Азярбайъан милли елмляр академийасы а
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
168 tez ləşdirmək idi. Rus komandanlığının ermənilər tərəfindən aldadılaraq ər- zaq çatışmazlığından ağır vəziyyətə düşdüyünü və onlara olan ümidin boşa çıxdığını general adyutant Paskeviç də etiraf etmişdi. Onun 1828-ci il noy- abrın 16-da yazdığı məxfi məktubda Benkendorfun dəstəsinin vəziyyətini belə təsvir edirdi: «Onu (Benkendorfu-E.T.) müşayət edən arxiyepiskop Nerses y ürüşü sürətləndirmək üçün inandırmışdı ki, onun dəstəsi Eçmiədzin kilsəsində iki aylıq ərzaq ehtiyatı tapacaqdır. Lakin nə orada, nə də bütün xanlıqda heç bir taxıl ehtiyatı tapılmadı. Nerses tərəfindən aldadılmış bütün qoşun o dərəcədə aclıq keçirirdi ki, əsgərlər bitki kökləri ilə qidalanmağa başlamışdı…» (221,259). Daha sonra baş komandan erməni əhalisini qorxaq v ə yalançı adlandıraraq, onlara olan ümidin boşa çıxmasından bəhs edərək qeyd edirdi ki, «ancaq dağlıq mahalların bir neçə kəndində ermənilər şah qoşunu əleyhinə silahlı müqavimət göstərməyə cəsarət etmişdilər. İrəvan xanlığında bir neçə erməni bizim qoşuna qoşulmuşdu. Ümumiyyətlə, bütün əhali sərdar tərəfindən dağlara köçürülmüşdü. Belə ki, mən onlardan (er- məni əhalisindən-E.T.) heç bir yardım görmədim» (221,259). Erməni əhalis- inin y ardımına bəslənən ümidin boşa çıxması Paskeviçin başçılığı ilə əsas qüvv ələrin aprelin 24-ə planlaşdırdığı İrəvan xanlığına yürüşün təxirə salınmasına səbəb oldu (304,287). Bacarıqlı, uzaqgörən sərkərdə olan Hüseynqulu xan rus qoşunlarının tez liklə İrəvan xanlığına hücum edəcəyini bildiyindən əvvəldən müdafiə haz ırlığı görmüşdü. İrəvan qalası daha da möhkəmləndirilmişdi. Bu məqsədlə ingilis mühəndislərinin məsləhətlərindən də istifadə edilmişdi (11,173). Xanın əmri ilə bütün taxıl ehtiyatı kəndlərdən qalaya daşınmışdı. Qala qarnizonu daha da gücləndirilmişdi. Dövrün məlumatına görə, təkcə İrəvan qalasında olan qarnizonun sayı 5000-ə çatırdı. Qalada 26 top yer- ləşdirilmişdi (185,28). Yerli əhalinin bir hissəsi Arazın cənubuna köçürül- müş, bir hissəsi əlçatmaz dağlara çəkilmiş, digər hissəsi isə qalalara sığınmışdı. Xüsusilə, Qırxbulaq və Göyçə mahallarının əhalisi kütləvi surətdə Arazın cənubuna köçmüşdülər (11,176). Məlumata görə, təkcə İrəvan qalasına 18 min sakin köçürülmüşdü (416,322). Məhz bu səbəbdən rus qoşununun kəndlərdən ərzaq toplamaq cəhdi heç bir nəticə vermədi. Digər tərəfdən ayrı-ayrı çevik dəstələrə bölünmüş İrəvan qoşunu Benken- dorfun dəstəsinə qəfl hücumlar edərək onlara itkilər verirdi (304,300-301). Erməni əhalisinin xəyanətini dərk edən Hüseynqulu xan Eçmiədzin ki lsəsinə qarşı müəyyən tədbirlər görmüşdü. Rus qoşunu gələnə qədər kilsədə 400 nəfərdən ibarət qarnizon yerləşdirilmişdi. Lakin bu qüvvələr sonradan geri çəkilmişdi. Digər tərəfdən kilsədə bir neçə nəfər arximandr və rahib saxlanılmış, qalanları qalaya göndərilmişdı. Erməni din xadimlərindən 169 çox az hissəsi qaça bilmişdi. Kilsədə olan bütün ərzaq ehtiyatı qalaya da şınmış, ətrafda yerləşən erməni kəndləri isə tamamilə qarət olunmuşdu (11,216-217; 416,233). Bundan əlavə, Hüseynqulu xan kömək üçün şah sarayına da müraciət etmişdi. Əvvəlcə şah hökuməti İrəvan qalasını müdafiə etmək üçün hərbi qüvv ə göndərməyi qərara almışdı. Lakin Qacar komandanlığının rus qoşun- larının hücum istiqaməti haqqında məlumatı olmadığından, bütün qüvv ələrin bir istiqamətdə cəmləşməsinin əleyhinə olaraq kömək göndərməmişdi (5,616). Beləliklə, irəvanlılar xanlığı öz qüvvələri hesabına qorumağa qərara aldı. Eçmiədzin kilsəsində düşərgə salan rus qoşunu aclıqdan əziyyət çəkirdi. Bunun qarşısını almaq üçün general Benkendorf Sərdarabad qal- as ına hücum etməyi qərara aldı. General İrəvan xanlığının qərb hissəsində y erləşən bu qalaya hücum etməklə iki məqsəd güdürdü. Birinci, bu qalanı tutmaqla burada v ə onun ətraf kəndlərindən qoşun üçün ərzaq toplamaq, ikinci, bu hücum baş tutmadıqda, bu təlabatı Qars paşalığından əldə etmək ümidində idi (304,302). Sərdarabad qalası xanlıqda İrəvan qalasından sonra ikinci ən böyük qala idi. General Benkendorf Sərdarabad qalasını qəflətən ələ keçirməyi qərara aldı. O, 1827-ci il aprelin 16-da səhər 5 alay və 4 topla Sərdarabad qalasına doğru hərəkət etdi. General Benkendorf rus qoşununun hərəkətini iz ləyən irəvanlıların diqqətini əsas qüvvələrdən yayındırmaq üçün Şirvan alay ının üç bölüyünü İrəvan yoluna göndərdi. Lakin qala müdafiəçiləri rus qoşununun bu niyyətindən vaxtında xəbər tuta bilmişdi. Sərdarabad qalasın- dan 10 verst aralı Həsən xan 1000 süvari dəstəsi ilə rusların ön dəstəsinə hücum etdi. Döy üş nəticəsində xanın dəstəsi məğlub olaraq qalaya doğru geri cəkildi. Bu döyüşdə irəvanlılardan 100 nəfər ölən və yaralanan olmuş, İsmayıl xan və kürd Hüseyn ağanın qardaşı oğlu əsir düşmüşdü (416,243). Onları təqib edən rus qoşunu həmin günü axşam qalaya yaxınlaşdı. Lakin qala müdafiəçiləri toplardan atəş açmaqla onlara aman vermirdı. Plan ının baş tutmadığını görən Benkendorf qala rəisinin yanına könüllü təslim olmaq üçün elçi göndərdi. Qala rəisi Benkendorfun bu tələbini rədd edərək bildirir ki, «qalanı təslim etməkdənsə, onun dağıntıları altında dəfn olunmasına razı olardı» (304,304-305). İrəvanlılardan rədd cavabı alan Benkendorf aprelin 16-dan 17- ə keçən gecə qalanı güclü top atəşinə tutmağa əmr etdi. Qala toplardan güclü atəşə tutuldu. Lakin qala müdafiəçiləri ruslara əks zərbə endirməklə lazımi cavab verirdi. Digər tərəfdən ətraf kəndlərdən ərzaq toplamaq cəhdi də boşa çıxdı. Hətta rus qoşunu su və odun Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|