Az?Rbaycan
Yüklə 6,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
58 Asnı bulağı əфsanəsi
Belə deyillər ki, Arazın o tayında Qara adlı bir igid Asnı adında bir gözələ vurulur. Qara da gözəl olduğunnan Asnı xanım da onu sevir. Asnının atası çox varrı imiş. O, qızını yoxsul ailədən olan Qaraya vermək istəmir. Qaranın bu vilayəti tərk etməsini ona çatdırır. Qaraya çatdırıllar ki, getməsə onun boynu vurulacax. Əlacsız qalan Qara bir müddət oradan uzaxlaşır. Asnının həsrəti ilə yaşıyır. O, imkan tapıb Asnı ilə yenidən görüşə bilir. Onnar vədələşib günnərin birində Arazı keçir və gözdən itillər. Qara ilə Asnı bir xeyli gedib dağlara üz tutur və qayalıxlar arasında özlərinə sığınacaq tapırlar. Yorğun və susuz gənclər nahar etmək üçün yer seçillər. Onnar ətraфı nə qədər gəzsələr də su tapa bilmillər. Qara Asnını bir qayanın dibinə qoyub su dalınca gedir. O yorulub əldən düşür, lakin suya rast gəlmir. Yerli əhalinin Qalacıq adlandırdığı ərazidə üç
59 gün, üç gecə Qaranı gözlüyən Asnı bilmir ki, nə etsin, hayana üz tutub getsin.
Asnı bir qədər yuxarı çıxıb yenə əlacsız qalır, ağlamaq, фəryad etməkdən başqa heç nəyə gücü çatmır, gümanı gəlmir. Ağlıya–ağlıya Qaranı səsliyir, фəryad edir və gözləyir. Belə deyillər ki, qızın gözlərinnən axan göz yaşı çaya çevrilir. Yerli adamnarın da sevinci yerə–göyə sığışmır, onnarın sevinci Asnının sevincinə qarışır. O vaxtdan bu bulağı Asnı adlandırıllar.
Asnı su tapsa da, Qaranın həsrətinnən bilmir nə etsin, hara üz tutub getsin. Ətraфı dərdli–dərdli gəzən Asnı bir çobana rast gəlir. Çoban onun kim olduğunu, bu çölləri nə yaxşı dolaşdığını xəbər alır. Asnı başına gələn əhvalatı olduğu kimi çobana danışır. Çoban Asnını tək buraxmax istəmir. Odur ki, Asnıdan xahiş edir ki, Qaranı birlikdə axtarsınnar. Onnar yollarına davam edillər. Sıx bir meşəlihdə Qaranı yaralı vəziyyətdə tapıllar. Vəhşi heyvannar onu yaralamışdı. Qaranı Asnı bulağının yanına gətirillər. Qara sudan doyunca içir, şükürlər edir. Çoban onun yarasına çarə axtarır. Vəhşi heyvannarın dişi batmış yerlər irinnəmişdi. Arxların kənarınnan bağayarpağı tapır, onu əzib yaralarının üstünə döşəyir. Iniltisi ətraфa yayılan Qaradan xahiş edir ki, əlac yoxdur, özündə güc toplasın. Təbiətin bu məlhəmi Qaranı sağaldır. Çobanın xeyirxahlığı sayəsində sevgililər bir–birinə qovuşullar. O zamannan onnarın qalıb ömürlük yaşadığı bu ərazi Qarabağlar adlanır.
60 Apardı sellər Saranı
Deyillər ki, hər gün əmioğlu və əmiqızı—Xançobanla Sara öz qoyun–quzularını Ər dağının ətəklərinə sürər, günbatana kimi bir yerdə oynuyar, nəğmə oxuyarmışlar. Illər ötdükcə gözlər bir–birinnən utandı, baxışlar yarıda qırıldı. Nəğmələr öz donunu dəyişdi. Sara gözəl–göyçək bir qız, Xançoban isə qollu–biləkli bir igid oğlan olmuşdu. Hərdənbir onnar qaya üzərində qoşa dayanır, dağın dibi ilə dəli kimi dalğalarını sahilə çırpan Arpaçayın səsini dinliyirdilər. Öz əksini Sara ilə Arpaçayın dalğalarında görən Xançoban qorxmuş kimi geri çəkilər, Saranın da qolunnan yapışar, sahildən uzaqlaşarmışlar. Xançobanla Saranın məhəbbətinnən xəbər tutan Saranın atası artıq Saraya qoyun–quzu otarmağa icazə vermir. Xançoban Ər dağına gələr, yan tütəyi ilə həsrət oduna yandığını aləmə yayardı.
61 Günnərin birində Xançobanı görmək həsrəti ilə səhəng çiynində qızlarla Arpaçaydan su gətirməyə gedən Sara şikardan qayıdan xanın oğlu ilə qarşılaşdı. Elə o gecə Saranın toy günü müəyyənləşdirilir.
Bu hadisədən xəbər tutan Xançoban öz atını qarannıx tövləyə çəkib axurunu saman və arpa ilə doldurur. Toyun qırxıncı günü Xançoban öz atını da götürüb əmisinin hüzuruna gəlir. Bu gəlişdən o qədər də şad olmayan Saranın atası qardaşı oğlu ilə razılaşır. Sara Xançobanın atı üzərində bəy evinə gəlin gedəcəkdir. Bu xəbər Saranı da sarsıdır. Xançobanla gəzdiyi Ər dağı, bağladıqları əhd–peyman onu bərk sarsıdır.
Gəlin ata evindən uzaqlaşdıxca nağara və zurnanın səsi Ər dağına yaxınnaşırdı. Xançoban qayanın üzərində durub Arpaçaya baxır, yanaxlarından axan damcılar çaya düşdükcə dalğalar dəli kimi nərildiyirdilər. Dəstə qayıya yaxınnaşırdı. Bax buradaca Arpaçayı görən Sara kövrələrək qaya üzərinnən ona baxan Xançobanın kövrək baxışlarına dözə bilməyəcəkdi.
Birdən toy kəsildi, şivən düşdü… Arpaçayın dəli dalğaları «şaqqa» çəkib, ətraфa səs saldı. Heç kim heç nə başa düşmədi. Bircə əllərini Sarasına sarı uzadaraq daşa dönmüş Xançobannan başqa. Bəlkə də bu sirri bildiyinnən daşa döndü, Xançoban?. Nə bilək…
Əhvalat belə olmuşdu: Qırx gün qırx gecə axuruna saman və arpa tökdüyü atına Xançoban bircə dəфə də su vermir. Su həsrəti ilə alışıb yanan at, Ər dağının zirvəsinnən suyu görüb özünü çaya atır. Çayın da yaz vaxtı, dəli vaxtı, udur Saranı. Xançobansa tutduğu əməlinnən, Sarasızlığınnan, onsuz da Saraya qovuşa bilməyəcəyinnən daşa dönərək Ər dağında qalır.
Bu əhvalatdan sonra Arpaçayın adını eşidən də, eşitməyən də oxudu:
Arpaçayı aşdı–daşdı,
Sel Saranı aldı, qaçdı. Yüklə 6,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|