Azərbaycanın azadlığı uğrunda 1918-ci ildə

166 
 
dövlətinin,  osmanlı  türklərinin  olması  fikri  öz  təsdiqini  tapdı.  Qələbənin  siyasi  əhəmiyyəti  barəsində 
"Azərbaycan"  qəzeti  özünün  15  sentyabr  1919-cu  il  tarixli  baş  məqaləsində  yazırdı:  "Əgər  mayın  28-ni  biz 
müstəqilliyimizin rəsmi elan edilməsi günü sayırıqsa, sentyabrın 15-də Azərbaycan qoşunlarının və Azərbaycan 
hökumətinin  Bakıya  daxil  olmasını  müstəqilliyin  həqiqətən  əldə  edilməsi,  dövlətçiliyin  başlıca  əsaslarının  və 
özülünün qoyulması günü hesab edə bilərik. Bu gün bolşevik-daşnak qüvvələri tərəfindən təkcə Azərbaycanın 
və digər Zaqafqaziya respublikalarının müstəqilliyi əleyhinə deyil, həm də Zaqafqaziyanın türk xaqlarının fiziki 
mövcudluğuna qarşı yönəldilmiş xətərnak təhlükənin ləğv edildiyi gündür".
736
 
Sonrakı  dövrlərdə,  əsasən  də  Sovet  dövrü  tarixi  ədəbiyyatında  türk  qoşunlarının  Azərbaycanda  olması 
işğal  kimi  qələmə  verilirdi.  Hələ  о  vaxt  Məhəmməd  Əmin  Rəsulzadə  bunun  yalan  olmasını  göstərirdi.  O, 
bildirirdi  ki,  Azərbaycana  gəlmiş  Osmanlı  ordu  hissələrini  heç  bir  formada  işğalçı  ordu  adlandırmaq  olmaz. 
Belə  ki,  Ənvər  paşa  bu  ordunun  təminatı  üçün  öz 
hökumətindən  50  000  lirə  istəmişdir,  halbuki  işğalçı 
belə  etmir,  əksinə  gəldiyi  ərazini  talayır;  Ənvər  paşa 
Azərbaycan  hökumətinə  müraciətlərində  təkidlə  xahiş 
edirdi  ki,  milli  silahlı  qüvvələr  yaradılsın.  Bu 
qüvvələrin  yaradılmasında  türklər  əlindən  gələn 
köməyi  göstərirdilər,  halbuki  işğalçı  ordu  belə  etmir; 
ən  nəhayət,  həlak  olmuş  türk  əsgərlərinin  xatirəsini 
əbədiləşdirmək  üçün  Azərbaycan  xalqı,  hökumətin 
qərarı  olmadan,  pul  yığmağa  başlamış  və  qısa 
müddətdə  tələb  olunan  məbləği  toplamışdır.
737
 
Sentyabrın  27-də  Azərbaycan  hökuməti  qalib  ordunun  sərkərdələri  üçün  ziyafət  verdi.  Ziyafətdən  sonra 
qonaqlar, hökumət və Milli Şuranın üzvləri Təzə Pir məscidinə gedərək cümə namazını qıldılar. Məscidin bir 
hissəsinin  mərmilərlə  dağılmasına  baxmayaraq  yüzlərlə  insan  burada  namaz  qı-lırdı.  Bakı  döyüşlərində  həlak 
olmuş əsgərlərin ruhu üçün mövlud oxundu.
738
 Xalqın türk sərkərdələrinə göstərdiyi hörmət bir daha sübut etdi 
ki, Azərbaycan Qafqaz İslam Ordusunu öz xilaskarı kimi qəbul edir. 
Münaqişənin hərbi nəticələri də əhəmiyyətli idi. Belə ki, 1918-ci ilin yazında Qafqazda ən böyük və ən 
təhlükəli  qüvvə  daşnak  və  bolşeviklərin  vəhdətindən  yaranmış  Qafqaz  Qırmızı  Ordusu  və  dolayısı  ilə  onun 
tərəfində çıxış edən Ermənistan Respublikasının Ordusu idi. Bu ordular təkcə Azərbaycanın deyil, Gürcüstanın 
da müstəqilliyi və ərazi bütövlüyünə təhlükə idi. Heç şübhəsiz ki, almanların Gürcüstanda olmasından ehtiyat 
edib  Gürcüstana  hücum  etməyə  cürət  etməyən  bu  ordular  öz  qüvvələrini  saxlasaydılar,  Azərbaycandan  sonra 
Gürcüstanı  işğal  etməyə  qalxacaqdılar.  Qafqaz  İslam  Ordusunun  əməliyyatları  nəticəsində  bolşevik  və 
daşnakların Qafqaz Qırmızı Ordusu darmadağın edilmiş, Ermənistan Respublikasının işğalçı ordusu isə Osmanlı 
dövlətinin  3-cü  Korpusu  tərəfindən  əhəmiyyətli  dərəcədə  zəiflədilmişdi.  Sentrokaspi  Diktaturası  qoşunlarının 
məğlub edilməsi digər bir qüvvəni - keçmiş Rusiya imperiyasının bərpasına can atan və bu yolda bütün xalqları 
əzməyə hazır olan şovinist rus partiyalarının formalaşdırdığı qüvvəni aradan qaldırdı və Cənubi Qafqazda baş 
verən  siyasi  hadisələrdən  kənara  atdı.  1918-ci  ilin  may  ayına  Azərbaycan  arxalandığı  yeganə  hərbi  qüvvəni  - 
Müsəlman Korpusunu, demək olar ki, itirmişdi. Qısa müddət ərzində formalaşmağa başlayan, zabit çatışmazlığı, 
silah  və  sursat  qıtlığından  zəif  vəziyyətə  düşən  Korpus  döyüşçülərin  fədakarlığına  baxmayaraq  düşmən  hücu-
munun  qarşısını  ala  bilmirdi.  Korpus  Qaraməryəmə  qədər  geri  çəkilmiş,  tərkibində  cəmi  900  nəfər  döyüşçü 
qalmışdı. Aydındır ki, 1918-ci il may ayının sonları- iyun ayının 
əvvəllərində  qərbdən  Ermənistan  Respublikası,  cənub-qərbdən 
gah bolşevik, gah da daşnak qiyafəsində çıxış edən Andranikin, 
şərqdən bolşevik və daşnakların Qafqaz Qırmızı Ordusu, cənub-
şərqdən Muğandakı antiazərbaycan qüvvələrinin məngənəsində 
sıxılan  Azərbaycan  Cümhuriyyəti  faktiki  olaraq  özünün  ilk  və 
son  anlarını  yaşayırdı.  Danılmaz  faktdır  ki,  1918-ci  ildə 
Azərbaycan  Cümhuriyyətinin  bütün  təhlükə  və  təzyiqlərə  qalib 
kimi  sinə  gərməsinin  bir  səbəbi  var  idi  ki,  bu  da  iyunun  4-də 
Osmanlı  dövləti  ilə  imzalanmış  müqavilə  və  bu  müqaviləyə 
əsasən türk və Azərbaycan hissələrindən təşkil olunmuş Qafqaz 
İslam  Ordusu  idi.  Onun  sayəsində  Cümhüriyyətə  şərqdən  olan  təhlükə  aradan  qaldırılmış,  özünün  qanuni 
paytaxtı  Bakı  şəhərinə  sahib  olmuş,  qərbdən,  cənub-qərbdən  və  cənub-şərqdən  olan  təhlükələr  əhəmiyyətli 
                                                           
736
Süleymanov M.S. Azərbaycan Ordusu, s.138. 
737
Görüryılmaz M. Türk Kafkaz İslam Ordusu, s.200. 
738
Görüryılmaz M. Türk Kafkaz İslam Ordusu, s.190. 

---

167 
 
dərəcədə zəiflədilmişdi. Osmanlı qoşunları Azərbaycanı tərk edəndə artıq burada təminat təşkilati cəhətdən tam 
formalaşmasa da, öz qüvvələrinə inanan, milli ideyalar uğrunda vuruşmağa hazır olan ordu var idi. 
Sovet hakimiyyətinin ən ağır illərində müstəqilliyini, dövlətçiliyini, torpaqların bir hissəsini, ordusunu, ən 
vətənpərvər  ziyalılarını,  əlifbasını  itirən,  tarixinə  və  mənəviyyatına  təcavüz  edilən  Azərbaycan  xalqı  onun 
uğrunda vuruşmuş və canlarını qurban vermiş qəhrəmanların xatirəsini əziz tutdu, onların qəbirlərini ziyarətgah 
bilib qorudu. Bu həmin qəbirlərdir ki, onlar barəsində Məhəmməd Əmin Rəsulzadə yazırdı: “Azərbaycanın hər 
cəhətində şairin təsvir etdiyi "sarmaşıqlı bir məzar" bulursunuz ki, "qızlar, gəlinlər" tərəfindən ziyarətgah halına 
qoyulan bu məzar qardaş imdadına qaçan "TÜRK" məzarıdır".
739 
O, həmin qəbirlərdir ki, 5-ci Qafqaz firqəsinin 
Ərkani-Hərb  rəisi  Rüşdü  bəy  onlar  haqqında  yazırdı:  "5-ci  Qafqaz  firqəsinin  dörd  buçuq  aydan  bəri 
Azərbaycanın istiqlalı uğrunda çarpışaraq verdiyi şəhid və məcruhların qanları ilə sulanan bu qardaş məmləkət 
torpaqları  üzərində  Gəncədə,  Göyçay-Ağsu-  Şamaxı-Bakı  şossesinin  hər  iki  tərəfində,  Müsüslü-Kürdəmir-
Karrar-Hacıqabul-Bakı  dəmir  yolu  boyunca,  Qarabağda  və  Kür  nəhri  sahillərində  xalqın  ziyarətgah  halına 
qoyduğu bir çox mütəvazi və həzin məzarlara təsadüf olunur ki, iştə bunlar irqinin imdadına səgirtlən Anadolu 
mehmetçiyinin mübarək məzarıdır. Əksər yerlərdə mehmetçiklə bərabər qoyun-qoyuna yatan Azəri türkləri də 
vardır.”
740
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                                           
739
M.Ə.Rəsulzadə. Azərbaycan Cümhuriyyəti. Bakı, 1990, s.43. 
740
Süleymanov M. Qafqaz İslam Ordusunun digər fəaliyyətləri və missiyasının sonaçatması, s.389. 

---

168 
 
ƏDƏBĠYYAT 
 
Arxiv materialları 
 
1.Azərbaycan Respublikası Siyasi Partiyalar və İctimai Hərəkatlar Dövlət Arxivi f. 277, op. 2,1. 13,16, 27. 
2.Azərbaycan Respublikası-Mərkəzi Dövlət Tarix Arxivi, f.1061, op.l, d.95,1.5-8. 
3.Российский Государственный Военно-Исторический Архив, ф. 3642, оп.1, д.7, 8. 
4.Российский Государственный Военно-Исторический Архив, ф. 3530, оп.1, д.131. 
5.Российский Государственный Военно-Исторический Архив, ф. 2100, оп.2, д.46. 
6.Türkiyə Cümhuriyyəti Silahlı Qüvvətləri Askeri Tarix ve Strateji Etüd idarəsi, k.3821, d.15, f.57. 
 
 
Azərbaycan dilində 
 
7.Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, c.1-2. Bakı, 2005. 
8.Aşırlı A. Cümhuriyyət dövrü mətbuatında Qafqaz İslam Ordusu // Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz 
İslam Ordusu toplusu, Bakı, 2008. s.523-530. 
9.Bayramoğlu  A.  Cümhuriyyət  ədəbiyyatında  Qafqaz  İslam  Ordusu  //  Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti  və 
Qafqaz İslam Ordusu toplusu, Bakı, 2008. s.531-562. 
10.Budak M. Nuru paşanın Qafqaz İslam Ordusu haqqında raportu // Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz 
İslam Ordusu toplusu, Bakı, 2008. s.441-484. 
11.Əhmədov S.Ə. "Qars" və "Ərdahan" gəmiləri.//Hərbi bilik. 
12.İsgəndərov  A.  Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti//  Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti  və  Qafqaz  İslam  Ordusu 
toplusu. Bakı, 2008, s.39- 56. 
13.İsgəndərov A. 1915-1920-ci illərdə Azərbaycanda türk və müsəlmanlara qarşı həyata keçirilən soyqırımlar // 
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam Ordusu toplusu, Bakı, 2008. s.75-92. 
14.Qasımlı M. Bolşevik Rusiyasının Güney Qafqaz siyasəti // Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam 
Ordusu toplusu. Bakı, 2008. s.93-134. 
15.Reha  Yılmaz.  I  Dünya  müharibəsi  başlanğıcında  Osmanlı  dövlətinin  Qafqaz  siyasəti  //  Azərbaycan  Xalq 
Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam Ordusu toplusu. Bakı, 2008, s.57-74. 
16.Rəsulzadə M.Ə. Azərbaycan Cümhuriyyəti. Bakı, 1990. 
17.Rıhtım  M.  İngilislərin  Bakı  və  Xəzər  dənizinə  hakim  olmaq  xüsusunda  cəbdləri  //  Azərbaycan  Xalq 
Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam Ordusu toplusu. Bakı, 2008. s. 485-523. 
18.Seyidov A. Yelenedorf. Bakı, 2006. 
19.Süleymanov M. Azərbaycan Ordusu (1918-1920). Bakı, 1998. 
20.Süleymanov M. Qafqaz İslam Ordusu və Azərbaycan. Bakı, 1999. 
21.Süleymanov M. Qafqaz İslam Ordusunun Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizəsi // Azərbaycan 
Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam Ordusu toplusu. Bakı, 2008. s.287-332. 
22.Süleymanov  M.  Qafqaz  İslam  Ordusunun  quruluşu,  hazırlıq  və  səfərbərlik  vəziyyəti  //  Azərbaycan  Xalq 
Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam Ordusu toplusu. Bakı, 2008. 
23.Süleymanov  M.  Qafqaz  İslam  Ordusunun  digər  fəaliyyətləri  və  missiyasının  sona  çatması  //  Azərbaycan 
Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz İslam Ordusu toplusu. Bakı, 2008, s.357-392. 
24.Şıxlı S. Tam artilleriya generalı Əliağa Şıxlinski //"Xalq qəzeti", 25.05.2001. 
25.Şükürov K. Türkmənçay - 1828. Tarixi xronika (ixtisarla). Bakı, 2006. 
26.Yüceer N. Qafqaz İslam Ordusunun Bakı şəhərini azad etməsi // Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Qafqaz 
İslam Ordusu toplusu. Bakı, 2008, s.333-356. 
 
 
Türk dilində 
 
27.Allen V.E.D. P.Muratof. 1828 -1921 Türk-Kafkas sınırındakı harplerin tarihi. Ankara, 1966. 
28.Enver Ziya Karal. Osmanlı tarihi. Cilt 5. 28.a Çanakkale Savaşları. İstanbul, 2005. 
29.Görüryılmaz M. Türk Kafkaz İslam Ordusu ve ermenilər. İstanbul, 2007. 
30.Denisenko A. Askeri müze osmanlı ve cumhuriyet dönemi madalya ve nişanlar kataloqu. İstanbul, Harbiye. 
31.Yüceer N. Birinci Dünya savaşında Osmanlı ordusunun Azerbaycan ve Dağıstan harekatı. Ankara, 2002. 
 
 
Rus dilində 

---

169 
 
 
32.Агаев Ф. ''Британский лев" на Кавказе // Азербайджан в мире, 2006. №2, с. 115-119. 
33.Активные борцы за Советскую власть в Азербайджане. Баку, 1957. 
34.Арапов  Д.Ю.  Мусульмане  в  вооруженных  силах  России  в  XIX  -  начале  XX  века  //  Военно-
исторический журнал, 2006, № 9. 
35.Бадаев А. Азербайджанское национально-демократическое движение. 1917-1920. Баку, 1990. 
36.Бланк  Чрезвычайного  Комиссара  //  Великий  Октябрь  и  Советский  Азербайджан  (экспонаты 
рассказывают). Баку, 1977. 
37.Большевики  в  борьбе  за  победу  социалистической  революции  в  Азербайджане.  1917-1918. 
Документы и материалы. Баку, 1957. 
38.Боевые и революционные традиции моряков Каспийского флота. Баку, 1960. 
39.Бурджалов Е. Н. Двадцать шесть бакинских комиссаров. Москва, 1938. 
40.Веселое П. Канонерская лодка "Ленин" //Моделист-конструктор, 1988. № 4, с. 12-15; 
41.Вердиева X., Гусейнзаде Р. "Родословная" армян и их миграция на Кавказ с Балкан. Баку, 2003. 
42.Военные  моряки  в  борьбе  за  власть  Советов  в  Азербайджане  и  Прикаспии.  1918-1920  гг.  Сб. 
документов. Баку, 1971. 
43.Гоголев Л.Д. Бронемашины. Москва, 1986. 
44.Гражданская война и военная интервенция в СССР. Энциклопедия. Москва, 1983. 
45.Грузинский  генералитет  (1699-1921).  Биографический  справочник.  Составил  М.  Гогитидзе.  Киев, 
2001. 
46.Гулиев Б. Борьба Коммунистической партии за осуществление ленинской национальной политики в 
Азербайджане. Баку, 1970. 
47.Гурко-Кряжин В. Армянский вопрос. Баку, 1990. 
48.Дарабади  П.Г.  Военная  помощь  Советской  России  Бакинской  Коммуне  (1918)  //  Изв.АН  АзССР, 
серия ИФП, 1982. № 4. 
49.Дарабади П.Г. Военно-организационная деятельность Бакинской Коммуны // Изв. АН Аз ССР, серия 
ИФП, 1978, № 3,11-20. 
50.Дарабади П.Г. Военные проблемы политической истории Азербайджана начала XX века. Баку, 1991. 
51.Дарабади П.Г. О вооруженных силах АДР (1918-1920 гг) // Изв. АН Аз ССР, серия ИФП, 1991, № 1. 
52.Денстервиль Л. Британский империализм в Баку и Персии. 1917-1918. Тифлис, 1925. 
53.Директивы командования фронтов Красной армии. 1917-1922. Москва, 1971. т. 1. 
54.Документы внешней политики СССР, т.1. Москва, 1957. 
55.Дроговоз И. Г. Крепости на колесах: История бронепоездов. -Минск.: Харвест, 2002. Книга на сайте: 
militera.lib.ru/tw/drogovoz 1/index .html 
56.Евсеев И.М.Бушует Каспий. Баку, 1970. 
57.Жук А.Б. Стрелковое оружие. Москва, 1992. 
58.Зун В.А. Броневые поезда и их боевая служба. Москва, 1930. 
59.История Азербайджана, т.3, ч.1, с.93. 
60.Исрафилов  И.  Воспоминания  об  азербайджанской  армии  //  Зеркало,  12.10.  2007,  20.10.  2007,  27.10. 
2007. 
61.Иванов Р. Н. Генерал - адъютант его величества. Москва, 2006. 
62.Иванов Р.Н. Именем Союза Советских... Москва, 2007. 
63.Исмаилов Э.Э. Георгиевские кавалеры-азербайджанцы. Москва, 2005. 
64.Кадишев А. Б. Интервенция и гражданская война в Закавказье. Москва, 1960. 
65.Кулиев М. Враги Октября в Азербайджане. Баку, 1929. 
66.Каспийская Краснознаменная флотилия. Баку, 1990. 
67.Корсун Н.Г. Кавказский фронт Первой Мировой войны. Москва, 2004. 
68.Кузнецов А. Награды. Москва, 1999. 
69.Кязымзаде Ф. Борьба за Закавказье (1917- 1921). // Литературный Азербайджан, 1993. № 3-4. 
70.Лавров  СВ.  Политика  Англии  на  Кавказе  и  Средней  Азии  в  1917-1921  годах  //  Вопросы  истории, 
1979. № 5, с. 83. 
71.Лудшувейт Е.Ф. Турция в годы первой мировой войны 1914-1918 гг. Москва, 1966. 
72.Мустафаев Ш. Письмо Хасан бека Агаева Энвер паше // "Зеркало", 28.04.2007. 
73.Маевский  В.Ф.  Армяно-татарская  смута  на  Кавказе, как  один  из  фазисов  армянского  вопроса. Баку, 
1993. 
74.Маковский А.Р., Радченко Б.М. Каспийская краснознаменная. Москва, 1982. 
75.Нагдалиев Ф.Ф. Ханы Нахичеванские в Российской империи. Москва, 2006. 

---

170 
 
76.Наджафов  Б.  Лицо  врага.  История  армянского национализма  в  Закавказье  в  конце  XIX  -  начале  XX 
века. Баку, 1993. 
77.Насиров Т. Борьба за власть в Азербайджане (1917-1920). Баку. 1993. 
78.Октябрьское вооруженное восстание в Петрограде. Документы и материалы,  Ленинград, 1957. 
79.Описание Карабагской провинции (составленное в 1823 году по распоряжению главноуправлявшего 
в Грузии Ермолова. Тифлис, 1866. (təkrar nəşr Bakı, 2004). 
80.Очерки  истории коммунистической  партии  Азербайджана  /  Под  ред.  М.  С.  Искендерова  и  др.  Баку, 
1963. 
81.Памяти 26: Материалы к истории Бакинской Коммуны 1918 г. / Ред. М. Лифшица и П. Чагина. Баку, 
1928. 
82.Пипия Г.В. Германский империализм в Закавказье в 1910-1918 годах. Москва, 1978. 
83.Победа Советской власти в Закавказье. Тифлис, 1971. 
84."Пролетарская революция", 1926. № 12, с.83-84. 
85.Поцелуев В.А. Броненосцы железных дорог. Москва, 1982. 
86.Протоколы  заседаний  мусульманских  фракций  Закавказского  Сейма  и  Азербайджанского 
Национального Совета. Баку,2006. 
87.Раевский А. Партия "Мусават" и еѐ контрреволюционная работа. Баку, 1929. 
88.Ратгаузер Я. Арест и гибель комиссаров Бакинской Коммуны. Баку, 1928. 
89.Ратгаузер Э. Революция и гражданская война в Баку.4.1. 1911-1918 гг. Баку, 1927. 
90.Ромадин С. Броневая гвардия революции // "Моделист-конструктор". 1989. 
91.Рустамова-Тогиди  С.  Этого  забыть  нельзя  //  Зеркало,  31  март,  7,14,  21,  28  апрел,  5,12,19,  26  мая, 
2,9,15,23,30 июня, 7,14,21,28 июля, 4,11,18,25 августа, 1,8,15,22,29 сентября, 6,12,20 октября 2007 года. 
92.Рябинский К. Революция 1917 года. Москва, 1976. Хроника событий. Т. 5, с. 151-152,160,175. 
93.Смирнов Н. Г. Ушедшие в бессмертие: очерки истории Бакинской Коммуны. М., 1986. 
94.Токаржевский  Е.А.  Из  истории  иностранной  интервенции  и  гражданской  войны  в  Закавказье.  Баку, 
1957. 
95.Топчубашев А. Дипломатические беседы в Стамбуле (1918-1919). Баку, 1994. 
96.Ушаков А. Феномен Ататюрка. Москва, 2002. 
97.Файгл Эрих. Правда о терроре. Армянский терроризм -истоки и причины. Баку, 2000. 
98.Федосеев С. "Максимы" - германская линия //Оружие, № 12, 2007. с. 1-15; № 1, 2008. с. 10-22. 
99.Шавров  Н.  Новая  угроза  рускому  делу  в  Закавказье:  предстоящая  распродажа  Мугани  инородцам. 
Баку, 1990. 
100.Шаумян С. Бакинская Коммуна. Баку, 1927. 
 
 
Ġngilis dilində 
 
101..Menefee  S.P.,  "Dunsterville,  Lionel  Charles,"  in  H.C.G.  Mathews  and  Brian  Harrison  (eds.),  Oxford 
Dictionary of National Biography, vol. 17 (2004). 
102.The Adventures of Dunsterforce by Major - General L. С Dun-sterville (1920; Edward Arnold, London). 
103. World War I: Battle for Baku // HistoryNet - "From the World's Largest History Magazine Publisher ". 
 
 
 
ĠNTERNET səhifələri 
 
104."Армянское воинство" İNTERNET səhifəsi// Аветисян Г. Генерал Акоп Багратуни (1879-1943). 
105.en.wikipedia.org /wiki/ North_Staffordshire_Regiment"  İNTERNET səhifəsi // Burada  A Short History  of 
The Staffordshire Regiment (The Prince of Wales's), published by the regiment, 1972; Swinson A. A Register of 
the Regiments and Corps of the British Army, London, 1972 kitablarının materialları yerləşdirilib. 
106.en.wikipedia.org/wiki/Royal_Warwickshire_Fusiliers" İNTERNET səhifəsi 
107.Captain  Cecil  G.  Judge.  With  General  Dunsterville  İn  Percia  And  Transcaucasus  //  Captain  Cecil  G_ 
Judge_ With General Dunsterville in Persia and Transcaucasus- İNTERNET səhifəsi.