Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
201 Ekranda Firidun Ağasıoğlu peyda olur və Qam Ata və onun şaman olması barədə ətraflı məlumat verir. Ekranda İqrar Əliyevin "Midiya tarixi" kitabı görünür. Diktor: "Eradan əvvəl Vlll-Vl əsrlərdə Cənubi Azərbaycan ərazisində madayların qurmuş olduqları qüdrəli Midiya dövlətinin, eləcə də ondan əvvəl, eradan əvvəl lX- Vll əsrlərdə həmin ərazidə mövcud olmuş Mana dövlətinin şahlarının adlarının təhlili onların məhz şamanist olduqlarını söyləməyə ciddi əsas verir." Ekranda öncə növbə ilə yəhudu sinaqoqu, müsəlman məscidi və xristian kilsəsi, ardınca müxtəlif dinlərin məbədləri görüntülənir. Diktor bu görüntülərə paralel olaraq deyir: "Məlum olduğu kimi,əksər xalqların milli adları içərisində həmin xalqın sitayiş etdiyi dindən qaynaqlanan adlar önəmli yer tutur.Məsələn, yəhudilər içərisində Tövratdan götürülmüş Moşe, Aaron, İsaak,İzmail, Yakov və sair peyğəmbər adları geniş yayılmışdır.Eyni adlar müsəlmanlarda da Qurandakı səsləniş formasında yayğındır: Musa, Harun, İshaq, İsmayıl, Yaqub və s. Xristian ruslar arasında məşhur olan İvan, Matvey, Pyotr, Pavel və s.bu kimia dlar da İncildən qaynaqlanır. Müsəlmanlar içərisində Yusif, Yunus, Adəm, Məhəmməd, İsa və s.peyğəmbər adları ilə yanaşı,Əbubəkr, Ömər, Osman, Əli, Həsən, Hüseyn və sairə din böyüklərinin adlarına da sıx-sıx rastlanır.Eyni zamanda biz uşaqlarımıza Allahın 99 gözəl adlarından olan Rauf, Qafar, Kərim,Rəhman, Rəhim və s. teofor adlar da qoyuruq. Övladlara teofor adlar, yəni Tanrının və ya tanrılaın adlarından düzəldilmiş adlar vermək ən qədim zamanlardan bütün xalqlara xas olub.Ən çox da belə isimləri hökmdar nəslindən olan uşaqlara verərdilər..." Ekrandakı təsvirləri növbə ilə Misir ehamları, Ramzes, Aşşur-Babil mixi yazıları və Bisitun kitabəsinin elamca yazılmış hissələrinin təsvirləri əvəz edir. Diktor aralıqsız davam edir: "...Məsələn, qədim Misir fironu Ramzesin adında Misirin baş tanrısı-günəş tanrısı Ranın adına rast gəlirik.Mitridat adında farsların günəş tanrısı Mitranın adı gözə çarpır.Babil hökmdarı Marduk-Apla-İddinin adında babillilərin baş tanrısı Mardukun adını görməmək mümkün deyildir.Elam şahı Humbaniqaşın adında isə Elamın baş tanrısı Humbanın adını görürük." Ekranda şaman rəqsi görüntülənir. Diktor: 202 "Mana və Midiya şahlarının adlarında isə türk-şaman pantenuna daxil olan adlar açıq-aydın sezilməkdədir.Bu isə həmin dövrlərdə Cənubi Azərbaycanda şamanizmin hakim ideologiya olduğunu göstərməkdədir." Ekranda yazılır: ---------------------------------------------------------------------------------------------------- Mana-Midiya hökmdarlarının Mənbə Şaman panteonuna daxil olan adları adlar ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 1.İranzu Aşşur-Babil Oranəəzi (Tuva) 2.Aza Aşşur-Babil Aza (Tuva, kumandin) 3.Ullusunu Aşşur-Babil Ulu Toyon (yakut) 4.Deyok Herodot Dayık (Altay) Dayaukku Aşşur-Babil Dayuççı (teleut) 5.Kaştariti Herodot Xarsatördö (yakut) Xşatrita Aşşur-Babil 6.Kiaksar Herodot Kööskara (Altay) 7.Astiaq Herodot İştivequ Aşşur-Babil Adjiraybuxe (yakut )? İstemi Bögü(?) ---------------------------------------------------------------------------------------------------- Diktor: "Tarixi mənbələrdən adı məlum ilan ilk Mana hökmdarı İranzu olmuşdur.Bu antroponimi Melikaşvili Qafqaz, Dyakonov isə İran dilləri əsasında izah etməyə calışmışlar.Fəqət bir nəticə əldə etməmişlər. Halbuki, Aşşur-Babil mixi yazılarında qeydə alınmış bu adın analoquna cüzi fərqlə türk-şaman panteonunda Oranəəzi formasında rast gəlirik.Bu mifik varlıq Tuva türklərinin inanc sistemində yer almaqdadır və onun adı Tuva türkcəsində "kainatın yiyəsi,ağası" mənasını verir. İranzudan sonra Mana taxtına onun böyük oğlu Aza sahib olmuşdur.Onun adna isə eyniylə şaman panteonunda rast gəlinir.Aza Tuva şamanlarının inanc sistemində aşağı dünyanı təmsil edən ruhlardan hesab olunur. Azadan sonra onun yarinə qardaşı Ullusunu hökmdar olmuşdur. Ullusunu adına yakut türklərinin şaman panteonunda Ulu Toyon formasında rast gəlinməkdədir.Yakut mifologiyasına görə qara şamanlar Ulu Toyona tabedirlər. Yakut türkcəsində "Ulu Toyon" böyük cənab deməkdir. Xronologiya baxımından sonrakı yerdə Herodotun Deyok adlandırdığı, Aşşur- Babil mixi yazılarında isə adı Dayaukku kimi çəkilən hökmdar gəlir.Herodota görə o, Midiya, Aşşur-Babil mənbələrinə görə isə Mana hökmdarı olmuşdur.Bu hökmdarın adı Dayık formasında Altay türklərinin şaman panteonunda da yer almaqdadır.Altay türkcəsində Dayık "qurucu" deməkdir.Maraqlıdır ki, teleut Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|