Azərbaycanın müstəqilliyinin
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
67 ikincilərin mənafeləri baxımından qurur. İkinci xüsusiyyət ondan ibarətdir ki, Qərbi Avropa ölkələrinin demokratiyaya doğru uzunmüddətli inkişaf yolundan fərqli olaraq, Azərbaycan bir sıra beynəlxalq təşkilatların tələblərinə riayət edərək həmin inkişaf yolunu daha qısa müddətdə qət etməli olur. Bunun isə həm müsbət, həm də mənfi cəhətləri vardır. Müsbət cəhəti odur ki, Azərbaycan digər dövlətlərin səhvlərini təkrarlamamaq fürsətini əldə edir. Mənfi cəhəti isə odur ki beynəlxalq təşkilatlar vaxtından əvvəl, şəraiti yetişməmiş tədbirlərin görülməsini, cəmiyyətimizin qəbul etməyə hələ hazır olmadığı standartların tətbiq edilməsini tələb edirlər. Üstəlik, bəzi standartların ikili olması dövlətimizə qarşı ayrı- seçkiliyə yol verilməsinə gətirib çıxarır. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə başlanmış və onun bilavasitə rəhbərliyi altında həyata keçirilən demokratik, dünyəvi və hüquqi dövlətin qurulmasına yonəlmiş islahatlar dönmədən və ardıcıl davam etdirilir. Aydındır ki, demokratik təsisatların yaradılması və inkişafı üçün müvafiq zəmin lazımdır. Hər şeydən əvvəl insanların şəxsi təhlükəsizliyi təmin olunmalıdır. Özünü təhlükədə hiss edən insan sərbəst ola bilmir. Buna nail olmaq üçün dövlətimiz nisbətən qısa müddət ərzində bütün qanunsuz silahlı dəstələri ləğv etdi, cinayətkarlığın səviyyəsini əhəmiyyətli dərəcədə azaltdı və beləliklə, əhali üçün dinc şərait və əmin-amanlıq yaratdı. Xüsusi qeyd etmək lazımdır ki, bütün bunlara Azərbaycan dövləti fövqəladə vəziyyət tətbiq etmədən nail ola bildi. Odur ki, qanunları pozmayan vətəndaşlar öz hüquqlarından tam həcmdə yararlana bilirdi. Təhlükəsiz yaşamaq hüququ təmin olunduqdan sonra vətəndaşlarda hakimiyyətin zorla dəyişdirilməsinin mümkün ola bilməyəcəyinə inam yarandı, demokratik şəraitdə prezident və parlament seçkiləri keçirildi. Təcrübə göstərir ki, şəxsi və ictimai təhlükəsizlik maddi rifah olmadan çox kövrək olur. Deməli, vətəndaşların sərbəstliyi üçün müvafiq iqtisadi şərait yaradılmalı idi. Bir çox ölkələrin timsalında görmək olur ki, azad bazar münasibətləri olmayan iqtisadi sistem çərçivəsində demokratik təsisatlar yaratmaq ya çox çətindir, ya da heç mümkün deyil. Sərbəst iqtisadi münasibətlər yaratmaq üçün dövlət özəlləşdirmə siyasətini həyata keçirməkdədir. Bu siyasətin gözlənilən nəticəsi -özünə güvənən, həyatından razı və dövlətinə tabe vətəndaşlar təbəqəsinin formalaşmasıdır. Yalnız bu tip vətəndaşların əksəriyyət təşkil etdiyi cəmiyyətlərdə tam anlamda demokratik dövlət qurmaq mümkündür. Azərbaycanda demokratikləşmə prosesi 1995-ci il noyabrın 12-də yeni konstitusiyanın ümumxalq səsverməsi vasitəsilə qəbul edilməsindən sonra sürətləndi. Konstitusiyamızın müqəddiməsində və bir sıra müddəalarında demokratik dəyərlər öz əksini tapmışdır. Burada dövlət hakimiyyətinin yeganə mənbəyinin xalq olması, dövlətin demokratik, hüquqi və dünyəvi olması, idarəçiliyin hakimiyyət bölgüsü əsasında təşkil olunması, insan hüquqları və azadlıqlarının təmin edilməsinin dövlətin ali məqsədi olması kimi təməl prinsiplər təsbit olunmuşdur. Demokratiya və insan hüquqları bir-biri ilə çox sıx əlaqədədir. Onların əlaqəsi o dərəcədə ahəngdardır ki, demokratiya insan hüquqları, insan hüquqları isə demokratiya olmadan mümkün olmur. Bu baxımdan demokratik təsisatların yaradılması insan hüquqlarına riayət etməklə gerçəkləşir. Dövlətimizin Əsas Qanununda təsbit edilmiş insan hüquqları və azadlıqları müvafiq beynəlxalq sənədlərdə müəyyən edilmiş standartlara uyğundur. Belə ki, Konstitusiyanın 12-ci maddəsi dövlətin ali məqsədinin insan hüquqlarını təmin etməkdən ibarət olduğunu müəyyən edir. Burada insan hüquqlarının beynəlxalq müqavilələrə uyğun olaraq təmin edilməsi nəzərdə tutulur. Bundan əlavə, Konstitusiyanın 71- ci maddəsi müəyyən edir ki, insan hüquq və azadlıqlarına riayət etmək və onları qorumaq bütün hakimiyyət orqanlarının borcudur. Üstəlik, bu hüquq və azadlıqlar birbaşa qüvvədədir, onların həyata keçirilməsini heç kəs məhdudlaşdıra bilməz və heç bir müddəa onların ləğvinə yönəldilmiş müddəa kimi təfsir edilə bilməz. İnsan hüquqlarının mühüm təminatlarından biri də onların toxunulmaz, pozulmaz və ayrılmaz olmasıdır. Bunun üçün hamı qanun və məhkəmə qarşısında bərabər olmalıdır. Həmin məqsədə nail olmaq üçün isə dövlət hər kəsin hüquq və azadlıqlarının bərabərliyinə onun irqindən, milliyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən, əmlak vəziyyətindən, qulluq mövqeyindən, əqidəsindən, siyasi partiyalara, həmkarlar ittifaqlarına və digər ictimai birliklərə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq təminat verir. İnsan hüquq və azadlıqlarına verilən böyük əhəmiyyətin təzahürü kimi Respublika Prezidenti 22 fevral 1998-ci il tarixli xüsusi fərman imzalamışdır. Həmin fərman Konstitusiyada təsbit edilmiş insan hüquqlarının həyata keçirilməsinin asanlaşdırılması üçün dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərini müəyyən edir. Onun əsasında 1998-ci il iyunun 18- də insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində dövlət proqramı ölkə Prezidentinin sərəncamı ilə təsdiq edilmişdir. Həmin proqram uğurla həyata keçirilir. 68 Azərbaycan Respublikası dünya dövlətləri birliyinin fəal üzvü olduğunu insan hüquqları üzrə xeyli sayda universal, regional və partikulyar müqavilələrin iştirakçısı olmaqla təsdiqləyir. Burada qeyd etmək lazımdır ki, dövlətimiz müvafiq beynəlxalq təşkilatlarla səmərəli əməkdaşlıq edir, onlara məruzələrini təqdim edir və onlardan aldığı tövsiyələrə dürüst əməl edir. Azərbaycanın beynəlxalq konvensiya və sazişlərə qoşulması ölkəmizdə hüquqi islahatlarla bağlı həyata keçirilən tədbirlərin tərkib hissəsidir. Artıq ölkəmiz son illər ərzində 180-dən artıq belə konvensiyalara qoşulmuşdur. Bu sahədə iş ardıcıl olaraq davam etdirilir. Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığı yalnız müqavilə öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi ilə məhdudlaşmır. Ötən illər ərzində dəvət olunmuş beynəlxalq müşahidəçilər ölkəmizdə keçirilən bütün seçkiləri sərbəst izləyə bilmişlər. Həmin çoxsaylı müşahidəçilər müxtəlif beynəlxalq təşkilatları təmsil edirdilər: Avropa Şurası, BMT, ATƏT, Avropa İttifaqı və sairə. Həmçinin, onların arasında ayrı-ayrı dövlətlərin göndərdiyi nümayəndə heyətləri və qeyri-hökumət təşkilatlarının əməkdaşları da var idi. Bütün bunlar Azərbaycan Respublikasında açıq cəmiyyətin qurulmasına dəlalət edir. Dövlətimizin insan hüquqları sahəsində atdığı ən mühüm addımlarından biri, şübhəsiz ki, ölüm cəzasının ləğvi olmuşdur. 1993-cü ildən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin şəxsi təşəbbüsü ilə icrasına moratorium qoyulmuş bu müstəsna cəza növü, 10 fevral 1998-ci il tarixli qanunla tamamilə ləğv olundu. Bununla əlaqədar olaraq, Azərbaycan Respublikası Mülki və Siyasi Hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın 2-ci Protokoluna da qoşuldu. Müqayisə üçün qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikasında son dəfə ölüm cəzası Xalq Cəbhəsi və Müsavatın hakimiyyətdə olduğu dövrdə icra edilmişdir. Həmin dövrdə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətini həyata keçirən Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədri İsa Qəmbərov 1992-ci il iyunun 16-da ölüm cəzasına məhkum olunmuş 7 nəfərin bağışlanması haqqında vəsatətlərini təmin etməmişdir. Sonradan məlum olduğu kimi, ölüm cəzasına məhkum edilmiş şəxslər barədə İsa Qəmbərovun fərmanları imzaladığı vaxtda, ümumiyyətlə, Bağışlama Məsələləri Komissiyası mövcud olmamışdır. Belə bir komissiya yalnız 1992-ci il iyulun 12-də yaradılmışdır. Azərbaycan Respublikasının o zamanki Prezidenti Əbülfəz Elçibəy isə 1993-cü il yanvarın 5-də ölüm cəzasına məhkum olunmuş 2 şəxs haqqında bağışlamanın tətbiq edilməməsi barədə fərman imzalamışdır. Hökmlər 1993-cü ilin fevral ayında bu fərmanlar əsasında icra edilmişdir. Bunun əksinə olaraq, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin apardığı humanist siyasət nəticəsində 1995-ci ilin may ayından əfv və amnistiya təsisatları bərpa edilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, 1996-2001-ci illər ərzində 6 amnistiya aktı qəbul edilmişdir. Bu müddət ərzində amnistiya aktları 63 477 şəxsə tətbiq edilmişdir ki, onlardan 18 895 nəfəri azadlıqdan məhrumetmə yerlərindən azad olunmuşdur. Əfv qaydasında isə 2448 şəxs müxtəlif cəzalardan azad edilmişdir. Demokratik təsisatların inkişafı üçün birləşmək və fikir azadlıqları çox mühüm rol oynamaqdadır. Görülən bir sıra qanunvericilik və icra tədbirləri nəticəsində bu sahədə də xeyli irəliləyişlərə nail olunmuşdur. Belə ki, siyasi partiyalar, qeyri-hökumət təşkilatları və kütləvi informasiya vasitələri haqqında qanunlar beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmışdır. Bunun göstəricisi olaraq, Azərbaycanda hazırda 39 siyasi partiya, 1350 qeyri-hökumət, o cümlədən 30-a yaxın hüquq müdafiə təşkilatı, 40-dan artıq həmkarlar ittifaqı və 500-dən çox kütləvi informasiya vasitəsi qeydə alınmışdır. Onların hamısı ölkəmizdə sərbəst fəaliyyət göstərir. Məlumat azadlığının genişləndirilməsi və kütləvi informasiya vasitələrinin işində maneələrin aradan qaldırılması üçün Respublika Prezidenti 1998-ci il avqustun 6-da söz, fikir və məlumat azadlıqlarının təminatı sahəsində əlavə tədbirlər haqqında fərman imzalamışdır. 27 oktyabr 1996-cı ildən fəaliyyət göstərən Mətbuatda və digər kütləvi informasiya vasitələrində dövlət sirrinin mühafizəsi Baş İdarəsi həmin fərmanla ləğv edilərək, AXC-Müsavat hakimiyyəti dövründə vüsət almış senzuraya son qoyuldu. Bununla bütün mətbu və elektron məlumat vasitələri öz fəaliyyətlərində tam sərbəstlik əldə etdilər. Sonradan Mətbuat və İnformasiya Nazirliyinin ləğvi isə dövlətin mətbuat üzərindəki nəzarətini daha da azaltdı. Demokratik cəmiyyətin formalaşması üçün dini azadlıqlar və etnik azlıqların hüquqları təmin olunmalıdır. Azərbaycanın gələcək inkişafının təməllərindən biri onun çoxkonfessiyalı, çoxmillətli və çoxdilli olmasıdır. Tarixən çoxlu sayda millətlər üçün Vətən olmuş Azərbaycan dövləti heç bir ayrı- seçkiliyə yol vermədən, hər kəsin hüquqlarına imkanı çərçivəsində təminat verir və ictimai həyatda fəal iştirak etməsi üçün şərait yaradır. Buna misal olaraq, ölkəmizdə fəaliyyət göstərən 300-dən artıq dini təşkilatı göstərmək olar. İnsan hüquqlarının təminatı müvafiq müdafiə mexanizmləri olmadan mümkün deyil. Konstitusiyamız hər kəsə qanunla qadağan olunmamış üsul və vasitələrlə öz hüquqlarını müdafiə etmək Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|