Az?Rbaycan
Yüklə 6,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yalqız ağac **
- Oğlanqala – qızqala **
79 Göygöl **
Rəvayətə görə bir çoban Göy gölün ətrafındakı səfalı yaylaqda qoyun otarırmış. Sürüdəki qoyunların qoca gələn vaxtıymış. Amma çobanın qoçu yoxuymuş. Odur ki, Allahdan arzu edir ki, ona qoç yetirsin, qoyunları qısır qalmasın. Qarşıdan gələn il yaylağa gələndə gölün kənarında bir qurban kəssin. Bir az keçmir ki, yer, göy titrəyir. Göy göl bərk təlatümə gəlir. Göldən bir ağ, bir qara qoç çıxıb sürüyə qarışır. Az keçir, qoçlar qayıdıb suya girirlər. Çobanın sevinci yerə – göyə sığmır. Vaxt gəlib çatanda sürüdəki qoyunların hamısı quzulayır. Heyvanların sayı birə – iki çoxalır. Il dolanır, yenə yaylaq vaxtı çatır. Çoban quzuları da analarının yanında sərin Göygöl yaylağına gətirir. Bəli, bir gün sürü çəmənliyə yayılıb şirin –şirin otlayırdı. Çoban da həvəslə gah sürüyə, gah da Göy gölə tamaşa edirdi. Birdən yadına düşdü ki, keçən ilki vədinə görə gölün kənarında qurban kəsməlidir.
80 Çoban sürüdəki heyvanlarına qıymadı. Yerdən bir həşərat tutub öldürüb dedi ki, bu da buranın qurbanı. Çoban bunu demişdi ki, yenə yer – göy titrədi. Göy göl təlatümə gəldi. Keçən ilki qoçlar göldən çıxdı. Bir göz qırpımında sürünü döşləyib gölə tökdü. Çoban başına döyə – döyə qaldı. Dediyinə peşman oldu. Itini yanına salıb gölün qırağına gəldi, heç nə görmədi. Deyilənə görə, çobanla iti o qədər durub baxdılar ki, şəkilləri həmişəlik düşüb suda qaldı.
Rəvayətə görə, dünyada iki ilanlar padşahı varmış. Bunlardan biri Naxçıvanın Əlincə çayındakı Ilandağda, biri də Iranın Diri dağında imiş. Ilanlar padaşahlarının böyük mülkü, tükənməz xəzinələri varmış. Ancaq bu mülk, xəzinə Irandakı ilanlar padşahına az görünürmüş. Tamah güc gəlib onu qonşu malına şirnikdirirmiş.
81 Bir gün Irandakı ilanlar padşahı güclü qoşunla Araz çayını keçib Ilandağa hücum edir. Ölüm – dirim vuruşması başlanır. Onlar bir – birini didib dağıdır, boğub öldürürmüşlər. Ilanların qanı dərələrdə selə dönür, Əlincə çayıyla Araz çayına qarışır, suları qızardır. Ilandağdakı ilanlar sayca çox olan düşmənə qarşı mərdliklə vuruşub, yeddi gün, yeddi gecə çəkən qanlı döyüşdə qalib gəlirlər. Onlar düşməni sıxışdırıb, qovurlar. Deyilənə görə, ilanların qanlarının qızartısı indi də Ilandağının qayalarında, bir də yanındakı təpələrdə görsənir.
Belə deyirlər ki, keçmişdə Ordubadın Nüsnüs kəndində gözəlliyilə aləmə səs salan sərv boylu yoxsul bir qız var imiş. Qızın qumral gözləri, qapqara uzun saçları çox cavanların canına od salıbmış. Ancaq qızın ürəyinə yatanı olmadığından heç kimə razılıq vermirmiş. Bir gün varlı bir bəy qızın gözəlliyini görüb ona elçi göndərir. Qız ona da razılıq vermir. Bundan qəzəblənən bəy and içir ki, o qızı ya zorla alacaq, ya da ona elə bir divan tutacaq ki, ölüncə dadı damağından getməsin. Bəy nökər – nayıbını da başına yığıb kəndə gəlir. Bu xəbəri eşidən qız baş götürüb dağlara qaçır. Bəy də adamlarıyla qızın arxasınca dağlara gedir. Qızı tuta bilməyəcəyini görən bəy, ox atıb onu ağır yaralayır. Çox qan itirib taqətdən düşən qız Nüsnüsün başı üstündəki dağda bir annığa dayanır, yarpaq kimi saralan üzünü sonsuz göylərə tutub Allahdan aman istəyir. Zavallı qız azğın bəylə onun adamlarının gözləri önündə "Yalqız ağac"a dönür. Sonralar camaat uzun müddət "Yalqız ağac"a sitayiş etmişdir. Altında tonqal qalamış, qurban kəsmişlər. Öz qəmli görkəmiylə adamı heyrətdə qoyan "Yalqız ağac" nə quruyur, nə böyüyür, nə də solur. Həmişəyaşıl qalır.
82 Onun yarpağını qopartmaq, budaqlarının kəsmək, sındımaq olmaz. Guya "Yalqız ağac"ın yarpağını, ya da budağını qırsan, həmən yerdən qan axar.
Arpaçay vadisində iki tayfa yaşayırmış. Bu tayfalar həmişə torpaq üstə davı salarmış. Bunlardan biri Muğanlı, o biri də Aranlı tayfası adlandırmış Muğanlı tayfa başçısının igid bir oğlu, Aranlı başçısının gözəl bir qızı varmış. Bir günləri oğlan bu tayfadan, qız da o tayfadan çayın qırağına yenirlər. Uzaqdan – uzağa bir könüldən min könülə bir – birinə aşiq olurlar. Oğlan çayı üzüb qızın yanına keçir. Görüşürlər, bir – birinə könül verib, əhd – peyman bağlayırlar. Heç kəs bilməsin deyə hər gün gecə görüşməyi qərarlaşdırırlar. Şərtləşirlər ki, görüşdən qabaq oğlan o tayda Qaratəpə dağında tonqal qalamalıdı, qız da bu tayda. Aralarında söz kəsirlər ki, kim əhdə vəfasız çıxsa özün tonqalda yandırsın. Bu yolla onlar çox görüşürlər. Bir gün oğlan tonqal qalayıb gözləyir. Görür o tayda tonqal yanmır. Ikinci gecə də belə keçir. Üçüncü gün oğlan qızın toyu olduğunu eşidir. Anlayır ki, sevgilisi əhdinə vəfasız çıxıb. Gen dünya oğlana dar gəlir. Fikirləşir ki, bundan sonra onun yaşamağı nə yaşamaqdı. Özünü qaladığı tonqala atır. Amma vəfasız olmadığından odda yanmır. Ağ bir daşa dönür. Deyilən görə, o vaxtdan el arasında bura Oğlanqala, qızın yaşadığı yer də Qızqala adlanır. Camaat indi də Axır çərşənbədə Ağ daşda od qalayır, oranı müqəddəs yer kimi tanıyır.
Keçmişdə düşmən hücum edəndə qız – gəlini əlçatmaz, ünyetməz uca bir dağın başına yığırmışlar. Günlərin birində düşmən yenə hücum edəndə qırx incəbel qızı dağın başına çıxarırlar. Aşağıda qızğın döyüş Yüklə 6,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|