrılarını xeyrin,işığın rəmzi kim qələmə vermişdi. Avestada turanlılar, yəni türklər şərin və qaranlığın ,iranlılar, yəni farslar isə xeyrin və işığın əsgərləri kimi qələmə verilir, turanlıların Anqra Manyuya sitayiş etdikləri qeyd edilir." Ekranda yenidən "Odisseyin Məcaraları" filmindən Təpəgözlə bağlı səhnələr görüntülənir (səssiz). Diktor aralıqsız davam edir: "Maninin öz dinində Əhrimənin, yəni Anqra Manyunun yerinə Şimnunu, yəni təpəgözü iblis elan etməsinin əsil səbəbi türk Tanrısını Zərdüştn ona biçdiyi iblis obrazından xilas etmək idi. Türk Mani bununla da yetinməmiş, Tenqrini Hörmüzdən də, digər fars tanrılarından da yuxarı qaldırmış, ikinci yerə türk mi- fologiyasından götürdüyü Gün, Ay tanrılarını və Yer-Suyu yerləşdirmiş, Hörmüzü və onun beş tanrısını, yəni fars tanrılarını isə onlardan aşağı tutmuşdur." Ekranda aktyor peyda olur və oxuyur: "...Gün, Ay tanrılara, iki işıqlı sarayda əyləşən tanrılara, bütün bürhanların müqəddəs adının, ləyaqətli ruhların, Yer-Su nurunun əsası Tanrı məkanına gedəndə ilk qapı Gün, Ay tanrısının olacaqdır.Beş tanrını qurtarmaq, işığı-zülməi ayırmaq üçün işıq göydə dolanır." Ekranda Maninin şəkli görünür. Diktor: "Maninin təliminə görə, beş tanrı Şimnu ilə, yəni təpəgözlə və onun beş şeytanı ilə döyüşdə yaralandıqları və murdarlandıqları üçün onların qurtarılmağa, təmizlənməyə ehtiyacları var.Yalnız bundan sonra onlar Gün,Ay qapılarından keçib Tanrı dərgahına qalxa bilərlər.Gördüyümüz kimi, maniçilikdə Əhrimənin 195 yerini Şimnu tutduğu kimi, Hörmüzün də yerini işıq tanrısı, yəni türk Tenqrisi tutur.O, Tanq Tenqri, yəni dan tanrısı adlandırılır." Ekranda manixey əlifbası ilə qələmə alınmış mətnlər görüntülənir.Diktor sözünə ara vermədən davam edir: "Manixey əlifbası ilə, türkcə yazılmış mətnlərin heç də hamısı sırf uyğur türkcəsində deyildir. Bəzi mətnlər var ki, onların dili oğuz türkcəsinə daha yaxındır və oğuz türkcəsi ilə uyğur türkcəsinin bir-birindən hələ tam ayrılmadığı vəziyyəti əks etdirir.Şübhəsiz ki, onlar daha arxaikdirlər." Ekranda peyda olan aktyor əlindəki kitabdan oxuyur: "Tanq Tenqri kəlti,Tanq tenqri özi kəlti! Tanq Tenqri kəlti,Tanq Tenqri özi kəlti! Turunqlar,kamağ bəglər,kadaşlar, Tanq Tenqriq ögəlim! Körünüqmə Kün Tünqri,siz bizi küzədinq! Körünüqmə Ay Tenqri,siz bizi kurtarınq!..." Aktyor şeri oxuduqca alt tərəfdə şerin çağdaş Azərbaycan dilində tərcüməsi yazılır: "Dan Tanrı gəldi,Dan Tanrı özü gəldi! Dan Tanrı gəldi, Dan Tanrı özü gəldi! Şəhərlər,bütün bəylər,qardaşlar, Dan Tanrını öyəlim! Parlaq Gün Tanrı, siz bizə nəzər salın! Parlaq Ay Tanrı,siz bizi qurtarın!..." Ekranda manixey əlifbası ilə yazılmış mətnlər görünür. Diktor: "Bu şerin dili Alpınçur Təkinin şerlərinin və Bötürmüş Tərxanın "Xuastu- anift"inin dilindən daha sadə və daha anlaşıqlıdır və şübhəsiz ki, lll-V əsrlərdə Azərbaycanda qələmə alınmışdır. Fəqət onun Maninin qələminə mənsub olub- olmadığını tam qətiyyətlə söyləmək mümkün deyildir.Lakin əldə olan və dili bu şe- rin dilindən fərqlənməyən daha bir şer var ki, onun Maninin qələminə məxsusluğu heç bir şübhə oyatmır." Ekranda yenidən peyda olan aktyor əlindəki kitabdan oxuyur: "Tüzün bilgə kişilər, üriləlim, Tenqrinin bitiqin biz işidəlim. Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|