Азярбайъан милли елмляр академийасы а
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
164 götürmüşdü. Rus dəstəsi kəndə köməyə gələndə artıq irəvanlılar buranı tərk etmişdi (5,472). Hüseynqulu xanın başçılığı ilə digər bir dəstə Göyçə gölünü dolanmaqla Şəmşəddil əyalətinə doğru hərəkət edərək, Zəyəm çayı sa- hilində yerləşən yüksəklikdə düşərgə salmışdı. İrəvan xanı Carda yerləşən gürcü şahzadəsi Aleksandırın və Şəki xanının qüvvələri ilə birləşərək bura- dan Kaxetiyaya hücum etmək niyyətində idi (113,379). Zəyəm çayı ətrafın- da dayanan Hüseynqulu xan v əziyyətdən istifadə edərək Şəmşəddil, Borçalı v ə Qazax əhalisinə məktub göndərərək onları rus qoşununa qarşı müba- riz əyə çağırırdı (112,375). O, Qazax əhalisinə göndərdiyi məktubda yazırdı: «Ruslarla bizim aramızda sülh olanda xahiş edirdiniz ki, sizi və ailənizi rusların əlindən qurtaraq… Artıq bu vaxt yetişib». (151,618-619). Tezliklə, İrəvan xanının bu çağırışı əhali tərəfindən rəğbətlə qarşılandı. Rus komandanlığı Hüseynqulu xanın xalq arasında nüfuzunun art- masından qorxaraq və onun hərəkətinin təhlükəli olduğunu başa düşərək əks-tədbirlər görməli oldu. 1826-cı il sentyabrın 12-də A.P.Yermolov 2 ba- taliyon, 12 top v ə 400 kazak dəstəsi ilə Qazax və Şəmşəddilə doğru hərəkət etdi. Qeyd etmək lazımdır ki, 1826-cı il sentyabrın 13-də Abbas Mirzənin başçılığı ilə şah qoşunu və Paskeviçin başçılığı ilə rus qoşunu Gəncə ətrafında üz-üzə gəlmişdi. Bu döyüşdə şahzadə məğlub olaraq cənuba doğru çəkilmişdi (114,380; 41,83). Bu xəbəri və eyni zamanda A.P.Yermolovun güclü qoşunla Həsənsu çayına yaxınlaşdığını eşidən Hüseynqulu xan rus qoşunu ilə toqquşmadan ehtiyat edərək əvvəl Göyçə ətrafına, sonra isə İrəvan qalasına çəkildi. Onun ardınca xanlığın şimal hissəsindəki kəndlərin əhalisi rus qoşununun qorxusundan dağlara çəkildi (112,375-376, 113,379; 416,85-86; 151,688). Hacı Murad İbrahimbəyli əsərində guya rus qoşunu ilə irəvanlılar arasında döyüş olduğunu və bu döyüşdə İrəvan qoşununun məğlubiyyətə uğradığını qeyd edir (161,194). Əslində Hüseynqulu xan rus qoşunu ilə qarşılaşmaqdan ehtiyat edərək döyüşsüz geri çəkilmişdi. Lakin A.P.Yermolov İrəvan xanının geri çəkilməsindən və əhalinin qorxmasından istifadə edə bilmədi. O, 1826-cı il sentyabrın 17-də çara yazdığı məlumatda bunun səbəbini belə izah edirdi: «Mən ərzaq və atların çatışmamasından, qışın yaxınlaşmasından, xüsusilə, düşmənin güclü qarnizona malik İrəvan v ə Sərdarabad kimi möhkəm qalalara sığınmasından ehtiyat edərək bu had- isədən istifadə etmədim...» (416,86-87). Lakin İrəvan qoşununun rusların nəzarəti altında olan kəndlərə hücumları davam edirdi. Hüseynqulu xanın qardaşı Həsən xanın başçılığı ilə üç minlik digər qoşun sentyabrın 2-də İrəvan sərhəddi tərəfdən Lori düzün- də yerləşən kəndlərə hücum edərək çoxlu mal-qara ələ keçirmişdi. Bu 165 xəbəri eşidən Sevarsamidze onları təqib etmək üçün dəstə göndərdi. Kiçik toqquşmadan sonra irəvanlılar geri çəkildi. Nəticədə, ələ keçirilmiş mal- q aranın bir hissəsi geri qaytarıldı. Bu toqquşmada ruslardan 2 əsgər, 4 kazak öldürülmüş və İrəvan qoşunu 1000 ədəd iribuynuzlu mal-qara qənimət götürə bilmişdi (5,473-474; 112,375). İrəvan qoşunun qəfl hücumlarla Cəlaloğlu qalasına sığınan rus dəstələrini tez-tez narahat etməsi A.P.Yermolovu qəti tədbir görməsinə səbəb oldu. O, ilk növbədə sərhəd qoşunlarının başçısı knyaz Sevarsami- dzeni v əzifədən götürərək, onun əvəzinə bu vəzifəyə general-mayor Denis Davudovu təyin etdi. Baş komandan ona Həsən xanın qoşununa qarşı genişmiqyaslı hücuma keçməsi haqqında göstəriş verdi. General-mayor D.Davudov 1826- cı il sentyabrın 15-də 1000 nəfər gürcü süvarisinin müşayətilə Cəlaloğluna gəldi. O, qalada 3 topa malik 4 piyada rotası, 400 süvari qoyaraq, 12 topa malik 3 batalyon v ə 900 süvari dəstəsi ilə Həsən xana qarşı hücuma keçdi (5,474). Yolda ikən bu qoşuna erməni könüllüləri də qoşulmağa başladı. Sentyabrın 19-da rus qoşunu Mirək kəndinə doğru hərəkət edir. Həsən xan öz süvari dəstəsilə döyüşdən yayınaraq geri çəkildi. Yolları üzərində olan əkin sahələrini və otlaqları yandıraraq geri çəkilən İrəvan qoşunu Mirək yaxınlığında dayandı. Sentiyabrın 21-də burada tərəflər arasında döyüş baş verdi. Rus qoşununun ciddi cəhdinə baxmayar- aq, İrəvan qoşunu inadla döyüşərək çox müvəffəqiyyətlə müdafiə olunurdu. Döy üş qaranlıq düşənə qədər davam etdi. Axşam düşməsindən istifadə edən İrəvan qoşunu geri çəkilir. Senty abrın 22-də general-mayor D.Davudov qoşunla İrəvan xanlığının ərazisinə daxil olaraq heç bir müqavimətə rast gəlmədən E çmiədzin kilsəsindən bir qədər aralıda yerləşən Sudakənd kəndinə gəlib çatdı. Rus qoşununun hücumundan vahiməyə düşən sərhəd kəndlərinin əhalisi evlərini tərk edərək xanlığın içərilərinə və əlçatmaz dağlara çəkilmişdi. Lakin general-mayor D.Davıdov yürüşü davam etdirə bilmədi. Tez liklə, o, baş komandan A.P.Yermolovdan geri qayıtmaq əmri aldı. Rus qoşunu sentyabrın 23-də Gümrüyə, 29-da isə oradan Cəlaloğlu qalasına qay ıtdı. Rus qoşunlarının bu yürüşü sərhəddə yerləşən kəndlərə baha başa gəlmişdi. Geri qayıdan rus qoşunu 8 kəndi qarət edərək tamamilə dağıtmışdı (114,381; 416,87; 151,687). Qısa vaxt ərzində Pəmbək və Şuragölün İrəvan qoşunu tərəfindən azad edilməsi, rusların işğalı altında olan ərazilərə müdaxiləsi Rusiya hakim dairələrini ciddi təşvişə salmışdı. Digər tərəfdən, knyaz Menşikovun başçılığı ilə şah sarayına göndərilmiş nümayəndə heyətinin İrəvanda Hüseynqulu xan tərəfindən tutulub saxlanması Rusiya hakim dairələrini Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|