Azərbaycanda siyasi partiyalar: seçKİDƏN seçKİYƏ

AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ
104
Proqnozlar
- Azərbaycanda siyasi partiyaların fəaliyyətində növbəti 
elektoral mərhələ gedişində və ondan sonra hər hansı kök-
lü və ya radikal dönüş olacağını deməyə ciddi əsas yoxdur. 
Siyasi müxalifətə aid edilərsə, burada ən mühüm məsələ if-
lasdan xilas olmaq istiqamətində atılacaq addımlar ola bilər. 
Çünki müxalifətin seçki taktikası (birləşmə şüarları, uğursuz-
luğu ört-basdır etmək üçün aktiv və ya passiv müqavimət, 
proporsional seçki sisteminin bərpa olunması tələbləri) ar-
tıq cəmiyyətə aydındır. Siyasi müxalifətçiliyin hazırkı modeli 
son sınaq ərəfəsindədir;
-  Eyni  zamanda,  bu  cəbhədə  yeni  təfəkkür  və  mövqe 
nümayiş  etdirmək  cəhdlərinin  də  müşahidə  edilməsi  onu 
göstərir ki, yaxın gələcəkdə siyasi arenada fəal mövqe tuta 
biləcək qüvvələrin sırası arta bilər. Məhz bu qüvvələr cari ilin 
parlament seçkilərində Milli Məclisdə fraksiya təşkil edəcək 
dərəcədə yer qazana bilərlər;
-  Müxalifətin  yeni  model  və  strategiya  seçən  qismi 
get-gedə  hakim  partiya  ilə  rəqabət  aparan  hazırkı    “ana 
müxalifəti”  əvəzləyə  bilər;  Ana  müxalifətə  iddialı  partiya 
ətrafında  birləşə  bilməyənlər  kütləvi  şəkildə  marginallaş-
maya düçar ola bilər;
-  Partiyalar  arasında    çoxşaxəli  islahatlar,  siyasi  dia-
loq  və  sivil  mübarizə  proqramına  malik  olan,  mərkəzçiliyi 
dəstəkləyən qüvvələr  yaxın gələcəkdə daha məqsədəuyğun 
perspektivə malik ola bilərlər. Bu mərhələdə, doğrudan da, 
səhvlər tənqidi və doğru qiymətləndirilərsə, Azərbaycanda  
müxalifətin  artıq  neçə  illərdir  ki,  fəaliyyətinə  əngəl  olan 
köhnə stereotip təfəkkürdən uzaqlaşması və yeni manevrlər 
etməsi tamamilə gözlənilən hadisə ola bilər. Ümid Partiya-

---

AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ
105
sının liderinin məqaləsini yeni müxalifətin siyasi mübarizə 
strategiyasının və taktikasının formalaşmasına hesablanmış 
ilkin proqram hesab etmək olar;
-  Partiya  sədrlərinin  özlərini    lider  elan  etmələrinin  nə 
strateji, nə də taktiki manevr baxımdan əhəmiyyəti var. Bun-
lar yalnız məcburi gedişlərdir. Müxalifətin lider problemi də 
yalnız yenilik dalğasında yetişə bilər;
-  Azərbaycanda  müxalifət  partiyalarının  “neqativ  kon-
sensus” adlanan birliyi və ya bloklaşma presedenti forma-
laşa bilməmiş və bundan sonra da formalaşması mümkün 
deyil.  Mövcud  müxalifətin  birləşməsi  deyil,  əksinə  parça-
lanması davam edəcək. Buna görə də söhbət yeni modelli 
müxalifətin  ətrafında  birlik  yaradılmasından  və  onun  in-
stitusionallaşmasından  gedə  bilər.  Bunun  üçün  isə  hələlik 
xeyli vaxt lazım olacaq. Ehtimal kimi qarşıdan gələn parla-
ment seçkilərində siyasi partiyaların: “Demokratiya Uğrun-
da İttifaq” bloku (DUİ) – AXCP Klassik Xalq Cəbhəsi Partiyası 
(KXCP), Azadlıq Partiyası, Müsavat Partiyası kimi model və 
tərkibdə bloklaşmasını söyləmək olar; 
- Dövlət-partiya münasibətlərində xüsusilə də yeni qanun 
və maliyyələşmə islahatları ilə əlaqədar dünya təcrübəsinə 
uyğun  “konsensus” modelinin davamı və inkişafı mümkün-
dür;
-  Hakim  partiyanın  perspektivləri  ilə  bağlı  onu  demək 
olar ki, bu gün üçün onun alternativ rəqibi yoxdur. Əvvəla 
ona  görə  ki,  müxalifət  son  dərəcə  fraqmentardır.  İkincisi, 
onların sırasında lider və birlik yoxdur. Buna qarşı isə hakim 
elitanın sarsılmaz birliyi mövcuddur; 
- Hər bir partiyada lider həlledici faktordur. Siyasi parti-

---

AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ
106
yalar seçki prosesinin ən praqmatik subyektləridir. Öz ma-
raqlarını güddükləri üçün onların davranışı əsasən oppor-
tunist  (yəni  başqa  aktorların  hesabına  fayda  əldə  etmək) 
xüsusiyyət  daşıyır.  Siyasi  müxalifətin  əsl  birliyi  üçün  isə 
ümumi oyun qaydalarını müəyyən etməyə və onlara riayət 
edilməsini  təmin  etməyə qadir, danılmaz  lider  faktoru  ol-
malıdır.    Belə  stimulları  isə  instutusional  dizaynda  qeyri-
müəyyənliklə bağlı  olan gözləntilər, risklər və s. şərtləndirə 
bilər. Ən yaxın tarixi yada salaq:  müxalifət narıncı inqilab və 
s. sabitliyi pozmaq cəhdlərinə daim əl atırdı. Yeri gəlmişkən, 
bu  vərdişlər,  hələ  ki,  müxalifətin  taktika  və  davranışın-
da  üstünlük  təşkil  edir.  Buna  görə  də  yaşadığımız  seçki 
ilində  ictimai-siyasi  sabitliyin  təmin  olunması  ümummil-
li məsələdir. Ötən elektoral mərhələlərin təhlili göstərir ki, 
Azərbaycanda bərqərar edilən ictimai-siyasi sabitlik, hələ ki, 
siyasi proseslərin  hətta ən təhlükəli gedişatını və risklərini  
heçə endirməyə qadirdir;
-  Bu  gün  üçün  hakim  partiya  ilə  rəqabət  aparmağın 
qeyri-mümkünlüyü  ümummilli  səviyyədə,  siyasi  mühitdə 
və  partiyalararası  münasibətlərdə  “istər-istəməz  konsen-
sus”  modelini,  status-kvonu    şərtləndirmişdir.  Lakin  siyasi 
həyatda,  bildiyimiz  kimi,  əbədi  heç  nə  yoxdur.  Buna  görə 
də  həmin  konsensusun  nə  qədər  davamlı  olacağı  barədə 
nələri demək olar? Dünya təcrübəsi (Qərbi Almaniya, Mek-
sika) də nəzərə alınarsa, bu model  “lider dilemmasını” həll 
edə,  demokratik  konsensus    istiqamətində  ilk  addımlar-
dan  və  varisliyi  təmin  edə  bilən  çox  mühüm  təməllərdən 
biri ola bilər. Bu gün üçün kəskin siyasi rəqabətin olmama-
sı, qeyri-formal institutların formal institutlar üzərində üs-
tünlük təşkil etməsi yaxın perspektiv üçün hadisələrin hər 
hansı  gözlənilməz  gedişatını  istisna  edir  və  mövcud  kon-
sensus modelinin  dəyişəcəyi ehtimalını heçə endirir. Qeyri-

---