Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
90 Ekranda Leonard Vullinin “Haldeylərin Ur şəhəri”kitabının üz qabığı,sonra isə müəllifin şəkli görüntülənir. Diktor mətni: “İkiçayarasında uzun müddət arxeoloji qazıntılar aparmış və şumerlərin qədim Ur şəhərinin qalıqlarını üzə çıxarmaqla məşhurlaşmış görkəli amerikalı arxeoloq Leonard Vulli qazıntılar zamanı “Nuh tufanı”nın izlərini aşkarlamış və beləcə sözügedən olayın mif olmadığını sübut emişdir.Deməli, Həzrət Nuh gerçək tarixi şəxsiyyət olduğu kimi,tufan da qədimdə baş vermiş geçək bir hadisədir. Madam ki,bu belədir,deməli,xristian və müsəlman tarixçilərin Yafəsin tüklərin ilk şahı olması və böyük bir dövlətə başçılıq etməsi barədə söylədiklərinə tam ciddi yanaşmaq lazımdır." Ekranda üzərində mixi yazılar olan gil kitabələrin təsvirləri canlanır. Diktor mətni: “Təsadüfi deyil ki, qədim şumer mənbələri ölkəmizin ərazisində mövcud olan və Şumer dövləti ilə iqtisadi-siyasi əlaqələr saxlayan bir dövlətdən söz açmaqdadır. Söhbət mixi yazılarda Aratta adı altında yad edilən və Şumer ilə eyni dövrdə mövcud olmuş qədim bir dövlətdən gedir.” Ekranda Yusif Yusifovun “Qədim Şərq tarixi”kitabı, ardınca isə alimin öz şəkli görüntülənir. Diktor mətni: “Görkəmli Azərbaycan alimi,qədim şərq tarixinin gözəl bilicisi,mərhum Yusif Yusifovun yazdığna görə,Eramızdan əvvəl 3-cü minillikdə Azərbaycanda dövlət qurmlarının meydana gəldiyi müşahidə olunur.” Ekranda peyda olan aktyor alimin şəklinin fonunda əlindəki kitabdan oxu- yur: “Cənubi Azərbaycan İkiçayarasına yaxın bir ərazidə yerləşirdi.İkiçayarası- nın qədim Azərbaycan tayfaları ilə erkən siyasi münaqişələri və iqtisadi əlaqələri Şumer-Akkad mixi yazılarında əks olunmuşdur.Bu qaynaqlar göstərilən hadisələrlə əlaqədar Aratta ölkəsini,kuti,lullu və su tayfalarını yad edir.Uruk şumer şəhə dövləti Aratta ilə iqtisadi əlaqələr yaratmaq və hətta ölkəni özünə tabe etmək istəyirdi.Akkad hökmdarları kuti və lullu tayfalarının İkiçayarasına müdaxiləsiniə qarşı mübarizə aparırdılar.Şumerlər və akkadlar Cənubi Azərbaycan,onun təbii sərvətləri barədə müəyyən təsəvvürə malik idlər.” Ekranda Firidun Ağasıoğlu peyda olur.Altda onun adı,soy adı və elmi dərə- cəsi yazılır. O deyir: 91 “Aratta dövləti Azərbaycan ərazisində yerləşirdi.Şumer və Aratta dövlətləri arasında əlaqələr barədə “En-Merkar və Aratta hökmdarı”, “En-Merkar və En- Sukuşsiranna”, “En-Merkar və Luqlbanda”, “Luqalbanda və Hurrum dağı” kimi bir neçə şumer dastanında əks olunmuşdur. Sözügedən dastanların və digər mənbələrin təhlili Arattanın ərazisinin Cənubi Azərbaycanın ərazisi ilə üst-üstə düşdüyünü,onun cənub sınırlarının Qəzvin və Həmədandan keçdiyini söyləməyə əsas verir.” Ekranda mixi yazılar görünür. Diktor mətni: “Aratta Cənubi Aərbaycanda miladdan öncə 3-cü minilliyin birinci yarısında meydana gəlmiş ilk dövlt qurumu idi.Bu dövlətin Şumer dövləti ilə diplomatik, siyasi və iqtisadi əlaqələri ümumdünya diplomatiya,siyasət və iqtisadi əlaqələr tarixinin başlanğıc nöqtəsidir.Aratta və Şumer şahları arasındakı yazışma isə tarixin ilk diplomatik sənədləridir.” Ekranda Şumer və Arattanın xəritəsi görünür. Diktor məni: “Mixi yazılardan belə aydın olur ki, Şumerə hökmranlıq edən Uruk sülaləsindən En-Merkar,bugünkü dillə desək, Merkar xan Aratta xanından Uruka tabe tabe olmağı tələb etmiş,Aratta xanı da öz növbəsində Uruku və bütün Şumer şəhərlərini özünə tabe etmək üçün tədbirlər görmüşdür.Mənbələrin məlumatına görə,Şumer xanı Arattanı ziyarət etmiş,bu iki dövlətin başçıları arsında daim məktublaşma aparılmış,sami tayfalarının Şumerə hücumları zamanı Merkar xan Aratta xanına kömək üçün müraciət etmiş,o da Şumerdən yardım əlini əsirgəməmişdir.Hətta Şumerin dağıdılmış məbədlərini bərpa etmək üçün ora tikinti materialları və sənətkarlar göndərmişdir.” Ekranda Yusif Yusifovun şəkli görünür. Diktor mətni: “Yusif Yusifovun yazdığına görə, Arattada çoxtanrıcılıq mövcud idi.Şumerdə olduğu kimi,Arattada da İninni və Utu kultları geniş yayılmışdı.Məh- suldarlıq və çobanlar tanrısı Dumuzi də böyük hörmət görməkdə idi.Bundan başqa Lama adlı bir ilahəyə də sitayiş edilirdi.İldırım və şimşək tanrısı İşkur da sitayiş edilən tanrılardan idi.” Ekranda yenidən Firidun Ağasıoğlu görünür və deyir: “Zəngin yeraltı faydalı sərvətləri olan Arattanın əhalisi qızıl,gümüş, qur- ğuşun, mis, dağ daşı, lacivərd istehsal edirdi. Qiymətli metallardan hazırlanan əşyalar və lacivərd Şumerə ixrac edilirdi.” Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|